خشکسالی و تداوم کم بارشی در چند سال گذشته به ویژه در سال زراعی 1404_1403 به حدی چشمگیر بود که موجب خشک شدن بخش زیادی از سفره های زیر زمینی، از بین رفتن برخی از زمین های کشاورزی و حفر تعداد زیادی چاه های عمیقی شد که نتیجه آن افت آبخوان ها و بروز پدیده فرونشست بود.

به گزارش ایرنا، در بخش آب های سطحی نیز سدها خالی از آب هستند و بر اساس آخرین اعلام وزارت نیرو، متوسط ذخایر سدهای کشور با کاهش 70 درصدی همراه شده است، خراسان رضوی نیز به عنوان یکی از استان های دارای اقلیم گرم و خشک به مراتب نسبت به دیگر استان های کشور، در شرایط بحرانی تری قرار گرفته، این سرزمین در 30 سال گذشته با خشکسالی دست و پنجه نرم کرده و کاهش بارندگی ها در سال های اخیر موجب تشدید خشکسالی در این منطقه شده است.

بنا بر آمار رسمی هم اکنون از مجموع 37 دشت استان خراسان رضوی، نیمی در شرایط ممنوعه بحرانی قرار دارد و وجود چاه های غیرمجاز و برداشت بی رویه از منابع آب های زیرزمینی مهمترین علت بحرانی شدن وضعیت دشت های استان عنوان شده است.

علاوه بر آن به دلیل کاهش بسیار شدید بارندگی ها، هم اکنون 98 درصد پهنه کلانشهر مشهد در وضعیت خشکسالی شدید قرار گرفته، وضعیتی که شرایط را برای کشاورزان سخت تر از گذشته کرده است.

یکی از کشاورزان روستای اسجیل شهر گلمکان گفت: از کودکی سر زمین بودم و کار دیگری غیر از کشاورزی برای چرخاندن اقتصاد زندگی بلد نیستم، ولی شرایط بارش ها کار را سخت کرده است.

حسین ثابت افزود: ابتدا قنات داشتیم اما در چند سال گذشته با مشکل آب مواجه هستیم و چاه های مجاز پاسخگوی کشاورزی نیست، با سهمیه 2 ساعت آب هم نمی توان کشاورزی کرد و همه مجبور به حفر غیرمجاز چاه شده ایم.

وی اضافه کرد: مدتی است استفاده از سیستم نوین و تحت فشار برای کشاورزان اجباری شده و من با هزینه شخصی سیستم آبیاری را قطره ای کرده ام اما بارندگی ها به خصوص در سال جاری به گونه ای بود که آبیاری قطری نیز در برخی مواقع پاسخگو نیست.

این کشاورز ادامه داد: این شرایط در حالی است که روستای اسجیل در شرایط اقلیمی مناسبی قرار دارد و بی شک دیگر کشاورزان در نقاط مختلف استان به دلیل کاهش بارندگی ها در شرایط سخت تری به سر می برند.

کاهش بارندگی ها شرایط خشکسالی را در اقلیم خراسان رضوی حادتر و سدها را خالی از آب کرده است.

رییس تحقیقات مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: میانگین بارش ها در سال زراعی گذشته (اول مهرماه 1403 تا اول مهرماه 1404) در خراسان رضوی 129 میلیمتر بوده است که این میزان بارندگی نسبت به سال زراعی قبل تر 55 درصد و نسبت به دوره آماری 62 درصد کاهش بارندگی را نشان می دهد.

سیدجواد رسولی اضافه کرد: وضعیت بارندگی در مشهد نیز شرایط بحرانی دارد به طوری که 152 میلیمتر باران در سال زراعی گذشته در مشهد گزارش شده است و این میزان نسبت به سال زراعی قبل تر با 300 میلیمتر بارندگی، حدود 50 درصد کاهش را نشان می دهد.

وی با بیان اینکه ابتدای مهرماه هر سال تا پایان شهریورماه سال آینده معادل یک سال زراعی محاسبه می شود، اظهار کرد: این میزان بارش در مشهد در شرایطی رقم خورده که میزان بارش ها در این کلانشهر در دوره آماری (30 ساله) معادل 243 میلیمتر بوده است.

رییس تحقیقات مرکز پیش بینی هواشناسی خراسان رضوی ادامه داد: کلانشهر مشهد در تابستانی که گذشت هیچ بارشی را ثبت نکرد، روند بی بارشی حتی تا اواسط مهرماه جاری نیز ادامه داشته و تاکنون بارانی در این کلانشهر باریدن نگرفته است.

