فرارو- در اینجا به بررسی 10 نماد و پیام پنهان در آثار برجسته هنرمندان دوره رنسانس می پردازد که از امضای مخفی و شوخی های تصویری گرفته تا پیام های فلسفی و علمی در دل شاهکارهای هنری نهفته اند.

به نقل از رنکر، در سال های اخیر، علاقه به کشف نمادهای مخفی در آثار رنسانس دوباره جان گرفته است. هرچند بسیاری از فرضیه های مربوط به کدهای پنهان مذهبی فاقد پایه علمی اند، اما تاریخ هنر مملو از نمونه هایی است که در آن ها هنرمندان با مهارت، معناهایی زیرپوستی را در دل آثارشان پنهان کرده اند؛ معناهایی که گاه سیاسی، گاه شخصی و گاه صرفاً برای سرگرمی یا نمایش مهارت هنرمند بوده اند. در ادامه به چند مورد از این اسرار هنری پرداخته می شود.

در نگاه اول، این نقاشی پرجزییات از دو مرد در لباس های مجلل دوران رنسانس تصویری رسمی و ایستا به نظر می رسد. اما اگر به پایین بوم و میان پاهای دو مرد نگاه کنید، لکه ای نامعمول و کشیده از رنگ سفید و سیاه خواهید دید. با تغییر زاویه دید این لکه به تصویر یک جمجمه واضح تبدیل می شود.

این تکنیک که آنامورفوز نام دارد، نوعی بازی بصری است که در آن تصویر واقعی تنها از زاویه ای خاص قابل دیدن است. منتقدان معتقدند هول باین از این ترفند برای یادآوری مرگ و ناپایداری زندگی استفاده کرده است؛ پیام معروف دوران رنسانس با عنوان Memento Mori یا یاد مرگ باش .

در یکی از شناخته شده ترین آثار قرن پانزدهم، جزییاتی پنهان در آینه پشت زوج نقاشی شده، رازهایی جالب را آشکار می کند. در بازتاب آینه، دو چهره دیگر دیده می شود که یکی از آن ها احتمالاً خود فان آیک است. بالای آینه نیز نوشته ای به زبان لاتین آمده است: یان فان آیک اینجا بود .

برخی پژوهشگران این امضا را نشانه ای می دانند از اینکه این اثر نه فقط یک پرتره، بلکه سندی رسمی از ازدواج این زوج بوده و فان آیک با امضای خود نقش شاهد را ایفا کرده است. ظرافت و دقت بازتاب در آینه، مهارت بی نظیر او را در بازنمایی نور و فضا نشان می دهد.

در میان نقاشی های سقف کلیسای سیستین، در صحنه ای که پیامبر زکریا را نشان می دهد، فرشته ای کوچک در پشت سر او حرکتی دست دار انجام می دهد: انگشت شست خود را میان دو انگشت دیگر گذاشته؛ اشاره ای شناخته شده در دوران رنسانس معادل بود.

به گفته پژوهشگر واتیکان روی دولینگر ، میکل آنژ این چهره را بر اساس تصویر پاپ ژولیوس دوم، معروف به پاپ هراس انگیز ، ترسیم کرده است. بنابراین این حرکت کوچک نوعی اعتراض پنهان به پاپ بوده که احتمالاً خود او هرگز متوجهش نشد، چون از روی زمین قابل تشخیص نیست.

این نقاشی عظیم در نگاه اول صحنه ای شلوغ از روستاییان است، اما هر بخش آن نمایانگر یک ضرب المثل یا مثل عامیانه است. بیش از 112 ضرب المثل در این اثر شناسایی شده اند. برویگل با این اثر تصویری از جامعه خود ارائه داده که پر از حماقت ها، طمع ها و تضادهای انسانی است؛ نوعی نقد اجتماعی هوشمندانه در قالب زبان نمادین.

