عباس عبدی در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: به سر مناره اشتر رود و فغان برآرد/ که نهان شدستم اینجا مکنیدم آشکارا... حالا حکایت ماست؛ در حالی که با تمام وجود می ترسیم و جرأت تصمیم گیری نداریم، ولی به جای اقرار به این ترس و اظهار واقعیت، می کوشیم که آن را توجیه کنیم و لباس منطقی بر آن بپوشانیم.

هفته گذشته رییس مجلس درباره بنزین اظهار داشت که: امروز ما بنزین را لیتری 50 و 60 هزار تومان می خریم اما با مبلغ 3 هزار تومان می فروشیم که باید تدبیر کنیم. وضعیت مصرف در ماده 46 برنامه روشن است. دولت با گذشت یک سال از زمان آغاز اجرای برنامه و 6 ماه از ابتدای سال، هنوز به تکالیف خود در بهینه سازی عمل نکرده در حالی که اگر بهینه سازی کنیم حداقل 5 تا 6 میلیارد دلار به ظرفیت سرمایه گذاری کشور اضافه می شود. بلافاصله پس از انتشار این متن که به صورت فیلم بود از سوی دفتر رییس مجلس اصلاحیه ای همراه با فیلمی دیگر منتشر کرد که گویی نظری متفاوت از نظر قبلی دارند.

در این اصلاحیه قید شده است که: عصر امروز جمله ای از آقای قالیباف درباره قیمت بنزین در برخی کانال ها با تقطیع بازنشر شده که با مواضع اصولی و ثابت وی در این باره همخوانی ندارد. رییس مجلس در مواضع متعدد لااقل در 5 سال اخیر درباره اصلاح ناترازی انرژی بر دو نکته همیشه تأکید کرده است: هر گونه اصلاح الگوی مصرف و رفع ناترازی انرژی نباید با شوک درمانی و تصمیماتی مشابه سال 98 همراه باشد. در هر گونه اصلاحات یارانه های حوزه انرژی و رفع ناترازی این بخش حتما باید خانواده ها به صورت شفاف و عینی منافع اقتصادی مشخص داشته باشند.

البته در این زمینه همواره تأکید دکتر قالیباف این بوده که بنزین نباید در اولویت تصمیمات رفع ناترازی انرژی باشد و در این بخش، سرفصل های اولویت دار دیگری وجود دارد. ویدیویی که ملاحظه می کنید توضیحات دکتر قالیباف در جلسه بررسی طرح رفع ناترازی انرژی در استان سمنان است که دو روز پیش یعنی 6 مهر 1404 مطرح شده است. بنابراین جمله ای که این کانال ها از رییس مجلس به صورت گسترده وایرال کرده اند خلاف مواضع اصولی وی است. البته تقطیعی در فیلم اولیه نبود، چون مربوط به سخنرانی در مجلس بود و اگر تقطیعی بود باید در اصلاحیه همان فیلم منتشر می کردند.

کاری هم ندارم که محتوای متن اصلاحی از دقت کافی برخوردار نیست و معلوم نیست که آخرش چه می خواهد گفته شود. ولی سرعت پاسخگویی رییس مجلس و نیز اعتراض یک روزنامه اصولگرا به این سخنان حکایت از حساسیت زیاد آنان دانست. این روزنامه معترض بود که: اظهارات اخیر رییس مجلس در جلسه علنی درباره قیمت بنزین و لزوم تدبیر برای جبران شکاف میان قیمت خرید و فروش آن، بار دیگر زنگ خطر طرح موضوع حساس گرانی بنزین را به صدا درآورده است.

