سونی یکی از بزرگترین شرکت های چندملیتی جهان است که همواره سعی کرده به تمام صنعت های مختلف سرک بکشد و شانس خود را در آن تست کند. امروزه ما می توانیم محصولات این کمپانی را در تمام دسته بندی های محصولات الکترونیکی ببینیم. از تلویزیون ها، دوربین ها و هدفون ها گرفته تا کنسول های بازی محبوب پلی استیشن، تجهیزات حرفه ای صوتی و تصویری، و حتی خدمات نرم افزاری و سرگرمی دیجیتال.

شروع مسیر سونی در صنعت بازی های ویدئویی با کنسول پلی استیشن 1 بود. موفقیت این کنسول به واسطه سیاست های حساب شده سونی، از همان ابتدا تضمین شده بود. به همین دلیل است که کنسول پلی استیشن 1 هنوز هم یکی از جذاب ترین کنسول های تاریخ به شمار می رود. در این مقاله قرار است به بررسی ویژگی هایی بپردازیم که پلی استیشن 1 را تبدیل به کنسولی کرده که پس از سی و چند سال، هنوز هم طرفداران خاص خود را دارد.

کنسول های پلی استیشن از همان ابتدا کنسولی محسوب می شدند که تمام اقشار را می توانستد از خود راضی کنند. یکی از متمایزترین کنسول های پلی استیشن که همانند یک جواهر در تاریخ می درخشد پلی استیشن 1 است. این کنسول به واسطه ویژگی هایی که در ادامه ذکر خواهیم کرد، حتی از پلی استیشن 2 نیز می توانست بهتر عمل کند. به همین واسطه هنوز هم فراموش نشده و حتی افرادی وجود دارند که همچنان با این کنسول به تجربه بازی ها می پردازند.

یکی از عجیب ترین تحولاتی که صنعت بازی های ویدئویی را از سال 1364 تا 1374 دستخوش تغییراتی بنیادین کرد، ورود کنسول های بازی مبتنی بر دیسک به بازار بود. این تحول که با کنسول فامیکام و فلاپی دیسک ها آغاز شد، باعث شد که سازندگان بازی ها و گیمرها در سراسر دنیا وارد عصر جدیدی از بازی ها شوند.

یکی از تفکرات اشتباهی که در میان گیمرها وجود دارد، این است که گمان می کنند پلی استیشن 1 برای اولین بار تکنولوژی سی دی را به دنیای کنسول ها وارد کرد. در حالی که فناوری CD-ROM برای اولین بار با TurboGrafx-CD معرفی شد. اما همان طور که احتمالا حدس زده اید، این کنسول چندان کنسول موفقی نبود. بنابراین لقب تنها کنسولی که توانست این فناوری را درست و موفق اجرا کند به پلی استیشن 1 می رسد.

مهم ترین دلیلی که باعث شد پلی استیشن 1 آن کنسولی باشد که به واسطه CD-ROM فروشی افسانه ای تجربه کند، این بود که سونی به خوبی متوجه شده بود که بازی هایی که روی CD ذخیره می شوند، می توانند داده های بیشتری ذخیره کنند و به تبع آن، محتوای بیشتری ارائه دهند. همین نکته ساده، باعث شد که حتی برنامه های کامپیوتری مانند RPG Maker راه خود را به پلی استیشن 1 پیدا کنند.

یکی از مشکلاتی که در گذشته و امروز کنسول های مدرن با آن درگیر هستند، این است که اغلب سعی می کنند خود را بیشتر از یک کنسول بازی جلوه بدهند. پلی استیشن 2 یا ایکس باکس وان خود را به عنوان یک مرکز رسانه ای معرفی کردند. این در حالی بود که سونی حتی پا را یک قدم فراتر گذاشت و پلی استیشن 3 را به عنوان سوپرکامپیوتر به بازار عرضه کرد.

