موضوع این مطلب درباره یک کفش 650 ساله و مکان جالبی است که در آن کشف شد زیرا محققان آن را در لانه یک همای سعادت یافتند.

البته همای سعادت پرنده ای است که جذابیت موضوع را برای مخاطب ایرانی افزایش می دهد اما به هر ترتیب اگر بخواهیم نزدیک تر به دانش جانورشناسی صحبت کنیم باید بگوییم که این کفش در لانه یک نوع لاشخور کشف شده که به دلیل تغذیه از استخوان، به استخوان خوار نیز معروف است. نام علمی آن Gypaetus Barbatus و نام انگلیسی آن Bearded vulture (کرکس ریش دار) است.

این صندل بافته شده از چمن ها و شاخه ها که آگوبیا نامیده می شود، به گفته پژوهشگران بین 652 تا 696 سال قدمت دارد.

ماجرای این کشف کفش جالب از این قرار است که ظاهرا بیش از شش قرن پیش، یکی از ساکنان جنوب اسپانیا یا کفش صندل زمختی بافته شده از چمن ها و شاخه ها را از پایش درآورد یا آن را گم کرد. چنین کفشی معمولا با گذر زمان تجزیه می شود، اما وقتی یک همای سعادت آن را برداشت و به لانه اش درون یک غار برد، سرنوشتی متفاوت رقم خورد.

هوای خشک و خنک غار باعث شد کفش به طور کامل حفظ شود. همان جا، میان شاخه ها پنهان ماند و البته کرکس ها به خوبی از لانه خود نگهداری می کنند و احتمالا این لانه برای زمانی بسیار طولانی توسط نسل های مختلف کرکس ها مورد استفاده قرار گرفته و به هر صورت کفش سالم مانده است.

بین سال های 2008 تا 2014 محققان با استفاده از طناب از صخره ها پایین رفتند تا به 12 لانه همای سعادت برسند و بررسی کنند چه چیزهایی درون آن ها وجود دارد. آن ها کفش را کشف کردند، همراه با بیش از 200 شی دیگر که همگی متعلق به انسان ها بودند. از جمله برخی موارد که مربوط به قرون وسطی بود. این یافته ها در مطالعه ای در مجله Ecology منتشر شده اند.

بررسی بیشتر اشیای طبیعی و انسانی حفظ شده در لانه های کرکس می تواند بینش جدیدی درباره تاریخ بشر و همچنین تاریخ اکوسیستمی که این اشیا را از گذر زمان محافظت کرده، در اختیار پژوهشگران بگذارد.

یک آگوبیا دیگر البته بدون مشخص شدن تاریخ دقیق که از لانه های کرکس ریش دار کشف شده است.

کرکس ریش دار یا همای سعادت تنها گونه ای از کرکس ها هستند که تخصص آن خوردن استخوان هاست. آن ها اسکلت لاشه ها را خرد می کنند و می خورند. این پرندگان در کوه ها زندگی می کنند و اغلب در گوشه های محافظت شده ای مانند غارهای صخره ای لانه می سازند.

ریزاقلیم موجود در غار می تواند موادی را که کرکس ها در هنگام پرورش جوجه ها به لانه اضافه می کنند حفظ کند: شاخه های تازه، پشم گوسفند برای گرم نگه داشتن تخم ها، و بخشی از لاشه ی بز برای تغذیه جوجه ها.

آنتونی مارگالیدا، بوم شناس مؤسسه بوم شناسی پیرنه در اسپانیا و نویسنده اصلی این مطالعه می گوید:

این لانه ها ممکن است حتی پس از ناپدید شدن خود پرندگان نیز باقی بمانند.

درون 12 لانه، دانشمندان به مجموعه ای از اشیای جالب برخوردند. بسیاری از آن ها از لاشه هایی آمده بودند که کرکس ها از آن تغذیه کرده بودند. برای نمونه 86 سُم و بیش از 2100 استخوان. همچنین چند ده قطعه پوسته تخم مرغ از جوجه هایی که از تخم درآمده بودند یافت شد.

تیم تحقیقاتی همچنین اشیای انسانی نیز یافت. از جمله منسوجات و ابزارها. مثلا یک تیرکمان که از گیاه الیافی به نام اسپارتو بافته شده بود. آن ها حتی یک سرپیکان تیرکمان زنبورکی پیدا کردند که یا به عنوان شاخه ای برای ساخت لانه استفاده شده یا درون لاشه حیوانی گیر کرده بوده است.

محققان با استفاده از روش تجزیه کربن-14 توانستند سن برخی از اشیای موجود در دو لانه را تخمین بزنند. صندل بافته شده از اسپارتو (یکی از چند کفش مشابه) حدود 675 سال قدمت داشت. یک تکه از سبد بافته شده حدود 150 سال قدمت داشت. مارگالیدا به ویژه از تکه ای چرم گوسفندی که حدود شش و نیم قرن قدمت داشت و با خطوطی از خاک سرخ (اخرا) رنگ آمیزی شده بود، شگفت شد.

لانه های قدیمی کرکس ریش دار در اسپانیا شامل بقایای زیادی از حیوانات شکار شده بود، از جمله این بقایای شاخ های بز.

دانشمندان همیشه نمی دانند چرا اشیای انسانی در لانه های کرکس پیدا می شوند، اما در برخی موارد ممکن است دلیل عملی داشته باشد. مارگالیدا می گوید که در یک لانه کرکس امروزی یک تی شرت پیدا کرده شاید به عنوان جایگزینی برای پشم گوسفند برای گرم نگه داشتن تخم ها، زمانی که پشم در دسترس نبوده است.