سیدمصطفی هاشمی طبا، فعال سیاسی و معاون رییس جمهور در دولت اصلاحات، در شرق نوشت: حضور رییس جمهور کشورمان در رأس یک هیئت دیپلماتیک در مجمع عمومی سالانه سازمان ملل متحد به پایان رسید. برخی می اندیشیدند یا چنین تظاهر می کردند که این حضور لزوما باید با موفقیت هایی برای کشورمان همراه باشد و صد البته خود می دانند که توفیق ها و توافق ها، آن هم با وجود توطئه ها و سوابق نه چندان مفید، یک شبه صورت نمی گیرد، مگر آنکه تصویری باشد از تسلیم بلاشرط.

اینکه این نشست با نشست سال های قبل چه تفاوتی داشته، نیاز به مداقه بیشتر دارد اما به نظر می رسد طلیعه های روشن از نظامات بین المللی در این اجلاس خود را به نمایش بگذارد. از نگاه فاشیستیِ ترامپ و لاف زدن های دورغین نتانیاهو تا سخنرانی دلبرانه رییس جمهور کلمبیا و سخنرانی منطقی رییس جمهور ایران و برخی دیگر کشورها نشان داد که در دنیای امروز، دنیای به اصطلاح مترقی و پیشرفته آزاد، فاشیسم را ابزار خود کرده اما این نیز مانند حکومت نازی آغشته به فاشیسم آلمان و ایتالیا دیری نخواهد پایید.

در این سفر رییس جمهور بار دیپلماسی را بر دوش کشید اما آیا می توان انتظار داشت که دیپلماسی جای میدان را بگیرد؟

قبل از ورود به اصل موضوع کمی درباره دیپلماسی و میدان سخن بگوییم. به نظر می رسد دیپلماسی همان معنی مدارا را می دهد که حافظ فرمود با دوستان مروت، با دشمنان مدارا و شاید هم بتوان شیوه مدارا را از قرآن آموخت که خداوند به حضرت موسی می فرماید اذهبا الی فرعون انه طغی و قولوا قولا لینا ، به سوی فرعون که طغیان کرده، برو و با او با سخن نرم روبه رو شو و البته این مدارا در خارج، در داخل به مروت تبدیل می شود. از سویی اگر دیپلماسی را مداراگری تعبیر کنیم، که فارسی را بیشتر پاس بداریم، باید همراه آن و با اولویت بر آن به میدان نیز بیندیشیم.

اما برخلاف آنچه بدواً به ذهن می رسد که میدان فقط میدان های جنگ و نبرد در برخی نقاط خارج از کشور است، دامنه بسیار وسیع دیگری نیز دارد. اگر مداراگری در صحنه جهانی است، در کشور به مروت ورزی تبدیل می شود و اگر میدان در برخی نقاط خارج از کشور به معنی جهاد و تلاش در آن مکان ها باشد، میدان واقعی در محدوده ایران است.

محدوده ای که در آن میدان باید از مرزها دفاع کرده و در داخل میدان (کشور) تمام تلاش و کوشش و تدبیر را برای حفظ و نگهداری و ارتقای آن به کار بست و اتفاقا اگر مداراگری در خارج با سیاست گذاری مقامات بالا و اجرا با وزارت خارجه و رییس جمهور باشد، میدان به معنی واقعی آن در دستان رییس جمهور است، با این تفاوت که معلوم نیست مداراگری در خارج به چه نتیجه ای برسد اما نتیجه میدان داری در داخل به کمک مردمان کشورمان که باید از مروت برخوردار باشند، حتما به نتایج نیکو ختم می شود، به شرط آنکه رییس جمهور میدان داری کند و میدان را به حال خود رها نکند.

شاید اگر بگوییم رییس جمهورهای ما کلا میدان داری نکرده اند، کمی اغراق کرده باشیم، زیرا رییس جمهورهای ما متفاوت بوده اند اما اگر بگوییم برخی رییس جمهورهای مان مانند احمدی نژاد میدان را تخریب کرده اند، سخنی به گزاف نگفته ایم.

