فرارو- سردار رادان پیشنهادی برای کاهش تنش های مرزی و قانونمند کردن ورود کالا به واسطه کولبران ارائه کرده است؛ با این حال، فاصله ی این راه حل با واقعیت های موجود در پدیده ی کولبری قابل توجه است.

به گزارش فرارو، اخبار مرگ کولبران، در آن لحظه ای که به طور غیرقانونی از مرز عبور می کنند گه گاه به گوش می رسد. دلایل این جان باختن ها گوناگون است: آن ها با طبیعت کوهستانی مناطق غربی ایران دست و پنجه نرم می کنند، در سرمای استخوان سوز جان می دهند، در رودخانه ها غرق می شوند و هم زمان با خطر گلوله، یا مین های زمینی روبه رو هستند.

اکنون سردار رادان از قانونمند کردن واردات کالا سخن می گوید. او امید دارد که خطرات قانونی کولبران کاهش یابد. اما همین وعده، در نقطه ای که قرار بود گره ای باز شود، پیچیده تر از پیش می شود؛ مشکل اصلی همچنان همان کالاست. در کوله بار کولبران چه نهفته است و آیا پیشنهاد سردار رادان قادر است واقعیت تلخ مرزها و سختی های روزمره آن ها را تغییر دهد؟

پدیده کولبری سال هاست در استان های مرزی غرب کشور مانند کردستان، کرمانشاه و آذربایجان غربی به عنوان یک راه معاش اجباری جریان دارد. پدیده ای که نمی توان نام آن را شغل گذاشت. همانطور که کمال حسین پور، نماینده پیرانشهر و سردشت در مجلس گفت: کولبری نام درد مردمانی است که پشت مرزهای فراموش شده، با جان خود به دنبال لقمه ای نان هستند. وقتی نه کارخانه ای است و نه کشاورزی جان دارد، تنها راهی که باز می ماند راه کوه است و کول.

این حرف در برابر نظر عابد فتاحی، نماینده دوره ششم و نهم مجلس قرار می گیرد که گفت: فکر نکنید که این افراد که شما می گویید کولبر، همه ناچار بودند. اینها قاچاقچی هستند. ثروتمند هستند و همه زمین دارند.

اما واقعیت میدانی و چیزی که مردم می گویند متفاوت است. بیکاری گسترده، نبود صنایع پایدار و فقر ساختاری باعث شده هزاران نفر بارهای سنگین را روی کول خود از مسیرهای صعب العبور مرزی حمل کنند. بنابراین کولبری انتخاب اول این مردم نیست، بلکه آخرین راه برای زنده ماندن است.

براساس آخرین آمار تابستان 1404، نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 سال در کردستان حدود 42 درصد گزارش شده است؛ بنابراین گزینه پیش روی این جوانان کولبری است. کافی است در کوچه و خیابان های شهرهای مرزی ایران در بخش غربی قدمی گذاشته شود و پیرمردهای خموده ای را دید که که انگار هنوز باری بر کمر دارند.

هژیر یکی از آن هاست. از دور بسیار پیر به نظر می رسید، اما وقتی سن او 52 بود. او به خبرنگار فرارو گفت: آن شب ترامادول خورده بودم برای اینکه میزان بار بیشتر شود و پول بیشتری بگیرم دو دستگاه ال ای دی روی کولم گذاشتم که تا 60 کیلو می رسید. رسیدم، اما دیگر هرگز نتوانستم کمر راست کنم. از او در مورد درمان پرس و جو شد اما گفت: با کدام پول به سراغ درمان بروم؟نه بیمه ای هست نه چیزی! عمر ماه هم سر رسیده.

از زمانی که مرگ و میر و قصه های تراژیک کولبران بر سر زبان ها افتاد، تصمیمات متفاوتی برای سازماندهی به شرایط آنان گرفته شد. از صدور کارت برای آنان تا ایجاد بازارچه های مرزی. 25 اردیبهشت سال گذشته، پزشکیان در سفرش به کرمانشاه از صدور نزدیک به 62 هزار و 500 کارت کولبری صحبت کرده بود، اما به نظر می‎رسد صدور این کارت مشکلات کولبران را حل نکرد.

