یکی از کلیدواژه های مستمر رییس جمهور در ایام انتخابات و دوران پس از تشکیل کابینه، تحقق عدالت و رفع تبعیض است. پزشکیان بارها اشاره کرده که تلاش خواهد کرد زمینه توزیع عادلانه امکانات و ظرفیت های کشور را فراهم سازد. مسیرهای مختلفی برای این رفع تبعیض می توان متصور شد، اما شاید هیچ کدام از آنها به اندازه تمرکززدایی از پایتخت و توزیع ثروت های رسوب کرده در تهران به سایر نقاط کشورمان نباشد.

به گزارش اعتماد، براساس آمارهای رسمی حدود 40درصد GDP کشور در تهران متمرکز شده است و ثروتی که زمینه تمرکز فزاینده در تهران و بروز مشکلاتی چون بی آبی، ترافیک شدید، ناهنجاری های اجتماعی، فقر گسترده و... در پایتخت را ایجاد کرده است. 10 مهر ماه بود که پزشکیان بار دیگر تاکید کرد که انتقال پایتخت به دلیل ناترازی های فزاینده ای که در این منطقه وجود دارد یک انتخاب نیست بلکه یک اجبار است. پس از صحبت های پزشکیان بسیاری از تحلیلگران تلاش کردند تفسیری از اظهارات رییس جمهور در مورد این مساله مهم ارایه کنند.

سعید شریعتی یکی از تحلیلگرانی است که نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و تلاش کرده تصویری از ابعاد مختلف بحث ارایه کند. او با اشاره به اینکه پزشکیان درد را به درستی شناسایی کرده و در ادامه از تحلیلگران خواسته تا برای این درد و بیماری، راهبرد و نسخه مناسبی ارایه کنند. شریعتی با اشاره به اینکه مشکل تهران، رسوب 40درصد از تولید ناخالص داخلی و تمرکز حدود نیمی از کل ثروت کشور در این منطقه است، توزیع عادلانه این ثروت را مهم ترین راهکار برای مقابله با مشکل تهران ارزیابی می کند.

سعید شریعتی، فعال سیاسی اصلاح طلب و یکی از چهره هایی که در حوزه بحث انتقال پایتخت مطالعات علمی دامنه داری داشته درباره صحبت های اخیر رییس جمهور در این خصوص که تهران دیگر تاب فشار جمعیتی بیشتر را ندارد، می گوید: رییس جمهور در بحث انتقال پایتخت یک بیماری مزمن و ریشه دار را شناسایی کرده است و از تحلیلگران خواسته تا راهکارهای معقول برای عبور از این مشکل ارایه کنند. بحث انتقال پایتخت بحثی مرتبط با امروز و دیروز نیست و در بسیاری از دولت ها چه قبل از انقلاب و چه در سال های پس از انقلاب مطرح بوده است. بیش از 30 سال است که این بحث در جمهوری اسلامی مطرح شده است.

سال 73 بود که مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی در دولت دوم خود این بحث را مطرح کرده و بلافاصله مطالعاتی هم در این زمینه آغاز شد، جانمایی ها و حرف و حدیث هایی هم شکل گرفت. بنابراین در همه ادوار در دولت های خاتمی، احمدی نژاد، روحانی و رییسی این موضوع طرح شد. شریعتی ادامه می دهد: به نظر می رسد اساسا اجرای چنین ایده ای اگر نگوییم غیرممکن بلکه بسیار دشوار است.

با یک حساب سرانگشتی مشخص می شود که این ایده چه هزینه، زمان و امکاناتی نیاز دارد و هزینه-فایده آن برای کشور چه خواهد بود. مساله تهران و بی آبی تهران، ربطی به پایتخت بودن یا مرکز سیاسی بودن تهران ندارد. قریب 40درصد GDP کشور در تهران رسوب می کند. بزرگی تولید ناخالص ملی تهران در مقایسه با کل کشور و اینکه بسیاری از زیرساخت ها، کسب و کارها، هتل ها و فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، خدماتی و... در تهران اتفاق می افتد، باعث شده تا توجه اکثریت ایرانیان متوجه این منطقه از کشور باشد. این سیل جمعیت هم باعث کاهش نیازهای اساسی پایتخت می شود.در واقع آنچه باعث تمرکز ایرانیان در تهران می شود، تجمیع ثروت و تولید ناخالص داخلی در تهران است.