این سخنان، هرچند در قالب دغدغه بهینه سازی مصرف سوخت و اجرای برنامه هفتم مطرح شده است، اما چنین رویکردی بدون توجه به تبعات اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی، با منطق حکمرانی عاقلانه همخوانی ندارد. گرانی بنزین، به ویژه در شرایط کنونی که زیرساخت های حمل ونقل عمومی، تولید خودروهای کم مصرف و فرهنگسازی مصرف بهینه همچنان مغفول مانده است، نه تنها گرهی از مشکلات باز نمی کند، بلکه می تواند آتش نارضایتی ها را شعله ور سازد. تجربه های تلخ گذشته درس هایی برای امروز ما دارند. فراموش نکرده ایم که افزایش ناگهانی قیمت بنزین در سال 1398 چه تبعاتی داشت. حالا که هنوز زخم های آن روزها تازه است، چرا باید دوباره همان مسیر اشتباه را رفت؟

آن اصلاحیه خیلی سریع و این انتقاد درون جناحی نشان از ترس عمیق ولی انکارشده ای دارد. 6 سال است که قیمت بنزین ثابت است در حالی که در این مدت شاخص قیمت ها حدود 8 برابر افزایش یافته و جالب است که مطابق سخنان آقای قالیباف برای حفظ قیمت موجود سالانه 5 تا 6 میلیارد دلار بی زبان را صرف واردات بنزین می کنند تا آن را به صورت رایگان به مردم بدهند، در حالی که رییس جمهور هم در بندرعباس از بی پولی گفت که: سر یک میلیارد دلار داریم چانه می زنیم. خب این وضعیت را چگونه می توان تحلیل کرد؟ یک راه آن چیزی است که روزنامه اصولگرا نوشته است در شرایط کنونی باید در عمل منتظر بمانیم بلکه اوضاع درست شود که البته درست نمی شود.

در واقع گویا به صورت مستمر در شرایطی هستیم که قادر به اتخاذ تصمیم علمی و موثر نیستیم. این حالت نه فقط برای بنزین و انرژی، بلکه برای اغلب امور دیگر نیز صادق است. حالت دیگر این است که این را ناشی از ترس بدانیم. در واقع سیاستگذاری عاقلانه این نیست که بنزین را لیتری 50 و 60 هزار تومان بخری و سه هزار تومان بفروشی، آن هم کالایی که در اغلب کشورهای جهان با مالیات اضافه بر قیمت بازار آزاد فروخته می شود و برای دولت ها سود هم دارد. اکنون در کشوری هستیم که حتی یک دلار هم برایش مهم است و در عین حال چنین آتشی را به خرمن درآمدهای اندک ارزی خود می زند. قطعا چنین کاری کاملا غیرعقلانی است؟ پس چرا انجام می شود؟ ترس از مردم و از اعتبار نداشتن خود.

جالب است که اگر مسوولان این حاتم بخشی را از جیب خود می کردند، جای نگرانی نبود؛ آنان این اتلاف منابع را از جیب مردم می کنند و در عین حال از آنان می ترسند. یک لحظه تصور کنید که نیمی از مصرف روزانه بنزین برق و گاز و گازوییل، به قیمت ارزی و نه ریالی به مردم داده شود (البته همه مردم ایران؛ نه اینکه دهک بازی درآورید) ماهانه هر خانوار 4 نفری بیش از حداقل حقوق را دریافت خواهد کرد و صرفه جویی مصرف انرژی شما هم خیلی زیاد خواهد شد. بنزین و گاز و گازوییل و برق را آزاد کنید و دخالتی در آن نکنید.

حداقل پرداختی به یک شهروند ایرانی، خیلی زیاد خواهد شد و به مرور مشکلات تولید خودروهای بنجل، اتلاف انرژی و مصارف بالا، قاچاق و فساد و... هم نخواهید داشت. چرا این کار را نمی کنید و به جای آن این همه خسارت به کشور و مردم و اقتصاد وارد می کنید؟ اینجا است که عواملی فراتر از ترس هم دیده می شود و آن جهل، نفع، فساد و رانت است. اگر همین امروز تصمیم بگیرید کل سوخت و انرژی را به مردم بدهید و قیمت آن آزاد باشد و مابه التفاوت آن نصیب مردم شودهمه سود می کنند و مهم تر از مردم و دولت، اقتصاد بهره مند می شود. اگر این کار را همان سال 1398 یا پیش از آن انجام داده بودید، امروز مشکل چندانی در حوزه انرژی و حتی بودجه نداشتید، مشکلی هم برای پرداخت یارانه به مردم نداشتید. ترکیب ترس، ناآگاهی، رانت جویی، موجب این وضعیت شده است. انکار ترس نیز چاره ساز نیست.