یکی از کولبرانی که دارای کارت کولبری است و نخواست نام او برده شود گفت: از روزی که کارت را گرفتم انگار برای خودم بلای جان خریدم. حد مجاز باری که بر این کارت هست، گره ما را باز نمی کند. کارت کولبری به عنوان مجوز قانونی حمل کالا با محدودیت های مشخص، همچنان کولبران را در معرض خطرات قانونی قرار می دهد. برخی از کولبران مجبورند بارهایی بیش از حد مجاز حمل کنند تا درآمد کافی داشته باشند، که این امر می تواند منجر به برخوردهای قانونی و جریمه های سنگین شود.

یکی دیگر از کولبران نیز به فرارو گفت: وجود کارت کولبری باعث ایجاد تفاوت میان کولبران دارای کارت و بدون کارت می شود. این تبعیض ها می تواند منجر به نارضایتی و بی اعتمادی در میان کولبران و جامعه محلی شود.

بازارچه های مرزی هم که سال ها پیش حتی در بخش های شرقی ایران راه اندازی شده بود، نه تنها راه را برای کولبران هموار نکرد، بلکه در برخی موارد پیچیدگی ها را بیشتر کرد. در روزهای اولی که بازارچه های مرزی رسمی به تازگی به راه افتاده بود نیز خبرگزاری ایرنا نوشت: بازگشایی بازارچه های مرزی می تواند تا حدود زیادی در کاهش کولبری و واردات کالای قاچاق از مرزهای استان تاثیرگذار باشد البته این راهکار خوبی برای رفع مشکل نیست ولی نوعی مسکّن و مرهم موقت است.

به نظر می رسد این پیش بینی درست از آب درآمد؛ بنابراین در شهریور سال جاری رضا جباری عضو هیات رییسه در جلسه علنی گفت: طرح اصلاح موادی از قانون ساماندهی و نظارت بر تجارت مرزی، کولبری و ملوانی و ایجاد اشتغال پایدار مرزنشینان اعلام وصول شد. حالا، احمدرضا رادان، فرمانده انتظامی کل کشور گفت: برای ساماندهی کولبری پیشنهاد کردیم این افراد جنس مشخص را در زمان مشخص از مرزهای قانونی وارد کشور کنند تا درگیری کاهش یابد و مرزبانان بهتر مرز را کنترل کند و مردم نیز تکلیف خود را بدانند. پیش تر معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کردستان گفت: از ویژگی های بارز این قانون ساماندهی و به رسمیت شناختن کولبری به عنوان یک فعالیت اقتصادی و تجاری است.

اما آیا وضع چنین قوانینی مشکلات را برطرف خواهد کرد؟ پیش تر، امید کریمیان، نماینده سروآباد و مریوان در مجلس گفت: با این برنامه ریزی هایی که دولت برای اشتغال در مناطق مرزی دارد، هیچ خروجی و نتیجه ای جز بیکاری بیشتر جوانان ندارد. باید دولت به سمت تشویق سرمایه گذاران در مناطق مرزی برود و حمایت از تولید انجام بگیرد. او اشاره کرده بود که اگر شغلی با درآمد پایدار ایجاد شود قطعا هیچ کس به سمت کولبری نخواهد رفت.

از سوی دیگر باید به این مساله اشاره کرد که کالاهایی که کولبران حمل می کنند، با عدم شفافیت رو به رو هستند. در واقع، کولبر در برخی مواقع نه تنها نمی داند محتویات داخل بسته چیست، بلکه حتی نمی داند صاحب بار کیست. همین فرآیند یکی از مهم ترین چالش ها برای اعمال قانون است. پیش تر در گزارشی از ایرنا آمده بود: نامریی بودن و عدم حضور سرمایه دار در میدان احتمال کمترین خسارت مالی و جانی را برای وی به همراه دارد.

در این روند، مشخصا آسیب پذیرترین قشر کولبرها هستند. این در حالی است که سردار رادان در اظهارات خود اشاره داشت که جنس و زمان مشخص باشند. همین مساله که به نوع کالا مربوط می شود، گره قانون گذاری را کورتر می کند؛ یعنی تجاری که حاضر نیستند از محتویات بسته حرفی بزنند و کولبرهایی که به دنیا لقمه ای نان فقط می خواهند بار را حمل کنند نه اینکه درگیر بروکراسی های پیچیده شوند.