تصویری از کشورمان، هم از لحاظ شرایط طبیعی و طبیعت خداداد آن و هم از نظر تأسیسات ساخته انسان و هم از نظر اجتماعی، نشان می دهد که به طور متوسط تا چه اندازه این میدان داری شلخته، بی هدف، مخرب و نابسامان بوده، یعنی رییس جمهورهای ما از اینکه چه کاره هستند و میدان را بشناسند، درمانده و عاجز بوده اند، البته نمی گوییم به عمد و قصد.

درست است که بخشی از میدان در دست نظامیان است و آنان باید از آن دفاع کنند اما میدان اصلی و واقعی سرزمین ایران است که این میدان را باید رییس جمهور بشناسد، حفظ کند، آباد کند و در ارتقای آن و اجزای آن ازجمله مردم بکوشد. مگر نه اینکه حفظ نظام از اوجب واجبات است؛ پس حفظ ایران که نظام در آن واقع است، حتی اولویت بر حفظ نظام دارد، یعنی به رییس جمهور باید گفت این گوی و این میدان و گوی حفظ و نگهداری ایران را باید که در سراسر سرزمین به چرخش درآورد.

با کمال تأسف ما میدان را نمی بینیم. میدان از یاد رفته است. می اندیشیم که اگر در نقاطی تحرک داشتیم، وظیفه میدانی را به انجام رسانده ایم. می دانم که بلافاصله پاسخ می دهند از روزی که آمده ایم، هر روز یک بلایی می رسد. آری، ولی می خواهیم با میدانی که در اختیارمان است، چه کنیم. به بهانه تحریم و جنگ و… دست روی دست بگذاریم تا میدان مان نابود شود.

به این توجه کنیم که درک مسائل و جست وجو برای راه حل آن ها ربطی به تحریم و جنگ ندارد، بلکه به درک و عقل و نگاه ما بستگی دارد که چه هستیم، چه می خواهیم و چگونه آن را انجام دهیم. آیا سیستم شلخته اداره کشور و نبود کارایی نهادها و اسراف و تبذیر و زیاده خواهی و رانت خواری و نبود مصرف بهینه انرژی و آب و کشاورزی قرون وسطا باید همچنان باقی بماند و میدان نابود شود.

نباید دولت هیچ اولویتی داشته باشد و نباید آن را اعلام کند. میدان ودیعه خداوند است و نباید حفظ آن را با هیچ روشی و سیاستی و محافظه کاری های جاری معامله کرد. آیا کشوری که با سیستم شلختگی و باری به هر جهت و ببینیم چه می شود، اداره شود، پایدار می ماند؟ بسیار مشتاق هستم که از رییس جمهور در صداوسیما پرسیده شود میدان را چگونه می بینند و چه داعیه ای برای حفظ و ارتقای آن دارند. مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان و مجلس خبرگان و شورای تشخیص مصلحت نظام چگونه میدان را می بینند و آینده میدان را چگونه پیش بینی می کنند.

بارها در این مقوله و در جای جای زمان ها از مبحث واکنش های بازگشت پذیر و بازگشت ناپذیر در میدان و در ایران سخن رفته است. همان گونه که فرمول های شیمیایی، بازگشت پذیر و بازگشت ناپذیر هستند اما ظاهرا اعتنایی به آن نشده و میدان دچار واکنش های برگشت ناپذیر و مخرب شده است و دوستان تلاشی برای آن نمی کنند و به نظر می رسد آن را از دست رفته می بینند؛ والّا نواندیشان و دلدادگان میهن و میدان از روی دل نگرانی به آینده، موضوع را بارها مطرح کرده اند، اما ظاهرا نه آنکه شنیده نشود، بلکه خود را به نشنیدن زده اند. آیا می توان کسانی را که خود را به نشنیدن زده اند، به شنیدن و قبول مسئولیت میدان داری وادار کرد؟