صبح دیروز تصویری از اتوبوس مچاله و تخریب شده دانشجویان پیراپزشکی سرخه سمنان منتشر و دو نام دیگر به فهرست بلند جانباختگان سوانح جاده ای ایران اضافه شد؛ نرگس فتحی نژاد 20ساله و زینب شعنی 25 ساله، دانشجویان دانشکده پیراپزشکی سرخه، جان خود را در حادثه تصادف سرویس دانشجویان این دانشکده با یک تریلی در محور سمنان-سرخه از دست دادند.

به گزارش هم میهن، بررسی ها نشان می دهد با محاسبه این حادثه، در طول 10 سال گذشته، 13 حادثه برای سرویس های دانشجویی در کشور رخ داده و درمجموع 26 دانشجو جان خود را در این سوانح از دست داده اند.

براساس مطالعات مجلس شورای اسلامی، تصادفات به اشکال مختلف تا 7 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را تحت تأثیر قرار می دهند و 66 درصد از تصادفات منجر به فوت، در 12 استان کشور رخ می دهد و درمجموع به صورت میانگین طبق اعلام وزارت بهداشت سالانه بیش از 23 هزار نفر در تصادفات جان خود را از دست می دهند.

کارشناسان حوزه ایمنی حمل ونقل هم می گویند، یکی از دلایل وقوع حوادث مربوط به سرویس های دانشجویی، زیربناهای نادرست و استفاده از سرویس های درون شهری برای سفرهای برون شهری است؛ خودروهایی که برای تردد در جاده مناسب نیستند و مجوزهای لازم را ندارند. آن ها توضیح می دهند که درحال حاضر کمیسیون ایمنی راه ها در وزارت صمت به عنوان متولی اصلی این حوزه، جلسات مستمری ندارد و این بی نظمی به کمیسیون های استان ها هم سرایت کرده است.

محمدرضا عارف، معاون اول رییس جمهور، صبح روز گذشته در تماس های تلفنی جداگانه با محمدجواد کولیوند، استاندار سمنان و پیرحسین کولیوند، رییس جمعیت هلال احمر، دستورهای لازم برای رسیدگی فوری و کامل به وضعیت این مصدومان را صادر کرد. به گفته احمد کرمی اسد، رییس پلیس راه فراجا هم علت این حادثه توسط کارشناسان در دست بررسی است و بررسی های اولیه نشان می دهد که توجه نکردن راننده اتوبوس به جلو و رعایت نکردن حق تقدم توسط راننده تریلی، از عوامل اصلی وقوع این حادثه بوده است.

در حادثه دیروز زهرا سادات چاوشی، فاطمه شیرازی، لیلا محمدی، پانیذ بزرگی، هنگامه تاجیک، شکیبا یوسفی، الهام آیار، رومینا بابایی راد، هانیه عباسی، یسنا ترک زبان و فاطمه بردال نیز مصدوم و به مرکز درمانی کوثر منتقل شدند. درحالی که روز گذشته محمدصادق اکبری، رییس کل دادگستری استان سمنان اعلام کرد: براساس بررسی های اولیه، خواب آلودگی راننده باعث شد اتوبوس حامل دانشجویان با دو دستگاه تریلی متوقف در حاشیه جاده برخورد کند. اما مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی سمنان می گوید، این خبر از نظر آن ها مورد تایید نیست.

کارن یحیایی، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی سمنان درباره آخرین وضعیت آن ها می گوید: درحال حاضر سه نفر از آن ها در بخش مراقبت های ویژه و دو نفر نیز در بخش عادی بستری شده اند و باقی در اورژانس تحت نظر قرار دارند. این سرویس دانشجویی تحت قرارداد با دانشگاه و متعلق به بخش خصوصی است. خوابگاه این دانشجویان در سمنان و دانشکده آن ها در سرخه قرار دارد. یحیایی می گوید، علت این حادثه باید از سوی پلیس راهور اعلام شود، خبر خواب آلودگی راننده از سوی رسانه های محلی اعلام شده و موردتایید دانشکده علوم پزشکی سمنان نیست.

