احمد زیدآبادی، روزنامه نگار، در هم میهن نوشت: روزهای مشرف به تعطیلات، بزرگراه تهران-شمال ترافیکی کشنده پیدا می کند. بنزین مفت است و وقت بی ارزش و ماشین شخصی فراوان و اعصاب ها خرد و نیاز به تفریح در نهایتِ غایتِ خود!

این است که در چشم به هم زدنی، بزرگراه از خودرو لبریز می شود. بزرگراه در واقع از خروجی تهران تا پل زنگوله، به طول 54 کیلومتر تکمیل شده و بعد از آن کاروان بی انتهای خودروها، باید وارد همان مسیر باریک و دوطرفه جاده معروف چالوس شوند که در عهد رضاشاه ساخته شده است. از این رو، صفی چند کیلومتری از خودروها در تونل منتهی به پل زنگوله شکل می گیرد که حرکت آن به پای حرکت لاک پشت هم نمی رسد!

توقف طولانی خودروهای دودزا در تونل اما برای سرنشینان آن ها خطرناک است و بیم گازگرفتگی دارد و به همین دلیل پلیس مجبور است کاروان خودروها را قبل از رسیدن به تونل تا خالی شدن آن، در فضای باز به مدتی طولانی متوقف کند!

رانندگان و سرنشینان خودروها دلیل این توقف را نمی دانند و آن را به حساب مردم آزاری می گذارند. از این رو، بعضاً با دلخوری و خشم با پلیس روبه رو می شوند. در آن سوی ماجرا اما پلیس راه تهران-چالوس که مدیریت این جاده قدیمی و باریک و پرترافیک و یک طرفه و دوطرفه کردنِ متناوب آن را در آخر هر هفته و در هر روز تعطیل، عذابی الیم برای خود می بیند، در ازای کار پرزحمت و مشقت بارش، از شهروندان انتظار قدردانی و احترام دارد.

وقتی چنین احترامی وجود نداشته باشد، نوعی دلشکستگی پیش می آید؛ بخصوص اینکه حقوق دریافتی پلیس ها توفیری با دریافتی سایر کارمندان و کارکنان دولتی ندارد و برای درجه داران با سوابق طولانی، ماهانه از 200 تا 300 دلار فراتر نمی رود.

مسئول این وضعیت کیست؟ مسافرانی که برای طی کردن یک جاده 120 کیلومتری گاه تا بیست ساعت پشت ترافیک می مانند؟ یا پلیسی که مجبور است صدهاهزار و گاه میلیون ها خودرو را در یک جاده باریک و پرپیچ و خم کوهستانی مدیریت کند؟

قاعدتاً تقصیری متوجه هیچکدام از آن ها نیست. تقصیر از آن مسئولانی است که مشکلات ناشی از نقصان کار و سوءمدیریت خود را به دوش مردم و یا کارکنان برخی نهادها تحمیل می کنند.

نیروی پلیس در بیشتر کشورها، نهادی مدنی و غیرسیاسی و اجماعی و مورد احترام عموم است، زیرا در هر شرایطی، جامعه به خدمت آن نیاز دارد. خودروهایی که در راهبندان اسیر می شوند، نهایتاً از اینکه پلیسی برای باز کردن مسیر سر نرسد، خشمگین می شوند.

رانندگانی که خودروی آن ها تصادف کرده است، نخستین کارشان گزارش دادن به پلیس و درخواست حضور یک افسر راهنمایی و رانندگی در صحنه تصادف است. طرفین یک نزاع یا شاهدان آن، چاره ای جز درخواست از پلیس برای دخالت نمی بینند. با وقوع هر قتل و جرح و خودکشی و بزه خطرناک به ناچار باید به پلیس مراجعه کرد.

از این رو، خدمت پلیس به عموم مردم، نباید به ماهیت دولت ها و نوع رابطه آن ها با مردم گره بخورد چون حتی اگر در یک جامعه رابطه دولت و ملت در منتها درجه وخامت و بی اعتمادی باشد، گریزی از مراجعه به پلیس به وقت گرفتاری نیست. درست به همین دلیل باید احترام متقابلی بین مردم و پلیس برقرار باشد تا هم اقتدار پلیس و هم حقوق مردم حفظ شود و در سایه آن، نوعی امنیت خاطر برای هر دو طرف پدید آید.

این معادله مستلزم مدنی شدن ماهیت و کارکرد پلیس و دور نگه داشتن آن از وظایف ناسازگار با ایفای چنین نقشی است. واقعیت اما این است که در کشور ما علاوه بر آنکه سازمان پلیس به عنوان بخشی از قوای نظامی شناخته شده در عین حال مسئولیت های ناسازگار با اقتدار آن نیز برایش تعریف شده است.

قاعدتاً باید در هر شهر، مراکز و میدان های مشخصی برای اعتراض مسالمت آمیز مردم وجود داشته باشد تا هم حق اعتراض شهروندان صورت قانونی پیدا کند و هم حقوق عابران و افراد دیگر، پایمال نشود. در غیاب چنین امکانی، هر تجمعی می تواند به سد معبر و سپس به درخواست از پلیس برای متفرق کردن معترضان منجر شود.

بنابراین پلیس بدون هیچ دلیل موجهی در مقابل مردمی قرار می گیرد که لازم است احترام همدیگر را حفظ کنند. اما عملاً احترام متقابل از میان می رود. پلیس برای متفرق کردن افراد به زور متوسل می شود و افراد هم علیه پلیس شعار می دهند. طبعاً در اعتراض های سیاسی ماجرا بسیار سخت تر و پیچیده تر و وخیم تر می شود.

در کنار این معضل، دخالت دادن پلیس در موضوعات حوزه خصوصی زندگی شهروندان همچون پوشش بانوان و یا آنچه بعضاً تحت عنوان پلیس اماکن انجام می شود، روشن است که سبب نارضایتی عموم و آسیب رسانی به اقتدار پلیس می شود و زمینه ای برای نادیده گرفتن خدمات ضروری و دائمی آن به وجود می آورد.

اقتدار زور مشروع است یعنی اعمال زوری که از چشم عموم جامعه گاه علیه بزهکاران و قانون شکنان و متعدیان به حقوق شهروندان و یا عامه مردم در چارچوب قانونی عادلانه و مورد قبول اکثریت، ضرورت پیدا می کند.

در مقابلِ اقتدار، زورنامشروع وجود دارد و آن اعمال زوری است که از چشم جامعه موجه نیست و خارج از موازین قانون منصفانه به کار گرفته می شود. از همین رو، کار پلیس با اقتدار پیش می رود و با زور به مشکل برخورد می کند. مردم به اقتدار احترام می گذارند اما از زور متنفرند.

بنابراین در هفته ای که به نام پلیس نام گرفته است، برای رفع مشکلات این نیرو و بازسازی احترام مردم به آن و به چشم آمدن خدمات، دو اقدام باید صورت گیرد؛ نخست، سازمان پلیس آموزش های لازم را برای دستیابی به مفهوم دقیق و صحیح اقتدار در دستور کار خود قرار دهد و دوم، وظایف پلیس به خدمات مدنی و ضروری مورد نیاز دائمی مردم یعنی همان رویه معمول در اکثر کشورهای جهان محدود و منحصر شود و اموری که به وجاهت و احترام پلیس نزد عموم مردم آسیب می زند از قلمرو وظایف آن حذف شود. با این دو اقدام بدون تردید سطح رضایت متقابل مردم و پلیس بسیار بهبود خواهد یافت.