این تحلیلگر با اشاره به اینکه در ترکیه دو شهر مهم آنکارا و استانبول وجود دارد، می گوید: بخش اعظمی از GDP ترکیه در استانبول است اما پایتخت ترکیه آنکاراست. اگر استانبول دچار مشکل منابعی چون آب و برق و... شود، چه تفاوتی دارد اردوغان در آنکارا مستقر باشد یا استانبول؟ آقای رییس جمهور به درستی درد را تشخیص داده و دست روی موضوعی گذاشته که اتفاقا اصلی ترین شعار ایشان هم محسوب می شود. برای تحقق عدالت و رفع تبعیض که مهم ترین شعار آقای رییس جمهور هم هست، باید زمینه توزیع GDP در کشور فراهم شود. آنچه که باید درخصوص آن عادلانه رفتار شود، توزیع GDP در سراسر کشور است. این مهم ترین تبعیضی است که وجود دارد و باید برای پایان دادن به آن فکری شود. فرض کنید، وزارتخانه ها و دادگاه ها و مجلس و... از تهران راهی سواحل دریای عمان شوند. آیا مشکل تهران حل می شود؟ من می گویم خیر.

او ادامه می دهد: جمعیت روز تهران 15میلیون و جمعیت شب تهران 11 تا 12 میلیون نفر است. باید دید از این جمعیت چه تعداد ایرانی حاضر هستند تهران را ترک کرده و به سواحل جنوبی کشور مهاجرت کنند؟ نمی گویم تغییر پایتخت در کاهش مشکلات تهران بی تاثیر است، حتما تاثیری دارد اما برای حل اساسی این معادله به توزیع عادلانه GDP در سراسر کشور نیاز است. تا وقتی همه امکانات، کسب و کارها، ظرفیت ها و زیرساخت ها در تهران و چند کلان شهر تجمیع شده باشد، طبیعی است که شهروندان هم برای گذران زندگی ناچار به سکنی گزیدن در این شهرها هستند. این حضور و سکنی گزیدن به آب و برق و شغل و مسکن و مدرسه و امنیت و... نیز نیاز دارد. باید تلاش کرد این حجم GDP را از 40درصد به 25درصد کاهش داد و آن را در سایر شهرها توزیع کرد.

شریعتی با بازخوانی تلاش های قبلی برای انتقال پایتخت می گوید: در سال 73 تصمیم گرفته شد، ساختمان مجلس شورای اسلامی از خیابان سپه به بهارستان نقل مکان کند. مراسم افتتاحیه این ساختمان سال 84 برگزار شد. در مجلس چهارم ضرورت تغییر ساختمان پارلمان به بهارستان تصویب و طراحی و ساخت ساختمان جدید مجلس آغاز شد و 11سال طول کشید تا اینکه مجلس هفتم کارش را در این ساختمان تازه آغاز کرد. 11 سال زمان نیاز بود تا ساختمانی در تهران 4 تا خیابان بالاتر برود. این تغییر بیش از 20 میلیون دلار هم هزینه روی دست دولت گذاشت. حالا شما تصور کنید، قرار باشد 40درصد GDP از تهران به مکران یا سایر شهرها منتقل شود. یعنی بخش قابل توجهی از کسب و کارها، ساختماهای دولتی، زیرساخت ها، فرودگاه ها و... منتقل شود. در این صورت تصور کنید، چقدر زمان، چه حجم انبوهی سرمایه گذاری و چه میزان کار و تلاش و همکاری نیاز دارد؟