در یک دهه اخیر 13 حادثه مربوط به تصادف سرویس های دانشجویی در کشور و یک مورد در خاک عراق رخ داده است که طبق اطلاعات منتشرشده در میان اخبار رسانه ها، درمجموع 26دانشجو در این حوادث جان خود را از دست داده اند:

15 آذرماه 94 سرویس دانشجویان دانشگاه آزاد واحد نجف آباد در مسیر اصفهان به سمت نجف آباد دچار حادثه شد. این اتوبوس که حامل 39 نفر از دانشجویان بود بر اثر واژگونی 36 نفر از سرنشینان دچار مصدومیت شدند و دو نفر نیز جان خود را از دست دادند.

سه سال بعد و در سال 1397، یکی از تلخ ترین حوادث مربوط به واژگونی اتوبوس دانشجویان رخ داد؛ زمانی که اتوبوس دانشجویان واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد در تاریخ چهارم دی ماه سال 1397 واژگون شد و 9 دانشجو، به همراه یک راننده اتوبوس جان خود را از دست دادند. حوالی ظهر روز سه شنبه چهارم دی ماه نیز یک دستگاه اتوبوس شرکت واحد که در مسیر منتهی به واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی در منطقه حصارک پونک در حال حرکت بود، به علت نقص فنی ترمز اتوبوس و برخورد آن با پایه بتنی حاشیه جاده واژگون شد.

فروردین ماه همان سال مینی بوس دانشجویان رشته زمین شناسی دانشگاه دامغان در مسیر بهشهر نیز دچار حادثه شده بود و دو نفر از دانشجویان فوت و 14 نفر مصدوم شدند.

اسفندماه سال 1397، اتوبوس حامل دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی کرمان در بازدید از مناطق جنگی اهواز به دلیل انفجار لوله شرکت نفت آتش گرفت و دچار خسارت شد.

17 فروردین ماه سال 1398.9 دانشجوی دانشگاه کردستان به دنبال برخورد مینی بوس با کامیون در جاده دیواندره سنندج مجروح شدند.

ظهر چهارشنبه 22 فروردین ماه سال 1398، دو دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی لرستان که سرنشینان خودروی پژو بودند، پس از ترک دانشکده در ورودی شهر تصادف کرده و جان خود را از دست دادند.

12 مردادماه همان سال اتوبوس حامل دانشجویان دختر شیرازی در یزد دچار حریق شد و هشت نفر از آن ها برای درمان به بیمارستان متقل شدند. این حادثه تلفاتی به دنبال نداشت.

28 مهرماه 1398، اتوبوس حامل دانشجویان دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی 20 کیلومتر بعد از مرز مهران و در خاک عراق، با یک اتوبوس دیگر برخورد کرده که شش نفر کشته و دو نفر زخمی شدند.

دو دستگاه اتوبوس حامل دانشجویان دختر دانشگاه یاسوج، صبح روز 14 آبان ماه سال 1398 با هم تصادف کردند و شش نفر از آن ها مصدوم شدند.

28 خردادماه 1401، یک دستگاه مینی بوس سرویس دانشکده مدیریت و حسابداری جوانرود که حامل شش دانشجو بود، دچار سانحه شد. این مینی بوس به علت نقص فنی در سیستم ترمز با دیوار یک ساختمان در جوانرود برخورد کرد که در این تصادف شش دانشجوی سرنشین آن مصدوم شدند.

هشتم آذرماه سال 1401، اتوبوس دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی خمینی شهر در جاده کمربندی این شهرستان پس از برخورد با یک خودروی سواری، واژگون شد. در این حادثه راننده 45ساله مینی بوس در دم جان باخت و 15 نفر مصدوم شدند که 11 نفر آنان برای انجام مراحل درمان به مراکز درمانی خمینی شهر منتقل شدند.

19 خردادماه 1402، پنج نفر از دانشجویان دوره کارورزی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، جان خود را از دست دادند.

یکم شهریورماه سال 1403، اتوبوس دانشجویان دختر گیلانی زائر اربعین، در کیلومتر 36 لاین شمالی آزاد راه قزوین- رشت دچار سانحه شد و هفت نفر از این دانشجویان مصدوم شدند، این حادثه تلفاتی نداشت.

هشتم مهرماه سال 1404، در تصادف اتوبوس دانشجویان دانشکده پیراپزشکی در سمنان هم دو دانشجو جان خود را از دست دادند.

