گمان می رود که عوامل ژنتیکی نقش عمده ای در شکل گیری اوتیسم داشته باشند. برای چندین دهه، شناسایی این عوامل دشوار بوده است، اکنون اما دانشمندان در حال کشف سرنخ هایی هستند.

تا دهه 1970، باور غالب در روان پزشکی این بود که اوتیسم نتیجه ای از فرزندپروری بد است. در دهه 1940، لئو کانر، روان پزشک اتریشی، نظریه جنجالی مادر یخچالی را مطرح کرد که می گفت، اوتیسم از تروماهای دوران کودکی منشا می گیرد که توسط مادرانی سرد، بی توجه و طردکننده ایجاد می شود.

دانیل گشویند، استاد عصب شناسی و ژنتیک در دانشگاه یو سی ال ای، می گوید امروزه این دیدگاه به درستی به عنوان نادرست و بسیار آسیب زا شناخته شده، اما نزدیک به سه دهه طول کشید تا نظریه کانر رد شود.

کشف بعدی تا سال 1977 طول کشید، زمانی که مطالعه مهم دو روان پزشک برای نخستین بار مولفه ژنتیکی اوتیسم را شناسایی کرد. تحقیقات از آن زمان نشان داده اند که وقتی یکی از دوقلوهای همسان اوتیسم دارد، احتمال اینکه دوقلوی دیگر نیز اوتیسم داشته باشد می تواند به بیش از 90 درصد برسد.

از سوی دیگر، احتمال اینکه دوقلوهای غیرهمسان هم جنس هر دو اوتیسم داشته باشند، حدود 34 درصد است. این ارقام به مراتب بالاتر از نرخ شیوع معمول در میان جمعیت کلی (حدود 2/8 درصد) است.

امروزه به طور گسترده پذیرفته شده است که اوتیسم مولفه ژنتیکی قدرتمندی دارد. اما این که کدام ژن ها درگیر هستند و چگونه توالی آن ها تحت تاثیر عوامل دیگر قرار می گیرد، به تازگی در حال کشف شدن است.

حتی پس از مطالعه دوقلوها در سال 1977، چندین دهه طول کشید تا پیچیدگی های تعامل میان اوتیسم و ژنوم انسانی به طور کامل روشن شود.

بین هر دو فرد، میزان تفاوت ژنتیکی حدود یک دهم درصد است، به این معنی که تقریبا یکی از هر هزار حرف یا جفت باز در دی ان ای آن ها متفاوت خواهد بود.

توماس بورژرون، استاد عصب شناسی در موسسه پاستور پاریس، می گوید: گاهی این تفاوت ها هیچ اثری ندارند. گاهی تاثیرشان اندک و گاهی بسیار زیاد است.

نقش این جهش های ژن منفرد و نحوه پیدایش آن ها، یکی از پرمطالعه ترین زمینه ها در تحقیقات اوتیسم است، زیرا همان طور که توماس بورژرون استاد عصب شناسی در موسسه پاستور پاریس توضیح می دهد، این جهش ها اغلب منجر به ناتوانی های شدید و محدودکننده زندگی می شوند.

توماس بورژرون می گوید: این شبیه اوتیسمی نیست که در فیلم ها می بینید. اگر با یکی از این جهش های عمده به دنیا بیایید، احتمال زیادی وجود دارد که با ناتوانی ذهنی یا تاخیر حرکتی (توانایی هماهنگ سازی گروه های عضلانی) یا آنسفالوپاتی صرعی روبه رو شوید. این موضوع در بیشتر موارد تاثیر بزرگی بر کیفیت زندگی فرد و خانواده اش دارد.

تاکنون دانشمندان دست کم 100 ژن را شناسایی کرده اند که این جهش ها ممکن است در آن ها رخ دهند. خود بورژرون یکی از اولین کشفیات را در مارس 2003 انجام داد، زمانی که دو جهش ژنی مرتبط با اوتیسم را شناسایی کرد.

هرکدام از این جهش ها بر پروتیین هایی اثر می گذاشتند که در فرایند سیناپتوژنز - یعنی شکل گیری اتصال میان نورون ها در مغز - دخیل هستند.

