فرارو- با مرور سه دهه فعالیت سینمایی کریستوفر نولان، تمام یازده فیلم بلند او را از نظر هنری و تأثیر فرهنگی رتبه بندی شده اند؛ از تجربه های اولیه و پرریسک او تا شاهکارهایی چون میان ستاره ای ، اوپنهایمر و شوالیه تاریکی که نامش را در تاریخ سینمای قرن بیست ویکم جاودانه کرده اند.

به نقل از بروبایبل، در جهان سینما، تنها چند کارگردان وجود دارند که می توانند فیلمی را صرفاً با اتکا بر نام خود اکران کنند؛ و کریستوفر نولان بدون تردید یکی از برجسته ترین آنان است. از زمان اکران بتمن آغاز می کند (Batman Begins)، نولان به یکی از ستون های اصلی فیلم های پرفروش هالیوود و پیشگام در استفاده از فناوری های نوین سینمایی، به ویژه در قالب IMAX، تبدیل شد.

اگر بحث های پرشور درباره اینکه کدام فرمت برای تماشای فیلم بهتر است را به یاد بیاورید، باید گفت این موج تازه از گفت وگوها پس از اکران اوپنهایمر در نسخه 70 میلی متری آی مکس در سال 2023 شکل گرفت؛ فیلمی که مرزهای تجربه سینمایی را برای مخاطبان گسترش داد.

با گذشت نزدیک به سی سال از آغاز مسیر حرفه ای اش و ساخت یازده فیلم بلند، نولان نه تنها از شور و خلاقیتش نکاسته، بلکه هر بار استاندارد تازه ای برای سینما تعیین کرده است. در ادامه، نگاهی داریم به رتبه بندی تمام فیلم های بلند او از ضعیف ترین تا بهترین. البته در این فهرست، فیلم مستقل Following (1998) که نخستین تجربه کارگردانی نولان محسوب می شود، لحاظ نشده است.

این فیلم یکی از متفاوت ترین آثار نولان است، زیرا تنها پروژه ای در کارنامه اش به شمار می رود که فیلمنامه اش را خودش ننوشته است. همین امر باعث شده بی خوابی کمتر از سایر آثارش حس و حال نولانی داشته باشد. بااین حال، حضور آل پاچینو و رابین ویلیامز ترکیب بازیگری درخشانی را رقم زده است.

فیلمی که حتی طرفدارانش اذعان دارند باید آن را احساس کرد نه فهمید . خود نولان نیز بر همین باور است. هرچند سینما هنری عاطفی است، اما هنگامی که درک فکری داستان دشوار می شود، ارتباط احساسی نیز کمرنگ تر خواهد شد.

تنت از نظر ساختاری اثری جاه طلبانه است، اما پیچیدگی مفرط روایت و مکانیزم زمانی اش باعث شده تجربه تماشای آن برای بسیاری دشوار باشد. شاید به همین دلیل ویدئوهایی مانند بالاخره تنت را فهمیدم در یوتیوب تقریباً به اندازه خود فیلم طولانی هستند!

در جهان سینما دو نوع تماشاگر وجود دارد: آنهایی که هنوز کاملاً نفهمیده اند چه اتفاقی در یادآوری می افتد، و آنهایی که تظاهر می کنند فهمیده اند! نولان با این فیلم درخشان توانست ذهن مخاطبان را همزمان گیج و مجذوب کند و مسیر شهرت خود را به عنوان کارگردانی صاحب سبک هموار سازد.

ضعیف ترین بخش از سه گانه بتمن نولان همچنان از 95 درصد فیلم های ابرقهرمانی تاریخ بهتر است. این فیلم با وجود کاستی هایش، بهترین صحنه های اکشن سه گانه را در خود دارد و نشان می دهد که نولان در نهایت توانسته هنر فیلمبرداری صحنه های پرتحرک را به اوج برساند: نمونه بارز آن، دو نبرد فراموش نشدنی میان بتمن و بین است.

دانکرک نقطه آغاز دوران تازه ای در کارنامه نولان بود؛ دوره ای که برخی منتقدان آن را عصر بلوغ سینمایی او می نامند. این فیلم اثبات کرد که نولان می تواند در بازآفرینی واقعیت تاریخی به همان اندازه درخشان باشد که در جهان های تخیلی خود. روایت چندلایه از جنگ جهانی دوم با حداقل دیالوگ و حداکثر تنش، قدرت بصری و مهندسی زمانی نولان را به نمایش گذاشت.

اگر مرد عنکبوتی آغازگر موج تازه ای از فیلم های ابرقهرمانی بود، بتمن آغاز می کند الگویی برای روایت های تاریک و واقع گرایانه در این ژانر شد. در زمانی که پس از شکست تجاری فیلم بتمن و رابین (1997)، این شخصیت در وضعیت بحرانی قرار داشت، نولان با تمرکز بر سال های اولیه فعالیت بروس وین توانست جان تازه ای به او ببخشد.