رسولی گفت: در سال زراعی گذشته، به جز شهرستان های بجستان، تایباد، فریمان و گناباد، همه شهرستان های استان کاهش بارندگی را نسبت به سال قبل تر به ثبت رسانده اند.

خراسان رضوی دارای 32 سد فعال است که در شهرستانهای تربت حیدریه، قوچان، مشهد، خواف، درگز، سبزوار، تایباد، تربت جام، چناران، سرخس، نیشابور، کلات و فریمان قرار دارند.

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در خصوص وضعیت منابع آبی استان گفت: هم اکنون فقط 6 درصد از حجم ذخیره سدهای استان معادل 101 میلیون متر مکعب آب دارد، در حالیکه این میزان در مدت مشابه پارسال معادل 252 میلیون متر مکعب یعنی بیش از 2.5 برابر بوده است.

محمدعلی نعمت نژاد افزود: آب موجود در سدهای تامین کننده آب مشهد شامل سدهای دوستی، کارده، طرق و ارداک نیز فقط چهار درصد است و همچنان به دلیل بارش های بسیار کم در شرایط بحران کم آبی قرار داریم.

وی اضافه کرد: خراسان رضوی در چهار سال گذشته با خشکسالی های متوالی و بی سابقه رو به رو بوده، بارش ها کمتر از حد طبیعی و دمای هوا نیز افزایشی بوده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی ادامه داد: خشکسالی در مشهد نسبت به سایر مناطق استان شدیدتر بوده است، گفت: هم اکنون از مجموع 37 دشت استان خراسان رضوی، نیمی در شرایط ممنوعه بحرانی قرار دارد.

بنا بر اعلام کارشناسان هواشناسی، وضعیت کم بارشی و خشکسالی متاثر از تداوم پدیده اقلیمی لانینا است، این پدیده روی بارندگی ها تاثیر منفی داشته و امسال هم بهار و تابستان خشکی را برای ایران و بویژه شرق کشور رقم خواهد زد.

لانینا ، پدیده ای است که در آن، آب در قسمت های مرکزی و شرقی استوایی اقیانوس آرام، سردتر از حالت طبیعی است.

بر اساس اعلام سازمان اقلیم شناسی، امسال ایران با چهارمین پاییز و زمستان کم بارش و خشک مواجه بود و نه تنها میزان بارش ها کاهشی بود، بلکه دمای هوا نیز گرمتر از گذشته است و مانع ذخیره بارش های برفی در ارتفاعات برای استفاده در فصول بهار و تابستان شده است.

یک اقلیم شناس و عضو هیات علمی گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد در این خصوص گفت: متاسفانه آمار نشان می دهد، پاییز امسال، به عنوان آغاز سال زراعی جدید، چهارمین پاییز خشک همراه با کاهش بارندگی است.

سلمان رستم زاده با اشاره به تداوم خشکسالی در ادامه سال زراعی جاری، افزود: در شرایط کلی در ماه های پیش رو همچنان کمبود بارش نسبت به شرایط معمول پیش بینی شده که این پدیده در نیمه شمالی خاورمیانه و ایران حادتر است.

وی اضافه کرد: سال زراعی گذشته افزایش بارندگی نداشتیم و طبق مدل های پیش بینی، از فروردین ماه امسال به بعد باز هم میزان بارش ها کمتر از نرمال بود که البته این وضعیت با ناهنجاری های مثبت دمایی همراه و تاثیر منفی روی بارش ها و ذخایر برف در ارتفاعات داشته است.

استادیار اقلیم شناسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: طبق پیش بینی ها، میانگین دما نیز در کشور و منطقه از شرایط معمول بالاتر است که این پدیده مساله حادی ایجاد می کند و بارش برف که از مهمترین منابع آبی برای استفاده در بهار و تابستان است، در ارتفاعات ذخیره نخواهد شد و با افزایش دما این منابع از دست می رود.

به نظر می رسد با توجه به کاهش چشمگیر بارش ها در خراسان رضوی و برای برون رفت از بحران دامن گیر خشکسالی، مسوولان مربوطه باید با اجرای طرح ها و برنامه های کوتاه مدت و همچنین اجرای برنامه های اساسی بلند مدت، هر چه سریعتر برای مبارزه با این معضل بزرگ اقدام کنند. از سوی دیگر شهروندان نیز باید با مدیریت مصرف، زمینه را برای عبور از شرایط کم آبی با کمترین مشکل فراهم کنند.