آمارهای پزشکی قانونی نشان می دهد، در روزهای تعطیلات نوروز امسال 101 هزار و 643 فقره تصادف ثبت شده و 880 نفر نیز جان خود را بر اثر سوانح رانندگی از دست دادند؛ آماری که نسبت به مدت مشابه آن در سال 1403، حدود سه درصد افزایش داشته است.

طبق آمارهای سازمان پزشکی قانونی که اردیبهشت ماه سال جاری اعلام کرد، سال گذشته در این حوادث 19 هزار و 435 نفر جان خود را از دست دادند. این آمار نسبت به سال 1402، سه درصد کمتر برآورده شده است. آمار تجمیعی تصادفات در شش ماه گذشته هنوز اعلام نشده است.

طبق داده های سازمان پزشکی قانونی، در سال 1403 استان های فارس با 1560 نفر، تهران با 1439 نفر، خراسان رضوی با 1335 نفر، کرمان با 1311 نفر، سیستان وبلوچستان با 1280 نفر، خوزستان با 1210 نفر و اصفهان با 1186 نفر، مرگبارترین تصادفات را ثبت کرده و میزان مرگ ومیر ناشی از این حوادث در هرکدام از این استان ها، بیش از هزارنفر بوده است؛ درمجموع 9 هزار و 321 نفر و حدود 48 درصد از فوتی های تصادفات سال گذشته در کشور، مربوط به این هفت استان بوده است.

با وجود اینکه آمارهای فوتی های تصادفات سال گذشته، نسبت به سال 1402 حدود 3/1 درصد کاهش یافته، اما برخی استان ها در همان سال گذشته هم نسبت به سال قبل از آن، فوتی های بیشتری را تجربه کرده اند؛ استان هایی مثل یزد با 15/6درصد، اردبیل با 11/9 درصد، کردستان با 10/7 درصد، گلستان با 8/5 درصد، خوزستان با 6/9 درصد، زنجان و قزوین با 6/2 درصد، سمنان با 3/8 درصد، کهگیلویه و بویراحمد با 2/7 درصد و کرمانشاه با یک درصد افزایش.

همچنین استان های خراسان جنوبی با 19/7 درصد، مرکزی با 15/6 درصد، آذربایجان غربی با 13/6 درصد و سیستان وبلوچستان با 10/9 درصد کاهش، بیشترین کاهش فوتی های تصادفات در سال گذشته نسبت به سال 1402 را تجربه کرده اند.

آمار فوت شدگان حوادث جاده ای در سال 1402 نیز 20 هزار و 45 نفر برآورده شده است؛ سالی که نسبت به بازه زمانی یک دهه قبل از خود، بیشترین تلفات را داشته است. سازمان پزشکی قانونی در برآوردهای خود در بازه زمانی 1392 تا 1402، اعلام کرده است که تعداد تلفات این سوانح در هر 100 هزار نفر جمعیت در سال 1402، برابر با 23/5 نفر بوده است. در همین بازه زمانی سال 1399 کمترین تلفات ناشی از حوادث جاده ای به ثبت رسیده که عدد آن 18/3 نفر در هر 100 هزار نفر جمعیت بوده است.

در یک سال گذشته وزارت بهداشت علاوه بر هشدارهای متعدد درباره افزایش آمار مرگ ومیر ناشی از تصادفات جاده ای، پویشی نیز برای کاهش این آمار در تعطیلات نوروز به راه انداخت. وزیر بهداشت اسفندماه سال گذشته از افزایش این آمارها ابراز نگرانی و اعلام کرد که بیش از 50 درصد عوامل تصادفات به خطای انسانی مربوط می شود.

همان زمان و کمی پیش از آغاز پویش نه به تصادفات که در نوروز سال جاری اجرا شد، علیرضا رییسی، معاون بهداشت وزیر بهداشت اعلام کرد که سالانه 20هزار نفر در حوادث ترافیکی جان خود را از دست می دهند و 83 درصد از آن ها که کمتر از 50 سال و 51 درصد هستند نیز کمتر از 30 سال دارند.

همچنین حدود 700هزار تا 800هزار نفر نیز در هر سال، دچار مصدومیت ناشی از حوادث ترافیکی می شوند و شدت مصدومیت ها زیاد است. به گفته او، نقش ایمنی جاده ها و خودروها در بروز حوادث ترافیکی غیرقابل کتمان است و حدود 47 تا 48 درصد در بروز حوادث ترافیکی و تصادفات نقش دارند، اما خطاهای انسانی حدود 52 تا 53 درصد در بروز حوادث ترافیکی نقش دارند.

