حمله روز دوم اکتبر در مقابل کنیسه هیِتون پارک در شهر منچستر که دو کشته و چند زخمی برجای گذاشت، یکی از مرگبارترین حوادث تروریستی سال های اخیر در انگلیس بود. عامل این حمله با نام جهاد الشامی ، شهروند 35 ساله بریتانیایی با پیشینه سوری، پس از آنکه با خودروی خود به سمت عابران حمله کرد و سپس با چاقو به چند نفر حمله ور شد، در تماس با شماره اضطراری 999 بیعت خود با گروه تروریستی داعش را اعلام کرد. او دقایقی بعد توسط نیروهای پلیس هدف گلوله قرار گرفت و کشته شد.

به گزارش ایرنا، پلیس ضدتروریسم شمال غرب انگلیس در تازه ترین بیانیه خود اعلام کرد که چهار مظنون مرتبط با این پرونده بدون طرح اتهام آزاد شده اند، اما تحقیقات درباره انگیزه و ارتباط احتمالی مهاجم با شبکه های افراطی ادامه دارد. در این گزارش آمده است که الشامی پیش تر هیچ گونه سابقه امنیتی در پرونده های ضدتروریسم نداشته و در برنامه های پیشگیری از افراط گرایی (Prevent) نیز ثبت نشده بود. او در زمان حادثه با اتهام دیگری تحت نظارت قضایی قرار داشت و شواهد جدید نشان می دهد که دستگاهی جعلی شبیه به کمربند انفجاری همراه داشته است.

در این حادثه دو یهودی جان باختند و بررسی های رسمی تأیید کرده است که یکی از آنان، آدریان داولبی 53 ساله، بر اثر شلیک اشتباهی پلیس جان خود را از دست داده است. پلیس می گوید که تلاش برای جلوگیری از ورود مهاجم به داخل کنیسه باعث درگیری شد و افسران دخیل در این عملیات فعلاً در جایگاه شاهد قرار دارند.

کارشناسان امنیتی، حمله منچستر را در چارچوب پدیده ای می دانند که طی سال های اخیر در بریتانیا و اروپا با عنوان کنشگر تنها شناخته می شود؛ افرادی که بدون ارتباط تشکیلاتی مستقیم با گروه های تروریستی، از طریق فضای مجازی یا روایت های ایدئولوژیک تحریک می شوند و اقداماتی کم هزینه اما مرگبار انجام می دهند.

بر اساس اعلام وزارت کشور انگلیس، سطح تهدید در این کشور هم اکنون در وضعیت قابل توجه (Substantial) قرار دارد که به معنای احتمال بالای وقوع حمله است. وزارت کشور انگلیس گزارش داده است که تنها در سال منتهی به ژوئن 2025، 234 مورد بازداشت مرتبط با تروریسم انجام شده است.

در گزارش سالانه یوروپل درباره وضعیت تروریسم در اروپا نیز تأکید شده که در سال 2024، حملات منتسب به جریان های جهادی در قاره اروپا نسبت به سال پیش از آن افزایش یافته است. این گزارش با اشاره به پیامدهای سقوط دولت بشار اسد در سوریه و تداوم جنگ غزه، هشدار می دهد که تغییرات ژئوپلیتیکی اخیر زمینه بازتولید روایت های افراطی و افزایش ریسک الهام گیری ایدئولوژیک را فراهم کرده است.

تحلیلگران معتقدند هرچند هنوز مدرک روشنی از ارتباط سازمانی میان مهاجم منچستر و ساختار باقی مانده داعش در خاورمیانه وجود ندارد، اما پیامدهای سیاسی و رسانه ای تحولات سوریه می تواند به احیای فضای تبلیغاتی این گروه در غرب کمک کند.

به باور آن ها، سقوط دولت بشار اسد در پایان سال گذشته میلادی و تضعیف نظم پیشین در منطقه، بستر مناسبی برای بازتعریف ایدئولوژی داعش در میان حامیان پراکنده آن در اروپا فراهم کرده است. روایت مقاومت در برابر بی عدالتی بار دیگر در قالبی افراطی بازتولید شده و جوانان آسیب پذیر در جوامع اروپایی هدف جذب بسترهای آنلاین قرار گرفته اند.

کارشناسان پلیس ضدتروریسم تأکید کرده اند که بیشتر عاملان حوادث اخیر، از جمله مهاجم منچستر، ارتباط مستقیمی با گروه های تروریستی نداشته و عمدتاً از طریق شبکه های اجتماعی یا کانال های بسته اینترنتی با ایدئولوژی های افراطی آشنا و تحت تأثیر آن قرار گرفته اند. این روند باعث شده تهدید تروریسم از سطح شبکه های سازمان یافته به تهدیدی پراکنده و غیرقابل پیش بینی در سطح خیابان های شهرهای اروپایی تبدیل شود.

در لندن و دیگر شهرهای بزرگ اروپایی، نهادهای امنیتی طی هفته های اخیر سطح هشدار را بالا برده و حضور نیروهای پلیس را در اطراف کنیسه ها، مساجد و کلیساها افزایش داده اند. در انگلیس، وزارت کشور اعلام کرده است که با همکاری شورای مسلمانان بریتانیا و مجمع یهودیان این کشور، طرحی برای بازبینی وضعیت حفاظتی اماکن مذهبی و تخصیص بودجه ای تازه برای ارتقای زیرساخت های امنیتی در دست اجرا دارد. این طرح شامل نصب دوربین های بیشتر، تقویت درهای ورودی ساختمان ها و آموزش نیروهای داوطلب برای مدیریت شرایط اضطراری است.

در کنار این تدابیر، نیروهای اطلاعاتی و پلیس ضدتروریسم نیز در حال رصد دقیق تر فضای مجازی و گروه های بسته در شبکه های اجتماعی هستند که از آن ها به عنوان بستری برای ترویج ایدئولوژی های افراطی یاد می شود. مقامات امنیتی می گویند هرچند چنین اقدامات پیشگیرانه ای ضروری است، اما نمی توان با ابزار صرفاً امنیتی از شکل گیری دوباره چرخه افراط گرایی جلوگیری کرد.

به اعتقاد تحلیلگران، مقابله مؤثر با موج تازه افراط گرایی نیازمند راهبردی جامع است که در کنار نظارت و کنترل امنیتی، به عوامل اجتماعی، روانی و فرهنگی نیز بپردازد. احساس تبعیض، نابرابری فرصت ها و فاصله نسل های جدید مهاجران از ساختارهای اجتماعی و سیاسی کشور میزبان، از عواملی است که می تواند زمینه ساز جذب جوانان در جریان های افراطی شود. کارشناسان هشدار می دهند که بی اعتمادی به نهادهای دولتی، در کنار تأثیرپذیری از روایت های خشونت طلبانه در فضای مجازی، تهدیدی خزنده برای امنیت اجتماعی انگلیس و اروپا به شمار می رود.

در مجموع، حادثه منچستر در ظاهر یک واقعه منفرد بود، اما در عمق، نشانه ای از پایداری تهدیدی است که اروپا با آن روبه روست. هرچند ارتباط مستقیم میان این حمله و ساختار داعش در سوریه هنوز اثبات نشده است، اما زنجیره حوادث مشابه در انگلیس و سایر کشورهای اروپایی نشان می دهد که خطر افراط گرایی در حال تغییر شکل و ممکن است در فصل تازه ای از امنیت داخلی اروپا خود را نشان دهد؛ فصلی که زنگ خطر آن از منچستر به صدا درآمد.