10 سال پیش که برجام به عنوان توافق هسته ‎ای ایران با کشورهای 1+5 مطرح شد و به امضای طرفین رسید، در داخل ایران از سوی جریان های سیاسی واکنش ‎های مختلفی شکل گرفت. در برابر آن‎ها که موافق چنین تصمیم و توافقی بودند که سایه قطعنامه ‎ها و عواقب آن را از سرمان برمی ‎داشت، جریان و صدای دیگری هم بود (که البته در همان زمان دولت حسن روحانی و تلاش ‎های آنها برای تحقق این توافق، هم صدای بلندی محسوب می ‎شد).

به گزارش هم میهن، جریانی که بخش عمده آن یا پیشتر مسئول مذاکرات هسته‎ ای بودند مانند سعید جلیلی که نتیجه سیر مذاکراتش آن قطعنامه ‎های مشهور بود و یا طرفداران آن‎ها در دولت قبل از حسن روحانی یعنی در دولت محمود احمدی‎ نژاد.

افرادی که صدایشان در مجلس نهم اصولگرا بلند شد و علی اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی را تهدید کرد و روح ‎الله حسینیان به عنوان یکی از این چهره ‎ها در جلسه ‎ای خطاب به او قسم جلاله یاد کرده اند که وی را در تأسیسات آب سنگین اراک اعدام کنند و داخل بتن قرار دهند .

البته در نهایت برجام در همین مجلس به تصویب رسید. از این پس این جریان که بخشی از تندروهای اصولگرایی را تشکیل می‎دهند، کارویژه خاصی را در پیش گرفتند.

اول؛ طی دو سال 1394 تا 1396 تا زمانی که آمریکا از برجام خارج نشده بود، این جریان به شدت تاکید داشت توافق برجام حتی اگر ما را از ذیل فصل 7 منشور ملل متحد خارج کرده‎است، نه مهم نه اثرگذار است؛ چیزی که بر اساس آمار و ارقام اقتصادی و نوع روابط بین‎الملل در دوره اول ریاست جمهوری حسن روحانی و وزارت خارجه محمدجواد ظریف آثارش مشخص و بهبود وضعیت نسبی در حال وقوع بود. البته در این بازه بعید است، همراهان این دیدگاه به بندهای این توافق اشاره داشته‎باشند و همه روی کلیات چنین توافقی و مخالفت شان با آن تمرکز کرده بودند.

دوم؛ پس از خروج آمریکا از برجام که مصادف با دولت دوم حسن روحانی بود، این جریان در بوق و کرنا کرد و دولت وقت را بر سر این اتفاق مورد اعتراض و تخطئه قرار داد و به عبارتی اگر تا دیروز مخالف این توافق بودند حالا داعیه دار آن شدند که چرا دولت نتوانسته آن را حفظ کند و چرا در برجام این رخداد در نظر گرفته نشده بود. در ادامه هم که وقتی قرار بر این شد مذاکرات دیگری برای احیای آن انجام گیرد از جمله تلاش‎همین جریان تصویب قانون اقدام راهبری برای لغو تحریم‎ها و صیانت از حقوق ملت ایران در مجلس یازدهم بود که به گفته دولتمردان آن زمان، مانع بزرگی بر سر احیای برجام بود و به نوعی از این کانال، احیای برجام در آن بازه زمانی از دست رفت.

سوم؛ با پایان دولت دوازدهم همین جریان از این عدم موفقیت دولت روحانی در این مذاکرات انتقاد کرد. دولت سیزدهم که دولت مقبول و مطلوبشان بود نیز وقتی روی کار آمد ابتدا به دنبال یک مذاکره حداکثری پیش رفت و اما در ادامه همان‎ها پیگیر همان احیای برجام و خواهان بازگشت به توافق قبل شدند که البته بی نتیجه ماند.