این یک پیشرفت بزرگ بود، هرچند در آن زمان در رسانه ها بازتاب چندانی نداشت، چرا که همان زمان رییس جمهور وقت آمریکا، جورج بوش، به تازگی جنگ با عراق را آغاز کرده بود.

اما کشفیات بیشتری نیز در راه بود، از جمله جهش هایی در ژن شانک 3 که برآورد می شود در کمتر از یک درصد افراد دارای اوتیسم رخ دهد. اکنون می دانیم که برخی از این جهش ها، به عنوان گونه های نوپدید (de novo) شناخته می شوند، به این معنا که به صورت تصادفی در جنین در حال رشد رخ می دهند و در دی ان ای خونی مادر یا پدر حضور ندارند.

دانیل گشویند، استاد عصب شناسی و ژنتیک در دانشگاه کالیفرنیا گونه های نوپدید را به صاعقه به معنای امری غیرمنتظره و نادر تشبیه می کند.

با این حال، در موارد دیگر، این جهش ها ممکن است از یکی از والدین به ارث رسیده باشند، حتی اگر هر دو والد نوروتیپیکال (فاقد اوتیسم) به نظر برسند؛ پدیده ای پیچیده تر که پژوهشگران فقط در یک دهه گذشته شروع به درک آن کرده اند.

گشویند می گوید: ممکن است بپرسید اگر کودک اوتیستیک یک جهش نادر را از یکی از والدین به ارث برده، چرا والد دچار اوتیسم نیست؟ به نظر می رسد که در والد، این جهش برای ایجاد اوتیسم کافی نیست، اما در کودک، همان جهش عمده با گونه های ژنی دیگری که هرکدام به تنهایی تاثیر اندکی دارند، ترکیب می شود و موجب تفاوت در رشد عصبی می شود.

بدیهی است که گمان می رود عوامل محیطی نیز در شکل گیری اوتیسم نقش داشته باشند. حتی در میان دوقلوهای همسان، در 10 درصد موارد، فقط یکی از آن ها اوتیسم دارد.

در گذشته، تلاش برای شناسایی عوامل محیطی منجر به باورهای شبه علم، مانند این ایده شد (که اکنون به طور گسترده ای رد شده) که برخی واکسن ها ممکن است نقش داشته باشند.

رابرت اف کندی جونیور، وزیر بهداشت آمریکا، از پژوهش گسترده ای برای شناسایی علل اوتیسم خبر داده است. این طرح شامل استخدام دیوید گایر، یکی از ناباوران به واکسن، به عنوان تحلیل گر داده در وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا است. انجمن اوتیسم آمریکا ابراز نگرانی کرده که این برنامه ها غیرواقع گرایانه و احتمالا مضر و گمراه کننده هستند.

به گفته موسسه ملی سلامت آمریکا، عوامل احتمالی غیرژنتیکی شامل قرار گرفتن جنین در معرض آلودگی هوا و برخی آفت کش ها، زایمان زودرس شدید، و مشکلات حین تولد که منجر به کمبود اکسیژن در مغز نوزاد می شوند، از جمله دیگر عوامل هستند.

امروزه تحقیقات ژنتیکی مسیر پیشرفت در درک این موضوع را هموار کرده اند که چگونه رشد عصبی می تواند به اوتیسم منجر شود. به نظر می رسد بسیاری از این ژن ها در طول شکل گیری قشر مغز - لایه بیرونی و چین خورده مغز که مسئول بسیاری از عملکردهای سطح بالای ذهنی از جمله حافظه، حل مسئله و تفکر است - فعال می شوند.

این بخش حیاتی از رشد مغز در دوران جنینی و در رحم اتفاق می افتد و بنا به گفته گشویند، اوج این فرایند جایی میان هفته های 12 تا 24 بارداری است.

دانیل گشویند، استاد عصب شناسی و ژنتیک در دانشگاه کالیفرنیا می گوید: می توانید تصور کنید که این جهش ها الگوهای طبیعی رشد را مختل می کنند، رشد را از مسیر عادی اش خارج می کنند و شاید آن را به جای مسیر نوروتیپیکال معمول، به شاخه ای دیگر سوق می دهند.