اما پلی استیشن 1 در نقطه مقابل تمام این کنسول ها قرار داشت. زیرا سونی از همان ابتدا می دانست که پلی استیشن 1 قرار است صرفا یک کنسول بازی باشد. درست است که این کنسول می توانست از محتواهای دیگری مانند موسیقی ها را هم با CD-ROM خود پخش کند. اما سونی هیچوقت سعی نکرد که حول محور این قابلیت کنسولش بازاریابی خاصی انجام دهد.

امروزه روز بازی های پلتفرمر تقریبا به فراموشی سپرده شدند و به جز نینتندو کمپانی دیگری توجه چندانی به این ژانر ندارد. این در حالی است که در گذشته ای نه چندان دور بازی های پلتفرمر یکی از محبوب ترین ژانرهای بازی محسوب می شوند. دلیل اصلی علاقه به این نوع بازی ها صرفا به خاطر ساخت یا بازی کردن آن ها نبود. بلکه این بود که بازی های پلتفرمر می توانند به بهترین شکل مهارت های کنسول را به رخ همه بکشند.

البته که با موفقیت عجیبی که Astro Bot در پلی استیشن 5 کسب کرد، می توانیم شاهد باشیم که حتی پلی استیشن نیز دوباره روی خوشی به این ژانر نشان می دهند. با این وجود هرگز موفقیتی که بازی های پلتفرمر روی پلی اسیتشن 1 داشتند، تکرار نخواهد شد.

جایگاه قوی پلتفرمرها در اولین کنسول سونی، باعث شده که در طول حیات این کنسول آنقدر بازی پلتفرمر برای آن ساخته شود که به سادگی نمی توان تمام آنها را برشمرد. اگر بخواهیم به بازی های پلتفرمر پلی اسیتشن 1 که توانستند در ایران هم جایگاه خوبی کسب کردند، می توانیم به بازی های Crash Bandicoot، Spyro the Dragon یا Rayman اشاره کنیم.

اگر در سالهای اخیر اخبار بازی های ویدئویی را پیگیری کرده باشید، احتمالا متوجه شده اید که سازندگان دیگر به قدرت پردازشی کنسول ها توجه چندانی ندارند. یکی از چالش هایی که همواره گریبانگیر کنسول های بازی ای است که مدت زیادی در بازار حضور دارند، این است که از یک جایی به بعد بالاخره سن زیادشان کار دستشان می دهد.

البته که این موضوع به خودی خود مشکلی ایجاد نمی کند. صرفا زمانی فاجعه ایجاد می شود که بازی ها مدام تلاش کنند که کنسول ها را فراتر از توانشان به کار بگیرند. یکی از ملموس ترین مثال هایی که برای این موضوع وجود دارد، فاجعه انتشار Cyberpunk 2077 روی PS4 تقریبا ده ساله است.

پلی استیشن 1 هم همواره با بازی هایی رو به رو می شد که سخت افزار آن را همه جوره به چالش می کشیدند. اما با این حال هرگز بازی سازان پا را از توان سخت افزار این کنسول فراتر نگذاشتند. مهم ترین اولویتی که بازی سازان در آن زمان داشتند، صرفا تجربه روان و درست بازی بود. همین موضوع باعث شد که حتی بازی ای مانند Final Fantasy VII، با وجود وسعت زیادی که داشت هرگز پلی استیشن 1 را با چالش عجیبی مواجه نکرد.

در حال حاضر صنعت بازی های ویدئویی، بیش از چیزی که باید درگیر استانداردهای مختلف و دست و پا گیر شده است. مهم ترین پیامد قرار دادن استانداردهای مختلف در سر راه شرکت های بازی، بدون شک کاهش خلاقیت و نوآوری است. همین موضوع باعث شده است که در بازی های جدید، امکان آزمایش تجربه های جدید عملا وجود ندارد. به همین دلیل است که حتی اندک تلاش هایی که برای نمایش نوآوری انجام می شود اغلب مصنوعی و بی الهام به نظر می رسند.