تأثیر نولان چنان عمیق بود که فیلم سازان بعدی از تکرار داستان منشأ بتمن پرهیز کردند. هم در بتمن علیه سوپرمن و هم در نسخه متأخر بتمن با بازی رابرت پتینسون، مرگ والدین بروس تنها به اشاره ای کوتاه بسنده شد؛ چرا که نولان پیش تر آن را به شکلی کامل و ماندگار روایت کرده بود.

برخی منتقدان معتقدند این فیلم بهترین اثر نولان است، و گاه حتی خود او نیز تلویحاً به چنین باوری اشاره کرده است. پرستیژ از نظر مقیاس کوچک تر از دیگر آثار نولان است، اما از حیث روایت، دربردارنده همان پیچش ها و غافلگیری هایی است که امضای سبک او محسوب می شوند. این فیلم درباره رقابت وسواس گونه دو شعبده باز (با بازی کریستین بیل و هیو جکمن) است و با پرداختی فلسفی به توهم، فریب و جاه طلبی، وجهی انسان محورتر از نولان را آشکار می کند.

از این بخش فهرست به بعد، انتخاب میان فیلم ها دشوارتر می شود. تلقین در بسیاری از جنبه ها عصاره سینمای نولان است: ایده پرداز، مبتکر، پیچیده و مهیج. ترکیب رؤیا و واقعیت در ساختاری چندلایه، مخاطب را وادار به مشارکت ذهنی می کند. صدای ماندگار وووومپ این فیلم به یکی از عناصر فرهنگی دهه اخیر بدل شد و در تریلرهای بی شماری تقلید گردید.

این فیلم نقطه اوج اعتبار سینمایی نولان بود. اوپنهایمر نه تنها در گیشه نزدیک به یک میلیارد دلار فروخت، آن هم با روایتی سه ساعته و سیاه وسفید از زندگی یک فیزیکدان نظری، بلکه جوایز اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را نیز برای او به ارمغان آورد.

نولان با اوپنهایمر کاری کرد که هیچ کارگردان دیگری قادر به انجامش نبود: تبدیل یک زندگی نامه علمی به یک رویداد سینمایی. او داستان خالق بمب اتم را با نگاهی انسانی و فلسفی بازآفرینی کرد. همزمان، موفقیت این فیلم و پدیده باربنهایمر (هم زمانی اکران با باربی ) جان تازه ای به صنعت سینما بخشید.

در شبکه اجتماعی Letterboxd، این فیلم محبوب ترین اثر نولان با بیش از 5.9 میلیون بازدید است. اما محبوبیت آن چیزی فراتر از عدد و آمار است. میان ستاره ای نه تنها یکی از ارکان سینمای قرن بیست و یکم، بلکه بازتابی از رؤیاهای انسانی درباره عشق، زمان و بقای نوع بشر است. تصاویر خیره کننده اش از سیاه چاله ها حتی در شکل گیری تصور علمی عموم مردم از این پدیده تأثیر گذاشت.

این فیلم مرز میان سرگرمی و هنر را درنوردید و به اثری نمادین در فرهنگ معاصر تبدیل شد؛ فیلمی که بارها در گفت وگوها، شوخی ها و ارجاعات فرهنگی بازتاب یافته است.

از نظر فنی شاید نولان با فیلم هایی مانند اوپنهایمر از شوالیه تاریکی پیشی گرفته باشد، اما جایگاه این فیلم در زمان اکرانش بی همتا بود. در سال 2008، شوالیه تاریکی نه تنها نخستین فیلم ابرقهرمانی بود که بیش از یک میلیارد دلار فروش داشت، بلکه باعث ارتقای ژانر ابرقهرمانی به سطح سینمای جدی شد.

این فیلم نخستین اثر کمیک بوکی بود که جایزه اسکار بازیگری را دریافت کرد، برای بازی فراموش نشدنی هیث لجر در نقش جوکر و همین موفقیت آکادمی را وادار کرد تعداد نامزدهای بخش بهترین فیلم را از پنج به ده افزایش دهد.

تأثیر فرهنگی و سینمایی شوالیه تاریکی چنان گسترده است که هنوز هم معیار سنجش فیلم های ابرقهرمانی محسوب می شود. ترکیب روایت فلسفی درباره دوگانگی خیر و شر با هیجان بصری و عمق روانی شخصیت ها، این اثر را به نقطه اوج کارنامه نولان بدل کرده است.

از بی خوابی تا شوالیه تاریکی ، فیلم های کریستوفر نولان سفری هستند در مرز میان اندیشه و هیجان. او کارگردانی است که توانسته مخاطب عام را با سینمای اندیشه محور آشتی دهد و نشان دهد که میان سرگرمی و هنر، فاصله ای به باریکی یک کادر سینمایی است. با توجه به پروژه آینده اش، اودیسه (The Odyssey)، به نظر می رسد نولان هنوز به قله نهایی خود نرسیده است اما بی تردید در مسیر خلق شاهکار دیگری قدم برمی دارد.