از آنجا که این جهش ها موجب ناتوانی های شدید می شوند، اطلاعات مربوط به آن ها این امکان را فراهم کرده که والدین گروه های حمایتی تشکیل دهند؛ برای مثال، بنیاد خانواده های اس سی ان2ای که به عنوان یک انجمن برای خانواده هایی فعالیت می کند که تشخیص اوتیسم فرزندشان با تغییر ژنتیکی در ژن اس سی ان2 ای مرتبط دانسته شده است. بحث هایی نیز در جریان است درباره این که آیا می توان از این اطلاعات ژنتیکی برای تصمیم گیری درباره تولید مثل در آینده استفاده کرد یا نه.

گشویند می گوید: اگر گونه جهش یافته از نوع نوپدید باشد، می توانید به والدین بگویید که خطر ابتلای فرزند بعدی به همان چالش های رشد عصبی پایین است، زیرا اگر تصمیم به داشتن فرزندان دیگر بگیرند سهم وراثتی محدودی وجود دارد.

همچنین می توانیم دیدی از طیفی که فرزندشان ممکن است در آینده در آن رشد کند، در اختیار خانواده قرار دهیم و برای والدینی که فرزندی دو ساله، غیرکلامی و با تاخیر در راه رفتن دارند، این اطلاعات بسیار ارزشمند است.

با وجود این که این اطلاعات می تواند فواید بزرگی برای خانواده ها داشته باشد، مفهوم تحقیقات ژنتیکی در جامعه اوتیستیک با استقبال یکپارچه ای روبرو نشده است.

اوتیسم طیف گسترده ای را شامل می شود: از افرادی با ناتوانی های شدید ذهنی و جسمی که هرگز قادر به زندگی مستقل نخواهند بود، تا کسانی با نیازهای پشتیبانی بسیار کمتر که اوتیسم را بخشی از هویت و مزیت خود می دانند و با توصیف اوتیسم به عنوان یک اختلال مخالفت می کنند.

به همین دلیل، برای برخی افراد اوتیستیک، خانواده های آن ها و تعدادی از پژوهشگران دانشگاهی، جمع آوری داده های ژنتیکی نگرانی های مداومی درباره نحوه استفاده از این داده ها به همراه داشته است.

در نیم قرن گذشته، مطالعات ژنتیکی نشان داده اند که در اکثر افراد اوتیستیک، تنوع عصبی از اثر تجمعی صدها یا حتی هزاران گونه ژنی نسبتا رایج ناشی می شود که از هر دو والد به ارث برده اند.

این گونه های ژنی در کل جمعیت - چه نوروتیپیکال و چه نورودایورجنت - وجود دارند، و سهم فردی هر یک از این ژن ها در رشد عصبی بسیار ناچیز است.

اما در ترکیب با یکدیگر، تاثیر مهمی بر سیم کشی مغز دارند.

توماس بورژرون می گوید: غیرمعمول نیست که یکی یا هر دو والد، که برخی از این گونه های ژنی را حمل می کنند، ویژگی های اوتیستیک مانند تمایل به نظم، دشواری در تشخیص احساسات و حساسیت بالا به الگوها را نشان دهند؛ اما برخلاف فرزندشان، این ویژگی ها به حدی نمی رسند که خود آن ها را بتوان به عنوان فرد اوتیستیک تشخیص داد.

در 20 سال گذشته، پژوهشگران اوتیسم راه هایی ابتکاری برای شناسایی برخی از این گونه های ظریف تر یافته اند. در اوایل دهه 2000، سایمون بارون-کوهن، استاد روان شناسی و روان پزشکی در دانشگاه کمبریج، به همراه همکارانش، آزمونی با عنوان خواندن ذهن از روی چشم ها طراحی کردند.

هدف این آزمون سنجش توانایی فرد در تشخیص احساساتی مانند بازیگوشی، آرام بخشی، تحریک یا بی حوصلگی است بر اساس عکسی که تنها چشم های فرد را نشان می دهد.

ایده این بود که عملکرد ضعیف تر در این آزمون، احتمال اوتیستیک بودن فرد را بیشتر می کند.

توماس بورژرون، استاد عصب شناسی در موسسه پاستور پاریس، می گوید: افراد اوتیستیک صورت را به روش متفاوتی نگاه می کنند و به نظر می رسد اطلاعات بیشتری از دهان فرد می گیرند، در حالی که افراد نوروتیپیکال از چشم ها اطلاعات بیشتری استخراج می کنند.

