دبیرکل سابق ناتو فاش کرد که رییس جمهور آمریکا با تهدیدها و اظهارات جنجالی خود در دوره نخست ریاست جمهوری اش، این پیمان نظامی را تا مرز فروپاشی پیش برد.

به گزارش ایسنا، ینس استولتنبرگ ، دبیرکل سابق ناتو در یک یادداشت تازه با نگاهی خاطره گونه و شخصی به شرح ملاقات های خود با دونالد ترامپ رییس جمهور وقت آمریکا پرداخته و نشان داده است که چگونه نگاه انتقادی ترامپ نسبت به ناتو، انسجام این پیمان نظامی را با چالش مواجه ساخت.

این مقاله که در روزنامه گاردین منتشر شده، پشت پرد و فراز و نشیب های روابط ترامپ و ناتو را با جزییات روایت می کند؛ از توافق های غیرمنتظره تا تصمیمات جنجالی که ممکن بود آینده این ائتلاف نظامی را برای همیشه تغییر دهد.

استولتنبرگ که از 2014 تا 2024 دبیرکل ائتلاف ناتو بود، یادآور شده است که ترامپ از همان آغاز کارزار انتخاباتی خود در سال 2016 ناتو را منسوخ توصیف کرد؛ دیدگاهی که به گفته استولتنبرگ، دهه ها سیاست خارجی آمریکا را زیر سؤال برد. گرچه چهره های جمهوری خواه برجسته به این موضع واکنش نشان دادند، اما سخنان ترامپ برای متحدان ایالات متحده یک نگرانی جدی ایجاد کرد. او حتی در مصاحبه ای گفته بود که برای مشاوره سیاست خارجی بیش از همه با خودش مشورت می کند زیرا ذهن بسیار خوبی دارد.

پس از پیروزی ترامپ، ناتو تلاش کرد هر چه زودتر رابطه ای سازنده با او برقرار کند. استولتنبرگ توضیح می دهد که به کارکنان ناتو دستور داده بود هیچ گونه تمسخر یا حتی چشم غره رفتن به توییت ها و رفتارهای ترامپ در جلسات داخلی قابل قبول نیست؛ زیرا کوچک ترین نشانه ای از تمسخر می توانست به گوش واشنگتن برسد و برای روابط ناتو ویرانگر باشد.

اولین تماس تلفنی استولتنبرگ با ترامپ در 18 نوامبر 2016 برقرار شد. به گفته او، ترامپ خود را بسیار طرفدار ناتو معرفی کرد و بر افزایش هزینه های دفاعی کشورهای اروپایی پافشاری نمود؛ موضوعی که استولتنبرگ هم به آن علاقه مند بود. ترامپ همچنین خواستار تقویت نقش ناتو در مبارزه با تروریسم شد و بار دیگر استولتنبرگ توافق خود را اعلام کرد. مقاله یادآور شده که ترامپ حتی نظر او را درباره گزینه های موردنظرش برای وزارت خارجه و دفاع جویا شد، از جمله رکس تیلرسون و جیم متیس .

استولتنبرگ نخستین دیدار حضوری خود با ترامپ در کاخ سفید را توصیف کرده است، دیداری که در آوریل 2017 انجام شد. او می نویسد که ترامپ با رفتاری غیررسمی از او استقبال کرد و گفتگو به صورت پراکنده از موضوعی به موضوع دیگر می پرید. ترامپ از او پرسید چرا ناتو نمی تواند در موضوع کره شمالی همانند افغانستان حضور یابد. استولتنبرگ پاسخ داد که اگرچه همه متحدان از برنامه هسته ای پیونگ یانگ نگران اند، اما هیچ حمایتی از بمباران علیه کره شمالی وجود ندارد. در مورد تروریسم نیز ترامپ بر لزوم کشتن و بمباران دشمنان تأکید داشت.

