بازار خودروی ایران در نقطه تقاطع نوسانات نرخ ارز و محدودیت های وارداتی قرار گرفته است؛ جایی که جهش های ناگهانی دلار به عنوان نیروی محرکه ای قدرتمند، قیمت ها را درهم می ریزد و بازیگران بازار را به چالش می کشد. اما آیا این افزایش نرخ ارز به طور مستقیم به قیمت نهایی خودروها سرایت کرده و آیا خودرو هنوز کالای سرمایه ای است یا به کالای مصرفی تبدیل شده است؟

به گزارش ایران، یوسف کاووسی، کارشناس مسائل اقتصادی، می گوید: جهش اخیر نرخ دلار نباید به صورت فوری روی قیمت خودروها تأثیر گذاشته باشد؛ چرا که خودروسازان هنوز از قطعات وارد شده یا مونتاژهای پیشین استفاده می کنند و خریدهای جدید تحت تأثیر نرخ ارز فعلی قرار نگرفته است. بنابراین افزایش نرخ دلار در کوتاه مدت تأثیری معنی دار بر قیمت نهایی فروش خودرو ندارد.

بازار خودرو که در سال های گذشته یکی از پناهگاه های اصلی سرمایه گذاری در دوران تورم به شمار می رفت، امروزه جای خود را به بازارهای ارز و طلا داده است. کاووسی در این باره می افزاید: خودرو دیگر کالای سرمایه ای به شمار نمی رود. قبلاً خریداران، خودرو را انبار می کردند و به افزایش قیمت آن امید داشتند، اما در شرایط فعلی، بویژه با کاهش قدرت خرید مردم، خودرو و ملک نقش کالای سرمایه ای خود را از دست داده است.

او می گوید: برای مصرف کننده، طبیعی نیست که برای یک پراید، 500 میلیون تومان پرداخت کند. به همین دلیل قیمت های بازار آزاد در بسیاری از خودروها پایین تر از کارخانه است، زیرا قدرت خرید مصرف کنندگان به شدت کاهش یافته است.

کارشناسان معتقدند واردات خودرو، رمز تعادل قیمت ها و آرامش بازار است. دولت تلاش کرده با طراحی تعرفه های پلکانی، هم مسیر واردات را تسهیل کند و هم از تولید داخل حمایت کند. کاووسی به کمبود واردات خودرو اشاره می کند که به دلیل محدودیت های ارزی بانک مرکزی رخ داده است؛ موضوعی که باعث شده بازار خودروهای وارداتی، کوچک و غیررقابتی باقی بماند و تولیدکنندگان داخلی قدرت بیشتری در تعیین قیمت داشته باشند.

در حال حاضر کمتر خرید و فروشی در بازار خودرو وجود دارد. کاووسی معتقد است، رکود بازار نباید نادیده گرفته شود. افزایش قیمت ها در حالی رخ می دهد که درآمد خانوارها رشد کافی نداشته و قدرت خرید کاهش یافته است. در نتیجه، تقاضای واقعی در بازار کاهش یافته و تنها کسانی که نیاز ضروری دارند به خرید خودرو روی می آورند.

او به ممنوعیت پنج ساله واردات خودرو اشاره می کند و می گوید: در دوره ای که واردات ممنوع و بازار انحصاری بود، قیمت ها به طور چشمگیری افزایش یافت. اکنون با طرح هایی مانند خرید خودرو برای ایرانیان مقیم خارج و طرح جانبازان، مسیر واردات باز شده است، اما حجم واردات هنوز رضایت بخش نیست.

حسن حسن خانی، دیگر کارشناس اقتصادی، تأکید می کند: ساختار صنعت خودروی ایران به شدت وابسته به واردات است؛ هم واردات قطعات و هم واردات خودرو. در نتیجه، هر جهش ارزی، اثر فوری بر قیمت خودرو دارد که از چهار مسیر اصلی شکل می گیرد: افزایش قیمت ریالی خودروهای وارداتی، افزایش هزینه تولید خودروهای داخلی، خاصیت آبشاری قیمت ها و تأثیر انتظارات ارزی در معاملات بازار دست دوم.

او می گوید: افزایش نرخ در بخش ابتدایی بازار، محرکی قوی برای رشد عمومی قیمت هاست و باعث ایجاد چرخه ای افزایشی می شود که تمامی طبقات قیمتی را دربرمی گیرد و فضای بازار خودرو را به سمت تورم قیمتی سوق می دهد.

امروز بازار خودرو میان دو نیروی متضاد قرار دارد: از یک سو، محدودیت های وارداتی و کنترل ارزی، قدرت رقابت خودروسازان را محدود کرده و امکان افزایش قیمت را فراهم کرده است. از سوی دیگر، کاهش شدید قدرت خرید مصرف کننده و تبدیل خودرو به کالای مصرفی، فشار تقاضا را کاهش داده است.