چندی پیش با همکاری وب سایت آزمایش دی ان ای به نام و من 23 ، که موافقت کرد آزمون خواندن ذهن از روی چشم ها را در وب سایت خود قرار دهد، بورژرون و بارون-کوهن توانستند داده هایی از توانایی بیش از 88 هزار نفر در تشخیص احساسات از طریق چشم ها جمع آوری کرده و عملکرد آن ها را با اطلاعات ژنتیکی شان مقایسه کنند.

از طریق این مجموعه داده، آن ها توانستند گروه های بزرگی از گونه های ژنی را شناسایی کنند که با کاهش توانایی در تشخیص احساسات مرتبط هستند. بسیاری از این گونه ها گمان می رود در افراد اوتیستیک وجود داشته باشند.

سایر مطالعات تحقیقاتی نشان داده اند که گونه های رایج ژنی مرتبط با اوتیسم معمولا با همدلی یا ارتباط اجتماعی همبستگی منفی دارند. اما با توانایی در تحلیل و ساخت سیستم ها و همچنین قوانین و روال ها، همبستگی مثبت دارند.

جالب ترین نکته اینکه این گونه ها اغلب با سطح بالاتر تحصیلات و همچنین توانایی های بیشتر فضایی، ریاضیاتی یا هنری مرتبط هستند.

دنیل گشویند، می گوید: این شاید توضیح دهد که چرا این گونه های ژنتیکی - که از نیاکان بسیار دور آمده اند - در طول تاریخ بشر در میان جمعیت باقی مانده اند.

گشویند و بارون-کوهن اکنون در حال آغاز پروژه ای هستند تا بررسی کنند که آیا برخی از گونه های ژنی رایج مرتبط با اوتیسم می توانند توضیح دهند که چرا اوتیسم در مردان رایج تر به نظر می رسد و چرا تصور می شود زنان اوتیستیک در پنهان کردن ویژگی های نورودایورجنت خود ماهرتر هستند.

گشویند می گوید: احتمال دارد که تفاوت ها در رشد و عملکرد مغز مردان و زنان، مردان را نسبت به استعداد ژنتیکی اوتیسم آسیب پذیرتر و زنان را محافظت شده تر کند، اما ما هنوز به طور کامل این موضوع را درک نکرده ایم.

با این حال، برخی کارشناسان معتقدند که اوتیسم ممکن است در زنان بسیار شایع تر از آن چیزی باشد که در حال حاضر تصور می شود و تجربیات این گروه نادیده گرفته می شود.

گشویند پیشنهاد می دهد که درک تفاوت های جنسیتی در اوتیسم می تواند به شناسایی عوامل محافظتی ای منجر شود که شاید در آینده برای درمان استفاده شوند، اما همین مفهوم نیز به شدت بحث برانگیز است و یکی از تنش های بنیادی موجود در تحقیقات مربوط به اوتیسم را بازتاب می دهد.

در حالی که برخی دانشمندان در پی درمان هستند، برخی دیگر از پژوهشگران و شماری از افراد اوتیستیک بر این باورند که اوتیسم اختلالی نیست که باید اصلاح شود، بلکه هویت است و تجربه ای مشترک.

سو فلچر-واتسون، استاد روان شناسی رشد در دانشگاه ادینبرا، می گوید: اوتیسم یک پدیده زیستی نیست که لازم باشد برایش آزمایش انجام داد و یک نتیجه قطعی یا پیش آگهی دریافت کرد. اوتیسم چیزی شبیه سرطان نیست که به طور جهانی پذیرفته شده باشد که بد است و همه بخواهند درمانش کنند. به نظر من، هیچ گاه چنین نخواهد شد.

فلچر-واتسون می گوید که بسیاری از افراد اوتیستیک نگران هستند که نتیجه نهایی تحقیقات ژنتیکی در زمینه اوتیسم به ایجاد آزمایش های پیش از تولد منجر شود. چیزی که می تواند تهدیدی وجودی برای خود اوتیسم باشد.