به گفته این سیاستمدار کهنه کار نروژی، ترامپ تمرکز زیادی بر بودجه دفاعی داشت. استولتنبرگ نموداری از روند افزایش هزینه های دفاعی ارائه داد، اما ترامپ تنها بر این نکته تأکید کرد که فقط پنج کشور به هدف 2 درصد تولید ناخالص داخلی رسیده اند. هنگامی که استولتنبرگ توضیح داد ایسلند ارتش ندارد، ترامپ پرسید: پس ما ایسلند را برای چه می خواهیم؟ در اینجا جیم متیس وارد بحث شد و اهمیت استراتژیک ایسلند برای ردیابی زیردریایی های روسیه را توضیح داد. ترامپ پس از مکث گفت: خب، پس می گذاریم ایسلند عضو بماند.

استولتنبرگ سپس به نخستین حضور ترامپ در نشست سران ناتو در مه 2017 پرداخته و می نویسد که همه چیز با نمادپردازی های دقیق آماده شده بود: ساختمان جدید ناتو، یادبود 11 سپتامبر و دیوار برلین، و مراسمی برای تأکید بر وحدت و ماده 5 معاهده ناتو. استولتنبرگ امیدوار بود ترامپ در سخنرانی خود تعهد آمریکا به دفاع جمعی را تأیید کند. اما ترامپ برخلاف متن ازپیش نوشته شده سخن گفت و به جای اشاره به ماده 5، متحدان را متهم کرد که سهم مالی خود را نمی پردازند.

به نوشته استولتنبرگ، نسخه اولیه سخنرانی شامل تعهد صریح به ماده 5 بود، اما ترامپ آن بخش ها را حذف کرده و عباراتی چون باید بپردازند ، منصفانه نیست و 2 درصد حداقل مطلق را با ماژیک پررنگ افزوده بود. در نتیجه، در مراسمی که برای بزرگداشت همبستگی ناتو پس از حملات 11 سپتامبر طراحی شده بود، ترامپ هیچ اشاره ای به اصل همبستگی نکرد.

در مجموع، بخش نخست مقاله استولتنبرگ تصویری از یک پیمان نظامی را ترسیم می کند که در سال های ریاست جمهوری ترامپ با بی سابقه ترین میزان عدم اطمینان روبه رو شد. متحدان ناچار بودند نه تنها با تهدیدهای خارجی چون روسیه، تروریسم و کره شمالی دست وپنجه نرم کنند، بلکه با بی ثباتی ناشی از رفتار رییس جمهور آمریکا نیز کنار بیایند. مقاله یادآور می شود که حتی مهم ترین اصل ناتو، یعنی ماده 5، زیر سایه این فشارها قرار گرفت.

استولتنبرگ در ادامه به ویژه بر تحولات نشست بروکسل در سال 2018 تمرکز دارد و نشان می دهد چگونه مواضع تقابلی ترامپ، این پیمان را تا آستانه فروپاشی پیش برد.

او یادآور می شود که در تابستان 2018، تنها چند هفته پیش از نشست بروکسل، ترامپ در تماس تلفنی با استولتنبرگ تأکید کرد که کشورهای عضو ناتو سهم کافی برای هزینه های دفاعی نمی پردازند. او آلمان را به خاطر صرف تنها یک درصد تولید ناخالص داخلی برای دفاع سرزنش کرد و مدعی شد که ایالات متحده 80 تا 90 درصد هزینه های ناتو را پوشش می دهد. به نوشته استولتنبرگ، ترامپ صراحتاً هشدار داد: اگر بخواهیم، خارج می شویم. شما به ناتو نیاز دارید، ما نه. این پیام تهدیدآمیز، مسئولیت بقای ناتو را به دوش دبیرکل وقت گذاشت.

مقاله ادامه می دهد که در روز آغاز نشست 12 ژوییه 2018، ترامپ بار دیگر در حضور رهبران اروپا گفت: آمریکا به ناتو نیاز ندارد. چرا باید هزینه چنین سازمانی را بدهم وقتی خودمان نیازی به آن نداریم؟ او شکایت های تجاری خود علیه اروپا را نیز مطرح کرد و واردات خودروهای لوکس اروپایی به آمریکا را نمونه ای از بی عدالتی دانست.

به نوشته دبیرکل سابق ناتو، خواسته ترامپ برای افزایش فوری بودجه های دفاعی رهبران اروپایی را شوکه کرد. آنگلا مرکل صدراعظم وقت آلمان به استولتنبرگ گفت باید واکنش نشان دهند و نمی توان این اظهارات را نادیده گرفت. استولتنبرگ نیز در حاشیه نشست با مرکل، امانوئل ماکرون رییس جمهور فرانسه و مارک روته نخست وزیر هلند رایزنی کرد تا راهی برای آرام سازی اوضاع پیدا کنند.