مجسمه معروف داوود قرن هاست نماد زیبایی مردانه و شجاعت است، اما پژوهش های جدید نشان می دهد که میکل آنژ با دقت علمی شگفت انگیزی جزییات فیزیولوژیک را در آن لحاظ کرده است. وضعیت عضلات، نگاه مضطرب و انقباض اندام ها همگی نشانه هایی از آمادگی داوود پیش از نبرد با جالوت هستند؛ ترکیبی از ترس و تمرکز.

حتی چشمان کمی متقاطع او از سطح پایین دیده نمی شود و تنها از زاویه ای هم سطح، ترس در نگاهش آشکار می گردد؛ گویی تنها خود جالوت می توانست آن را ببیند.

این مجسمه برنزی پرقدرت از اسطوره یونانی پرسئوس، چهره ای دیگر را در خود پنهان کرده است: در پشت کلاه خود پرسئوس، صورت کوچک و ریش دار چلینی، سازنده اثر، تراشیده شده است. او همچنین نام خود را بر روی کمربند پرسئوس حک کرده تا جاودانه بماند. این خودنگاره پنهان، نشان از غرور هنرمند و جایگاه فردی او در عصر رنسانس دارد.

در این اثر تاریک و پرتنش، جمعی از مردان در اطراف میزی کوچک نشسته اند. در نگاه نخست، همه چیز عادی به نظر می رسد تا زمانی که نوری بر چهره میانی، شبیه عیسی مسیح، می تابد. بر روی میز، سایه ای شبیه به دم ماهی دیده می شود که اشاره ای به نماد مسیحیان نخستین است.

کاراواجو با استفاده از نور و سایه، بازگشت مسیح پس از رستاخیز را به صورت پنهانی به تصویر کشیده و مخاطب را میان واقعیت و ایمان معلق می گذارد.

در این اثر مشهور بر سقف کلیسای سیستین، خدا در میان گروهی از فرشتگان به سمت آدم دست دراز می کند. پژوهشگران با بررسی دقیق شکل پس زمینه متوجه شدند که چینش بدن ها و خطوط پارچه، شباهتی دقیق به مقطع مغز انسان دارد. این فرضیه مطرح می کند که میکل آنژ، با دانش کالبدشناسی خود، خواسته نشان دهد خدا هوش و آگاهی را به انسان می بخشد؛ نه فقط حیات فیزیکی.

در این اثر، نوشته ای مرموز بر لباس زن دیده می شود: O NORICA 9 . واژه Norica در لاتین به معنای اهل مجارستان است و اشاره ای به زادگاه دورر دارد. افزون بر این، نشانه های لباس ها حاکی از آن است که مرد جوان مجرد و زن متأهل است، که در جامعه آن زمان نوعی رسوایی محسوب می شد. بنابراین، شاید این نقاشی بیش از آنچه در نگاه اول می نماید، درباره گناه، وسوسه و مرگ سخن می گوید.

این دست نوشته مرموز قرن پانزدهمی که به رمزآلودترین اثر جهان معروف است، هنوز رمزگشایی نشده است. متن آن به زبانی ناشناخته نوشته شده و پر از طرح های گیاهان، نمودارهای عجیب و نشانه هایی است که ماهیت علمی دارند اما معناشان روشن نیست.

تجزیه و تحلیل کربنی نشان داده که این نسخه در اوایل قرن پانزدهم تهیه شده، اما محل و هدف آن همچنان مجهول است. برخی آن را تلاش هنرمندی برای ساخت زبانی مصنوعی می دانند، برخی دیگر نشانه ای از رمزنگاری علمی دوران رنسانس.

هنر رنسانس آینه ای از دوران خود بود؛ زمانی که علم، دین، فلسفه و زیبایی شناسی در هم آمیختند. هرچند بسیاری از رازها و نمادها در آثار آن دوران به مرور آشکار شده اند، اما درک کامل آن ها نیازمند نگاهی فراتر از تئوری های توطئه است. رمز و راز رنسانس در نبوغ، دقت و عمق اندیشه هنرمندانی نهفته است که جهان را نه از راه کدها، بلکه از راه هنر خواندند.