از سال 2005، یکی از فعالان جنبش اوتیسم ساعت نسل کشی اوتیستیک را راه اندازی کرد، با این ادعا که اگر چنین آزمایشی وجود داشته باشد، نشان دهنده تداوم تلاش های تاریخی برای حذف گروه های اقلیت خواهد بود. دو دهه بعد، این نگرانی ها همچنان پابرجاست.

فلچر-واتسون می گوید: پژوهشگران ژنتیک، در کل، کار زیادی برای شنیدن و پاسخ دادن به نگرانی های جامعه اوتیستیک درباره امنیت و استفاده های آینده از داده های ژنتیکی انجام نداده اند.

در بریتانیا، آزمایش های پیش از تولد برای شرایطی که ناشی از وجود نسخه اضافی از یک کروموزوم در برخی یا همه سلول های بدن هستند، از جمله سندرم داون (یک نسخه اضافی از کروموزوم 21)، سندرم ادوارد (کروموزوم 18)، و سندرم پاتو (کروموزوم 13)، به یک رویه پذیرفته شده تبدیل شده اند.

جوزف باکس بام، استاد روان پزشکی در دانشکده پزشکی آیکان در مونت ساینای و بنیان گذار کنسرسیوم توالی یابی اوتیسم (گروهی بین المللی از دانشمندان که نمونه ها و داده های ژنتیکی را به اشتراک می گذارند)، معتقد است برخی از فعالان اوتیستیک نکته اصلی را از دست می دهند.

او می گوید: وقتی کسی به من می گوید، اوتیسم دارم و فکر نمی کنم نیازی به تحقیقات درباره من باشد، پاسخ من این است: خب، نظرت درباره کسی چیست که اصلا زبان ندارد، ضریب هوشی اش 50 است و هیچ گاه نمی تواند به تنهایی و بدون نظارت زندگی کند؟

پس وقتی من به مداخله فکر می کنم، منظورم این افراد است. نه کسی که فقط در برقراری ارتباط چشمی مشکل دارد، یا علایق غیرمعمول دارد یا در روابط اجتماعی دچار تضاد می شود.

گشویند نیز با این دیدگاه موافق است و به تفاوت های قابل توجهی که در سراسر طیف اوتیسم وجود دارد اشاره می کند: بیشتر طیف اوتیسم حالتی است که باید مانند سایر ناتوانی ها پذیرفته شود.

البته او می گوید که گروه دیگری (کسانی که شدیدا تحت تأثیر قرار دارند) نیاز به درمان دارند: این ها دو چیز متفاوت اند.

برای شفاف تر ساختن این طیف گسترده از ویژگی های اوتیستیک، کمیسیون لنست در سال 2021 اصطلاح اوتیسم عمیق را به طور رسمی به کار گرفت. این اصطلاحی است برای توصیف افرادی از جامعه اوتیستیک که قادر به دفاع از خود نیستند و احتمالا در تمام عمر به مراقبت 24 ساعته نیاز دارند.

از آن زمان، آزمایش های بالینی مختلفی آغاز شده اند که از استراتژی های درمانی گوناگون استفاده می کنند تا بتوانند ژن های منفردی را که پشت ناتوانی های ذهنی و جسمی در افراد دچار اوتیسم عمیق هستند، هدف قرار دهند.

ایده اصلی این درمان ها مبتنی بر این حقیقت است که همه ما از هر ژن دو نسخه یا آلل داریم؛ یکی از هر والد. مطالعه ای اخیر از آزمایشگاه گشویند، با در نظر گرفتن این موضوع که اکثر جهش های ژن های نوپدید مرتبط با اوتیسم عمیق فقط یکی از این نسخه ها را از کار می اندازند، پیشنهاد داد که ممکن است بتوان شدت ناتوانی را با تقویت نسخه سالم کاهش داد.

گشویند می گوید: این یعنی شما یک نسخه سالم دارید، که ما نشان دادیم می توان فعالیت آن را تقویت کرد تا جبران شود.

بورژرون یک آزمایش بالینی با استفاده از فلز لیتیوم انجام داد تا نسخه ای از ژن شانک 3 را در کودکان اوتیستیکی که دچار جهش در این ژن هستند، تقویت کند.

گشویند می گوید که در آینده، فناوری هایی مانند کریسپر، که به دانشمندان اجازه می دهد دی ان ای فرد را ویرایش کنند، می تواند برای مداخله در مراحل حتی اولیه تر زندگی به کار رود.