این فعال سیاسی با اشاره به اینکه تبدیل شدن منطقه ای مانند سواحل مکران به زیست بومی برای انتقال پایتخت به سرمایه گذاری قابل توجه و زیرساخت های بسیاری نیاز دارد، یادآور می شود: این انتقال قطعا به عمر یک دولت و دو دولت و چند دولت قطع نمی دهد و کلیت نظام باید برای آن برنامه کنند. دکتر پزشکیان به درستی درد را شناسایی کرده است. ایشان می گویند، تهران دیگر ظرفیت جمعیت بیشتر، مصرف انرژی افزون تر و کسب و کار وسیع تر ندارد. از صاحب نظران هم می خواهند در این زمینه راهکار ارایه کنند، اما باید دید راهکار حل این معضلات چیست؟ معتقدم باید از دانش اساتیدی چون دکتر شریف زادگان و سایر تحلیلگران متخصص در این بخش استفاده کرد. ایشان نه موافق و نه مخالف هستند اما به عنوان یک صاحب نظر تئوری های لازم را تشریح می کند که این کار چه میزان سرمایه گذاری، زمان و ساعت-کار نیاز دارد.

شریعتی در پاسخ به این پرسش اعتماد که راهکار جایگزین چنین انتقالی چیست؟ می گوید: باید توجه داشت که کشور در شرایط حساسی است و دولت برای تامین نیازهای اساسی کشور هم با کمبود ارز و منابع لازم روبه روست. باید راهکارهای لازم برای حل معضل آب تهران اندیشیده شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند 35 تا 40درصد حجم آب مصرفی کشور به دلیل مشکلات زیرساختی، فرسودگی شبکه، الگوهای فرهنگی مصرف و... هدر می رود، باید راهبردهایی برای جلوگیری از این هدررفت اندیشیده شود. تهران باید طوری اداره شود که جمعیت بیشتر نشده و مهاجرت معکوس هم اتفاق بیفتد. اگر ظرفیت های اشتغال در زنجان، بوشهر، زاهدان و... فراهم شود بسیاری از تهرانی ها به این مناطق نقل مکان می کنند. بسیاری از کسب و کارها ازجمله پتروشیمی ها که کارخانه هایی در جنوب کشورند، ساختمان های بزرگی در تهران دارند. چرا؟ چون مرکز کسب و کار در تهران است.

او ادامه می دهد: مساله اصلی توزیع عادلانه این 40درصد GDP است. اصلا فکر کنید اگر مکران پایتخت شود و همه این ظرفیت های کسب و کار و زیرساخت ها و امکانات به این نقطه منتقل شود، باز هم مردم راهی این منطقه می شوند و مشکلات تهران به شکل های مختلف عینا در مکران بروز می کند. راهکار عاقلانه توسعه متوازن و عادلانه GDP در سراسر کشور است. یک خانواده ایرانی باید احساس کنند در قزوین و همدان و اراک همان فرصتی را دارند که در تهران می توانند داشته باشند. وقتی این توزیع عادلانه اتفاق افتاد شک نکنید که مردم هم انتخاب های خوبی خواهند داشت. کدام ایرانی است که از ترافیک و شلوغی و قطعی آب و برق و... خوشش بیاید. طبیعی است که وقتی کار و کاسبی و امکانات باشد از تهران به شهر موردنظر خود می رود. شریعتی یادآور می شود: باز هم تاکید می کنم آقای رییس جمهور یک درد اساسی را به خوبی تشخیص داده. یکی از شعارهای دکتر پزشکیان توزیع عادلانه امکانات و منابع است. مهم ترین نمود و نماد این توزیع امکانات در توزیع عادلانه نمایان است. قبل از هر اقدامی دولت باید بتواند حجم GDP در تهران را از 40درصد به 25درصد کاهش دهد و این منابع را به استان های جنوبی و استان هایی که بافت جمعیتی کمتری دارند انتقال دهد، شک نکنید که هم عدالت اقتصادی و معیشتی بیشتری محقق می شود و هم از حجم مشکلات پایتخت و سایر کلان شهرها کاسته می شود. به نظرم رییس جمهور با طرح ایده انتقال پایتخت به دنبال دستیابی به چنین عدالتی است تا سطح تبعیض را کاهش دهد.