مقاله توضیح می دهد که ترامپ در میانه نشست تهدید کرد: می روم. دیگر دلیلی برای حضور در این جلسه نمی بینم. استولتنبرگ این لحظه را خطری واقعی برای فروپاشی ناتو توصیف می کند و می نویسد اگر رییس جمهور آمریکا در اعتراض نشست را ترک می کرد، عملاً اعتبار تعهد دفاعی ماده 5 از بین می رفت.

به نوشته گاردین، مرکل در واکنش تلاش کرد اتاق را آرام کند و یادآور شد که آلمان دومین تأمین کننده نیرو برای ناتو است و پس از 11 سپتامبر، علی رغم مخالفت داخلی، در افغانستان در کنار آمریکا ایستاد. او وعده داد که تا سال 2024 به هدف 2 درصدی برسد، اما تأکید کرد در حال حاضر حمایت پارلمان را برای سرعت بخشی ندارد. ترامپ اما پاسخ داد که این خیلی طولانی است و اروپایی ها رؤسای جمهور قبلی آمریکا را فریب داده اند .

مقاله اضافه می کند که ترامپ سپس با لحن تمسخرآمیز بودجه های دفاعی کشورها را یک به یک خواند: بلژیک: 0.9. کرواسی: 1.26. فرانسه: 1.79. آلمان: 1.2. ایالات متحده: 4.2 درصد از بزرگ ترین اقتصاد جهان. پس ما احمق هستیم! او حتی ساختمان جدید مقر ناتو در بروکسل را که سه میلیارد دلار هزینه داشت، بی فایده خواند و گفت با یک گلوله تانک فرو می ریزد.

در همان حال، به نوشته مقاله، ترامپ با رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه گرم گرفت و فضای جلسه را به سمت نمایشی عجیب برد.

استولتنبرگ یادآور می شود که مارک روته با اشاره به افزایش 33 میلیارد دلاری بودجه دفاعی اعضا در نتیجه فشارهای ترامپ، تلاش کرد زمینه ای برای سازش ایجاد کند. این موضوع مورد توجه ترامپ قرار گرفت و او یادداشتی به استولتنبرگ داد که اگر در نشست خبری به نقش رهبری او اذعان شود، حاضر به توافق است.

با این حال، لارس لوکه راسموسن نخست وزیر دانمارک خواست سخن بگوید. او با صدایی لرزان یادآور شد که کشور کوچک دانمارک 45 سرباز در افغانستان از دست داده و به نسبت جمعیت، این تلفات حتی بیشتر از آمریکا بوده است. او تأکید کرد نمی تواند به خانواده های قربانیان بگوید جان فرزندان شان بی ارزش تر است چون دانمارک به هدف 2 درصد نرسیده است.

مقاله خاطرنشان می کند که ترامپ پاسخی مستقیم به این سخنان نداد، اما نشست با فضای پرتنش به پایان رسید. در نشست خبری پایانی، او گفت: تعهد آمریکا به ناتو بسیار قوی است، بسیار قوی می ماند، آن هم به خاطر روحیه ای که در این اتاق دیدم و میزان پولی که اعضا آماده اند بپردازند. او بار دیگر از همان رقم 33 میلیارد دلار یاد کرد و مدعی شد: ما متحدتر از همیشه هستیم. هیچ مشکلی وجود ندارد.

گاردین در پایان نتیجه می گیرد که نشست بروکسل یکی از بحرانی ترین لحظات تاریخ ناتو بود.

استولتنبرگ در این مقاله نشان می دهد چگونه رویکرد تهاجمی ترامپ، این پیمان را تا مرز فروپاشی کشاند و رهبران اروپایی ناچار شدند برای جلوگیری از شکاف، به او امتیاز لفظی بدهند. استولتنبرگ در روایت خود تأکید می کند که اگرچه ناتو از این بحران جان سالم به در برد، اما این حقیقت آشکار شد که اتحاد غرب در برابر سیاست های شخصی بسیار آسیب پذیر است.