این مشکل اما در زمان عرضه پلی استیشن 1 به هیچ عنوان وجود نداشت. زیرا PS1 پر از آزمایش و تجربه های جدید بود. بازی ها بدون هیچ ترسی از قابلیت های کنترلر دوال شاک، مانند آنالوگ دوگانه و لرزش بهره می بردند و آنها را برجسته می کردند. از سوی دیگر بازی ها وارد دنیاهای جدیدتری شدند که بنیان های صنعت گیمینگ مدرن را بنا نهادند.

از ابتدای تاریخ ویدئوگیم تا به امروز، هر کنسول بازی معمولا یک شخصیت به یاد ماندنی را به عنوان نماد خود انتخاب می کرد. این شخصیت ها به طور کلی هویت کنسول و مخاطبان هدفش را منعکس می کرد. به عنوان مثال نینتندو ماریوی شاد و خانوادگی را دارد، در حالی که ایکس باکس با شخصیت قدرتمند و بالغ مستر چیف معرفی می شود.

هم اکنون شخصیت خاصی به عنوان نماد پلی استیشن وجود ندارد. اما اوضاع همیشه به این صورت نبود. در دوران پلی استیشن 1، سونی به صورت کاملا هدفمند Crash Bandicoot را به عنوان شخصیت نمادین کنسول خود معرفی کرد. کرش شخصیتی دیوانه اما قهرمان بود که در بازی هایش هم مخاطبان کم سن را سرگرم می کرد و هم می توانست تجربه ای جذاب برای بزرگسالان ایجاد کند.

Crash Bandicoot مانند دیگر بخش های پلی استیشن، در بین نینتندو و ایکس باکس قرار داشت. به این معنی که بازی های Crash Bandicoot نقطه میانی بین سری شاد و سبک ماریو و سری خشن تر Halo بودند. متاسفانه این شخصیت عجیب و جذاب امروزه تا حد زیادی به فراموشی سپرده شده است و از روزهای درخشش Crash Bandicoot به عنوان نماد پلی استیشن مدت هاست که گذشته.

هر چه بیشتر به جلو می رویم، کنسول های بازی سعی می کنند که بزرگسالان را بیشتر به عنوان مخاطب هدف خود قرار دهند. همین موضوع باعث شده که به جز نینتندو، بازی های ویدیویی امروزی نسبت به دهه های گذشته کمتر خانوادگی هستند. برخلاف ایکس باکس، پلی استیشن از همان ابتدا مخاطب هدف خود را بزرگسالان قرار نداده بود.

کنسول های پلی اسیتشن که در گذشته بازی های متعددی برای قشر کم سن تر داشت. امروزه بیشترین تمرکز خود را روی تولید بازی های مخصوص بزرگسالان و تقریبا هالیوودی گذاشته است و حتی می توان گفت از بازی های ساده و خانوادگی غافل شده است. البته که پلی استیشن 1 نیز بازی های جذابی برای بزرگسالان داشت. یکی از این بازی ها که در زمان عرضه نیز بسیار سر و صدا کرد، سری بازی های Resident Evil بود.

پلی اسیتشن 1 به خوبی موفق شد که تعادلی موفق بین بازی های بالغانه مانند Resident Evil و بازی های خانوادگی مانند Crash Bandicoot برقرار کند. همین باعث شد که پلی اسیتشن 1 کنسولی برای همه باشد، در حالی که کنسول های مدرن پلی استیشن مثل پلی استیشن 5 بیش از حد روی پایگاه بازیکنان بالغ خود تمرکز دارند.

هر زمان که صحبت از بازی های ویدئویی می شود، همواره تاکید بسیار زیادی روی پیشرفت تکنولوژی وجود دارد. یکی از حوزه هایی که پیشرفت تکنولوژی تاثیر مستقیمی روی آن می گذارد، گرافیک بازی ها است. بازی های امروزی در زمینه گرافیک، بیشتر سعی می کنند واقع گرایانه تر باشند و تصاویر با جزییات تری را به کاربر ارائه دهند.