چهارم؛ از سال 1403 که در پی سقوط بالگرد سیدابراهیم رییسی و امیرعبداللهیان باردیگر دولت عوض شد و تیم جدید که اتفاقاً موافق توافق برجام و خواهان تنش‎زدایی بودند روی کار آمدند و تلاش جدیدی را در راستای حفظ برجام آغاز کردند با روی کار آمدن این دولت حمله به محمدجواد ظریف به عنوان وزیر خارجه دولت حسن روحانی که توانست برجام را به امضا برساند، آغاز شد که البته همین جریان موجب حذف او از دولت شد. دولت هم درباره احیای برجام که آخرین سال آن بود موفق نشد و مکانیزم ماشه که وضعیت ایران در سطح بین‎الملل را به سال های قبل برجام باز می‎گرداند، فعال شد و موج جدید واکنش این جریان آغاز شد.

فعال شدن مکانیزم ماشه طی هفته‎های اخیر موضوع داغ رسانه‎ها بود؛ از اهمیت آن تا آثار فعال شدن آن در این بین مطرح شد و آنچه در پی فعال سازی مکانیزم ماشه از سوی این جریان تندرو اصولگرا مطرح شد قابل تأمل است.

مثلاً سعید جلیلی در حساب ایکس خود، توییت قدیمی خود را بازنشر کرد و برجام و روند مذاکرات آن را با خسارت_محض و 10 سال گذشت یاد کرد. در توییت قدیمی او آمده بود: افتخار می کنم در دوره ما توافقی امضا نشد که اگر طرف مقابل آن را نقض کرد ایران حتی نتواند شکایت کند.

امیرحسین ثابتی، از نزدیکان سعید جلیلی، در اظهارنظری تند، این رویداد را پایان رسمی برجام و به تاریخ پیوستن این توافق خوانده است. ثابتی در پستی در کانال تلگرامی خود، برجام را توافقی استعماری و یکطرفه توصیف کرد که به گفته وی ده سال عمر یک ملت را تلف کرد و زیرساخت های اتمی ایران را محدود نمود.

یا محسن زنگنه، عضو کمیسیون برنامه و بودجه نوشت: به حول و قوه الهی 28 سپتامبر (6 مهر) به روز ملی قطع کامل امید از آمریکا و غرب تبدیل و سرآغاز تحول اقتصادی با تکیه بر ظرفیت های درونی و تعمیق پیوندهای اقتصادی با کشورهای شرق، همسایه و دوست خواهد شد .

همین سه نمونه کافی بود برای اینکه افرادی مانند محمدرضا جوادی یگانه، مشاور اجتماعی رییس جمهور در کانال تلگرامی خود بنویسد: این حجم از شادی بر عدم موفقیت رقیب سیاسی در غلبه بر تحریم ها، و بی توجهی مطلق به شدت نگرانی اقتصادی مردم، در میانه یک فرسایش تمدنی را تنها می توان با از دست رفتن حسگرهای کلان شناسایی خطر تحلیل کرد. مقایسه کنید این تفاخرها را با احساس بی آیندگی و کرختی ناشی از استیصال در مردم.

یا غلامحسین کرباسچی، مدیرمسئول روزنامه هم میهن در گفت‎وگو با خبرآنلاین بگوید: لحن شان و اظهار خوشحالی شان، همان لحن و شادمانی ای است که از سوی ضدّانقلاب خارج نشین ، بعضاً در اسراییل و حتی در نطق هایی که به نام آقای نتانیاهو مطرح می شود، شنیده می شود و برای بنده بسیار عجیب است. واقعاً نمی دانم تحلیل آنها چیست؛ من واقعاً در مغز این افراد نیستم. اگر مغز آدم سالم باشد، منطقی نیست که فردی در برابر فشاری که بر مردم وارد می شود، چنین شادمانی ای نشان دهد. هرچه فکر می کنم، نتیجه ای در ذهنم شکل نمی گیرد؛ آیا با این فشارها اتفاق مثبتی در کشور رخ خواهد داد؟ یا این که وضع زندگی مردم بهتر خواهد شد؟ نمی دانم. البته بار اولی نیست که مواضع طیف تندرو با مواضع خارج از کشور همسو است و همپوشانی دارند. در جریان گفت وگوهای منجر به برجام، و حتی بعد از حصول توافق هسته ای، مخالفت های مخالفان مذاکره و برجام، شبیه به مخالفت های اسراییل و برخی کشورهای منطقه توصیف می شدند. با روی کار آمدن ترامپ هم، او به اردوگاه مخالفان خارجی برجام ملحق شد و مواضع او نیز شبیه به مخالفان ایرانی برجام قلمداد می شد. حالا هم نخست وزیر اسراییل از مکانیسم ماشه استقبال کرده است.