برای مثال، ژن درمانی می تواند به جنین هایی که انواع جهش ها را دارند، وقتی هنوز در رحم مادر هستند، ارائه شود.

او می گوید: ما به تازگی راهی برای انجام این کار یافته ایم. شاید این روش نتواند ژن آسیب دیده را به طور کامل اصلاح کند، اما دست کم می تواند تا حدی آن را ترمیم کند.

سازمان غذا و داروی آمریکا، اف دی ای اخیرا به شرکت زیست فناوری ژن درمانی جگوار، اجازه داده تا یک آزمایش بالینی انجام دهد که در آن، ژن درمانی به کودکانی که دچار جهش در ژن شانک 3 و شرایط ژنتیکی هم زمانی به نام سندرم فیلن-مک درمید هستند - که رشد، گفتار و رفتار را تحت تاثیر قرار می دهد - ارائه می شود.

باکس بام می گوید: این آزمایش تنها به این دلیل ممکن شده که همه کودکانی که در آن شرکت می کنند، تشخیص ژنتیکی دارند و همچنین به دلیل اینکه پژوهشگران مونت ساینای و سایر مراکز طی 15 سال گذشته، مطالعه کرده اند که این کودکان با این جهش ها چگونه رشد می کنند. ما می توانیم از این داده ها درباره تاریخچه طبیعی به عنوان گروه کنترل در مطالعه استفاده کنیم.

اما با وجود اینکه چنین آزمایش هایی بدون شک می توانند فواید عظیمی برای کودکان اوتیستیک و خانواده هایشان داشته باشند، فلچر-واتسون همچنان نسبت به معرفی آن ها به عنوان درمان هایی برای اوتیسم - چه عمیق و چه خفیف - تردید دارد.

او ترجیح می دهد که این مداخلات به عنوان درمان هایی برای ناتوانی ذهنی تعریف شوند.

سو فلچر-واتسون می گوید: به نظرم وقتی مردم درباره موارد اوتیسم ناشی از یک ژن منفرد صحبت می کنند، دارند بقیه را فریب می دهند. آن ها درباره علل ژنتیکی ناتوانی ذهنی صحبت می کنند که شاید بسیاری از آن ها اوتیستیک هم باشند.

اما برای تحقیق درباره اوتیسم بودجه تحقیقاتی وجود دارد، گروه های فعال والدین و منابع مختلفی در دسترس است. چیزهایی که برای ناتوانی ذهنی به این گستردگی وجود ندارد.

با این حال، فلچر-واتسون نسبت به ظرفیت تحقیقات ژنتیکی برای ارائه درمان های جدید برای برخی از شرایط همراه با اوتیسم از جمله صرع، اختلالات خواب، وسواس فکری-عملی (OCD) و مشکلات گوارشی خوش بین تر است.

توماس بورژرون، استاد عصب شناسی در موسسه پاستور پاریس، اکنون مسئول پروژه ای اروپایی درباره خطر، مقاومت و تنوع رشدی در سلامت روان است که با افراد اوتیستیک و خانواده هایشان همکاری می کند تا بهتر بفهمد چرا اوتیسم به ندرت به تنهایی ظاهر می شود و چه چیزی باعث می شود افراد مختلف نسبت به این شرایط آسیب پذیرتر باشند.

او همچنین می گوید که ما باید تنوع عصبی را بهتر بشناسیم و داغ ننگ اجتماعی مربوط به اوتیسم را کاهش دهیم: فکر می کنم ما ژنتیک دان ها باید به نیازهای هر فرد برگردیم. برخی افراد اوتیستیک با جهش های ژن شانک 3 آن قدر شدید تحت تاثیر قرار دارند که به مراقبت شبانه روزی نیاز دارند. برای دیگران، ممکن است فقط حمایت خاصی در مدرسه کافی باشد.

توماس بورژرون نیز می گوید: در کل، باید عملکرد بهتری در به رسمیت شناختن تنوع عصبی داشته باشیم و هر کاری می توانیم انجام دهیم تا اطمینان حاصل کنیم افرادی که متفاوت از اکثریت جامعه عمل می کنند، بتوانند در جوامع ما شکوفا شوند.

منبع: بی بی سی