در کنسول های جدیدتر آنقدر روی واقع گرایی تاکید می شود که عملا حس سرگرمی از بین می رود. با این حال در زمان پلی استیشن 1 قضیه کاملا فرق می کرد. در این کنسول تعادل سالم تری بین بازی های دوبعدی و سه بعدی وجود و همین باعث می شد که هر دو این بازی ها لذت بخش باشند. به عنوان مثال بسیاری بازی سه بعدی Final Fantasy VII را تجربه کردند، اما به همان اندازه بازی دوبعدی Castlevania: Symphony of the Night هم طرفدار داشت.

بسیاری از منتقدها و گیمرها بر این باور هستند که از آغاز هزاره جدید، بازی های ویدیویی یکسان شده اند. مهم ترین دلیلی هم که برای این موضوع ذکر می شود این است که بازی ها معمولا یا تیراندازی اول شخص هستند یا تیراندازی سوم شخص و چیز دیگری وجود ندارد.

خلا وجود بازی های متفاوت را زمانی می توانیم ببینیم که وقتی بازی ای مثل Astro Bot تولید می شود استقبال و توجه بسیار زیادی را دریافت می کند. اما در زمان حیات پلی استیشن 1 اوضاع به گونه ای دیگر رقم می خورد. پلی استیشن اصلی، بر خلاف کنسول های بعدی پلی استیشن کتابخانه بسیار متنوعی در اختیار داشت.

از بازی های مبارزه ای مانند Tekken گرفته، تا عناوین پلتفرمر مانند Spyro the Dragon و... شما می توانستید هر نوع بازی ای را در این کنسول پیدا کنید. این موضوع به بازیکنانی که از پلی استیشن 1 استفاده می کردند امکان انتخاب بین گزینه های زیادی را می داد. در حالی که در دوران کنونی بازی ها در ژانرهای محدودی طبقه بندی می شوند.

در دورانی زندگی می کنیم که کمپانی ها بیش از هر چیزی روی کمیت تمرکز دارند. به عنوان مثال تعداد بازی هایی که از سری Call of Duty در سال های اخیر منتشر شدند، آنقدر زیاد است که نمی توان به سادگی آنها را شمارش کرد. اما این افزایش کمیت باعث شده که کیفیت هر نسخه کمتر از نسخه قبلی است. این موضوع صرفا یک عارضه جانبی از تمرکز بیش از حد صنعت بازی های ویدیویی در سال های اخیر روی سودآوری است.

اما در دوران پلی استیشن 1 با وجود فراوانی زیاد بازی ها، کمتر شاهد بازی های کم کیفیت یا ضعیف بودیم. به عنوان مثال Tomb Raider صرفا یکی از صدها عنوان عالی ای است که برای این کنسول منتشر شد. نکته برجسته ای که درباره پلی استیشن 1 وجود داشت، این بود که در کتابخانه آن بازی های واقعاً ضعیف بسیار کم و نادر بودند و همین موضوع باعث می شد که بازیکنان زمان بیشتری را با کنسول بگذرانند.

پلی استیشن 1 فراتر از یک کنسول بازی ساده بود و به عنوان نمادی از نوآوری، تنوع و خلاقیت در صنعت بازی های ویدیویی مطرح شد. کتابخانه گسترده و متنوع آن، شامل بازی های خانوادگی، پلتفرمر، مبارزه ای و عناوین بالغ، تجربه ای جامع و لذت بخش برای همه بازیکنان فراهم می کرد.

پلی استیشن 1 توانست تعادل بی نظیری بین کیفیت و سرگرمی برقرار کند و با استفاده هوشمندانه از فناوری نوظهور CD-ROM و قابلیت های کنترلر دوال شاک، استانداردهایی را برای نسل های بعدی پلی استیشن ایجاد کرد. همین ویژگی ها باعث شده است که حتی پس از گذشت بیش از سه دهه، این کنسول همچنان در ذهن علاقه مندان به بازی، یکی از تأثیرگذارترین و به یادماندنی ترین کنسول های تاریخ باشد.