یا محمد مهاجری، تحلیل گر مسایل سیاسی در واکنش به شادمانی تندروها از فعال شدن مکانیزماشه چنین واکنش نشان دهد که این طیف اکنون خوشحالند چون تصور می کنند بازگشتِ مکانیزم ماشه به معنای اضمحلال و نابودی برجام است و گمان می برند چنانچه مکانیزمِ ماشه بازگردد و تحریم ها تشدید شود، در واقع ادعای آن ها که از ابتدا می گفتند برجام خسارتِ بزرگی برای کشور بوده ثابت خواهد شد. توجه داشته باشید که این یک دلیلِ پوششی است. دلیلِ اصلی آن است که آن ها به عنوان پادوهایِ کاسبانِ تحریم بار دیگر می توانند به کاسبانِ تحریم خدمتی تازه ارائه دهند و مجدداً از چالش های اقتصادی ملت نفع ببرند.

و همچنین فلاحت‎ پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم در گفت وگو با هم‎میهن به آن بپردازد و بگوید: اما این خوشحالی، یک خوشحالی ساده نیست، نشان می دهد که آنها تنها چیزی که برایشان مهم است، تبدیل ناکامی های سیاست خارجی به عاملی برای کسب مجدد قدرت سیاسی در ایران است. به عبارتی، افراطیون فقط به کسب قدرت فکر می کنند و این موضوع را از راه های غیرمنافع ملی هم دنبال می کنند و دیدیم که اخیراً از الگوی چینی هم صحبت می کنند. الان هم یکی از سردمداران افراطیون که عضو شورای عالی امنیت ملی هم هست، کل مسیر گذشته را زیر سوال می برد و هیچ صحبتی از فرصت سوزی نمی کند.

شاید در عالم سیاست شادی برای ناکامی رقیب سیاسی عجیب نباشد و احتمالاً در همه دنیا این ناکامی ‎ها مجال رقابت قوی ‎تر را فراهم می کند اما این رفتار آنها که خود را انقلابی می ‎دانند و از نگرانی برای سفره مردم سخن می‎ گویند؛ بسیار بعید است. آیا در رقابت سیاسی و آن هم در بُعد سیاست خارجی ناکامی یک دولت که البته ناکامی یک کشور به شمار می ‎رود می ‎تواند موجب ذوق زدگی یک جریان سیاسی باشد؟

در برابر آنها که مدعی آن هستند که برجام 10 سال عمر مردم را تلف کرد، این سوال مطرح است و خوب است به آن فکر کنند که وقتی برجام امضا نشده بود ما همه جوره تحریم‎ بودیم و اگر امضا نمی‎شد دقیقاً چه فرصتی داشتیم که بتوانیم از آن استفاده کنیم که حالا دم از تلف شدن آن می‎زنند؟ غیر از این بود که همین روسیه و چین هم حاضر نبودند با ما مراوده‎ای داشته باشند؟ غیر از این بود که ما 10 سال زودتر در نقطه کنونی بودیم و روزبه روز آینده تیره و مبهم‎تری را داشتیم. چرا این جماعت تندرو نگاهی نمی‎کنند که آن سوی آب همان‎ها که خواهان نابودی کشور بودند تا به خواسته خودشان برسند، هم نظر با اینها از فعال شدن مکانیزم ماشه استقبال کردند و حالا همسو با هم بر این طبل می‎کوبند. کاش این افراد کمی از منافع جریانی خود بگذرند و منافع ملی را ببینند و برای عبور از این پیچ سخت به جای تخطئه دست به کاری سازنده تر بزنند.