یاسمن طاهرزاده درهم میهن نوشت: سایمون استیونز که در سال 1971 در منچستر به دنیا آمده است، با نمایش نامه ای که از رمان مشهور مارک هادون، ماجرای عجیب سگی در شب اقتباس کرده بود، جوایز متعددی کسب کرد و شهرتی یافت.

او در نمایشنامه هفت گوشه اما سراغ یک رخداد عینی (انفجارهای تروریستی لندن در سال 2005) می رود و متنی می آفریند که میان واقعیت و خیال حرکت می کند و مرز روشنی میان این دو باقی نمی گذارد. استیونز در این اثر تلاش کرده فاجعه ای واقعی را در قالب نمایشنامه بازسازی کند اما به جای روایت خطی و سنتی، سراغ شکلی متفاوت از روایت رفته است؛ شکلی که گاهی به رمان شبیه است و گاهی به صحنه هایی تکه تکه که هرکدام جدا از دیگری معنا پیدا می کنند.

هفت گوشه از صحنه هفتم آغاز می شود و قبل از آن، نشانی از معرفی شخصیت ها نیست. شروع داستان هم بیشتر مانند رمان است تا نمایش و خبری از دیالوگ نیست: از خواب می پرم و فکر می کنم داره غرق می شه. با همین نقطه آغاز است که متوجه می شویم با یک نمایش نامه پسامدرن سر و کار داریم. در ادامه متن نیز ویژگی های یک متن پست مدرن خودنمایی می کنند زیرا روایت غیرخطی است، مرز میان واقعیت و خیال مبهم است و گاهی صحنه برعهده مخاطب است و حتی سکوت مخاطب نیز جزیی از نمایش می شود. همچنین در پایان هر صحنه با این دو نوشته مواجه می شویم: تصاویری از جهنم. سکوت بازیگران.

نویسنده در برخی قسمت ها داستان را افشاء می کند و با مخاطب صحبت می کند: می خواین داستان مورد علاقه مو بدونین؟ همیشه پیش می آد، همیشه هم خنده داره... و در ادامه به داستان بازمی گردد. گاهی جای دیالوگ ها چیزی نوشته نشده است و به جای آن خط تیره هایی جایگزین شده اند. تمام صحنه ها مانند یک خواب می گذرند اما این موضوع صدمه ای به داستان وارد نمی کند و مخاطب با شخصیت ها و روایت هایی گنگ همراه می شود تا داستان را کشف کند. برخی قسمت های آن جنون وار است: همین الان از روی دیوار خونه م بیا پایین! ، ـ داری می خندی یا گریه می کنی؟ ـ چی؟ ـ داری می خندی یا گریه می کنی؟

حادثه ای که نمایشنامه به آن اشاره دارد، انفجارهایی است که در 7 ژوییه 2005 توسط چهار تروریست در مترو و اتوبوس های لندن رخ داد. در این حملات، 52 شهروند کشته شدند و بیش از 700 نفر زخمی شدند. این رویداد یکی از تلخ ترین حملات تروریستی بریتانیا پس از جنگ جهانی دوم به شمار می رود. استیونز به صراحت این حادثه را پیش از شروع نمایش به مخاطب معرفی می کند اما نگران لورفتن داستان نیست. او می داند که هدف اش روایت جزییات ماجرا نیست، بلکه می خواهد تجربه انسانی و روانی آن را زنده کند.

صحنه ها مانند تکه های منفجرشده کنار هم قرار می گیرند. درست مثل خود حادثه که همه چیز را ازهم پاشید، روایت هم از هم گسیخته و پراکنده است. همین شگرد پست مدرن باعث می شود که متن، شباهتی به خواب یا کابوس پیدا کند؛ جایی که آدم ها و جملات می آیند و می روند، بدون آن که شخصیت ها، هویت مستقل و پایداری داشته باشند.

در هر صحنه شخصیت ها فرق می کنند و نیازی به آشنایی با آن ها نداریم زیرا هر صحنه و هر شخصیت بر آسیب های واردشده بر افراد مختلف دلالت دارد؛ افرادی که در صحنه آخر باز هم نامی از آن ها برده نشده و فقط یک خط درباره آن ها و هرکسی که می تواند جای آن ها باشد، آمده است. با وجود آنکه شخصیت مستقلی دراین میان وجود ندارد اما ما با شخصیت های گذرا همراه می شویم و می دانیم که شاید آخرین دیدار و برخورد ما با آن ها باشد: فقط دلم می خواد تو هم همین جوری منو دوست داشته باشی و تا ابد همین طور ادامه بدیم. می دونم که این طور نمی شه/ نه/ اما این چیزیه که از زندگی می خوام

یکی از تأثیرگذارترین بخش های نمایش، جایی است که شخصیت ها از حسرت ها و خواسته های برآورده نشده خود حرف می زنند: ازت می خواستم، چیزی که ازت می خواستم این بود که... ازت می خواستم متوجه حضورم باشی. البته که هیچ وقت نبودی. نباید ازم می خواستی همدیگه رو ببینیم، نه، احتمالاً نباید می خواستی. این جملات بیش از آن که درباره ترور باشند، درباره روابط انسانی اند؛ درباره نیاز به دیده شدن و دوست داشته شدن در جهانی پر از خشونت.

استیونز نشان می دهد که ترور و خشونت فقط جان آدم ها را نمی گیرد، بلکه ذهن و روان بازماندگان را هم زخمی می کند. او با جملاتی پراکنده و افکاری پریشان، ترومای پس از حادثه را بازتاب می دهد: پیاده برگشتم خونه و دیدم ویرانه شده، از اون جا رسیدم به این جا و دیگه نمی تونم تحملش کنم و می خوام تمومش کنم... این جملات نشان دهنده درونی ترین تأثیرات حادثه بر روان آدم هاست که کم کم رنگ و بوی نابودی خود و دیگری به خود می گیرد: اگه قدرتشو داشتم، همه رو با بمب می فرستادم هوا... این ترسناک ترین فکر را همان شخصیتی بیان می کند که از این حادثه، آسیب خورده است و می داند ترور چه تاثیراتی بر آن هایی که جان سالم به در می برند یا زخمی می شوند، باقی می گذارد، اما بااین همه خود نیز خواهان نابودی است. چنین امری را اما چگونه می توان فهمید؟

شاید در اینجا فروید به کمک ما بیاید. او با طرح مفهومی به نام تاناتوس یا غریزه مرگ بدین اشاره کرد که انسان ها، در کنار میل به زندگی، میل ناخودآگاهی به بازگشت به حالت بی جان دارند؛ یعنی نابودی، فروپاشی و سکون. این میل در افرادی که یک رویداد آسیب زا را تجربه می کنند، بیشتر می شود زیرا میل دارند دوباره تجربیات آسیب زای خود را بازسازی کنند.

ملانی کلاین نیز معتقد بود که افراد گاه از راه تخریب ابژه های درونی ، آرامش ذهنی می جویند، حتی اگر این تخریب، رنج آور باشد. بدین ترتیب می توان گفت: هفت گوشه نمایشنامه ای است که بیش از هرچیز، درباره زخم های انسان معاصر حرف می زند؛ زخم هایی که حاصل خشونت، ترور و ترس اند. این متن نه فقط حادثه ای تاریخی را بازآفرینی می کند، بلکه تجربه روانی و احساسی انسان ها را نیز به نمایش می گذارد.

هفت گوشه

نویسنده: سایمون استیونز

مترجم: حمید دشتی

انتشارات: نشر نی

قیمت: 160 هزار تومان