وضعیت حقابه هیرمند بار دیگر به عنوان یکی از چالش های جدی منابع آبی ایران مطرح شده است. سال آبی گذشته تنها حدود 119 میلیون مترمکعب آب وارد کشور شد؛ رقمی که فاصله چشمگیری با سهم قانونی 820 میلیون مترمکعب دارد. این مسأله نیازهای کشاورزی و زیست محیطی شرق ایران را تحت تأثیر قرار داده، ایران ضمن تأکید بر الزام قانونی حقابه، آماده ارائه کمک های فنی برای اصلاح مسیر رودخانه و بازگرداندن جریان طبیعی آب است.

به گزارش ایسنا، عیسی بزرگ زاده، سخنگوی صنعت آب، با اشاره به تداوم بی نتیجه مذاکرات و وعده های شفاهی همسایه شرقی گفت: افغانستان در گفتار خود را متعهد به معاهده 1351 می داند، اما در عمل همکاری لازم را نشان نداده است.

فرهاد شهرکی، عضو کمیسیون انرژی نیز در اردیبهشت ماه اعلام کرد که حقابه هیرمند نه یک درخواست بلکه تکلیف قانونی حکمرانی است، پر بودن مخزن سد کجکی و سرریز شدن آن براساس داده های ماهواره ای، نشان دهنده ظرفیت موجود برای تأمین آب است، اما مدیریت سیاسی در افغانستان مانع اجرای تعهدات می شود.

البته پیگیری برای دریافت حق آبه هیرمند مربوط به ماه های اخیر نیست چراکه مدت زمان زیادی است که مذاکره در این راستا وجود دارد، در تیرماه نیز وزیر نیرو از برگزاری جلساتی با همسایه شرقی برای پیگیری این موضوع خبر داد، اما آنچه مسلم است بی نتیجه ماندن مذاکرات تا این لحظه است.

بی توجهی به حقابه ایران تنها به کاهش آب ورودی محدود نمی شود، بلکه پیامدهای گسترده ای همچون خشک شدن تالاب هامون، افزایش مهاجرت، بیکاری و بحران های اجتماعی در سیستان وبلوچستان را به همراه داشته است. این شرایط نشان می دهد که موضوع هیرمند صرفاً یک مسأله آبی نیست، بلکه به امنیت و ثبات اجتماعی در شرق کشور گره خورده است.

کارشناسان معتقدند برای عبور از این وضعیت، ایران باید همزمان دو مسیر را دنبال کند؛ نخست، تداوم دیپلماسی فعال و بهره گیری از ظرفیت های منطقه ای و بین المللی برای الزام افغانستان به اجرای معاهده؛ دوم، آماده سازی اقدامات سختگیرانه در مدیریت منابع داخلی به منظور کاهش وابستگی به ورودی های فرامرزی. چنین رویکردی می تواند از تعمیق بحران های زیست محیطی و اجتماعی در شرق کشور جلوگیری کند.