ایمنی گرچه به بیش از 10 سازمان و نهاد برمی گردد اما متولی واحدی به نام کمیسیون ایمنی راه های کشور دارد. مهرداد تقی زاده، کارشناس و معاون سابق وزیر راه و شهرسازی در امور حمل ونقل در پاسخ به سوال درباره راهکار بهبود وضعیت فعلی می گوید: کمیسیون ایمنی راه ها باید به طور مستمر و موثر جلسات خود را تشکیل دهد و وضعیت را پایش کند. کمیسیون های ایمنی راه های استان ها هم باید به طور منظم جلسات خود را تشکیل دهند و شرایط را تحلیل کنند. ازسوی دیگر، کمیسیون ایمنی راه ها باید نسبت به پایش وضعیت ایمنی استان ها اقدام کند و از کمیسیون های ایمنی استان ها علل وجود مشکلات را جویا شود.

به گفته او، دوربین های کنترل سرعت هم باید به تعداد کافی و با شیوه درست یعنی PBC نصب شود تا از سلامت آن ها اطمینان داشته باشند: تعداد زیادی از دوربین های کنترل سرعت در معابر برون شهری و بین راهی خراب هستند و مردم این را می دانند و با سرعت بالایی از آنجا رد می شوند. این روشی است که کیفیت دوربین ها را تضمین می کند.

او می گوید که در دهه80 آن ها این روش را برای اولین بار در شهرداری تهران انجام دادند و در آن زمان تمام دوربین های شهر تهران سالم بودند: از سال 85 به بعد به همین شکل ادامه پیدا کرد و پس از آنکه شهردار عوض شد هم تا سال ها، با همین روش پیش رفتند و دوربین ها سالم بودند. از سال 1401، روش تغییر کرده و میزان خرابی به حدی بالا رفته که تا امسال بیش از 80 درصد دوربین ها در سطح شهر تهران خراب هستند. زمانی که روش درست نباشد، نصب دوربین فایده ای ندارد. درباره آسفالت هم مسئله به همین شکل است. آسفالت معابر هم باید به روش PBC اصلاح شود.

تقی زاده حضور مستمر پلیس و اعمال قانون را هم مهم می داند: نقشه راه ایمنی کشور باید تهیه شود، به تصویب برسد و درنهایت به اجرا دربیاید. باید ستادی ارتقای ایمنی تشکیل شود و نقشه راه ایمنی راه های کشور را به اجرا دربیاورد که تاکنون این کار انجام نشده است.

او معتقد است، با اینکه این موارد بدیهی به نظر می رسند اما همین ها هم انجام نمی شوند: زمانی که یک تصادف مرگبار اتفاق می افتد مقامات کشوری، معاون اول رییس جمهور و خود ریاست جمهوری هم از استاندار پاسخ می خواهند. این به آن معنی است که متولی ایمنی راه های کشور که کمیسیون ایمنی راه هاست به عنوان نهاد پاسخگو در نظر گرفته نمی شود.

تقی زاده می گوید، سلسله زنجیر مسئولیت ها نباید گم شود: درنتیجه این نوع نگاه است که متولی هم کارش را رها می کند و خوشحال می شود که کسی سراغ او نمی رود. گویی وزارت راه و کمیسیون ایمنی راه ها وجود ندارد.

کمیسیون های ایمنی راه های استانی هم زیرنظر کمیسیون اصلی در وزارت راه فعالیت می کنند: من مدتی دبیر کمیسیون ایمنی راه های کشور بودم و وزیر راه، رییس آن بود. ما وضعیت تمام راه ها در استان های مختلف را پایش می کردیم که وضعیت را بسنجیم. اگر تعداد سوانح و کشته ها رو به افزایش بود، به آن ها اطلاع می دادیم. اگر اتفاقی نمی افتاد و همچنان رو به افزایش بود، آن ها را احضار می کردیم.

استاندار و معاون عمرانی استاندار و کمیسیون ایمنی راه های استان، در کمیسیون ایمنی راه ها در وزارت راه حاضر می شدند و در آنجا باید جوابگو می بودند. آن ها چون می دانستند قرار است به کمیسیون ایمنی راه ها بیایند، با هم جلسه می گذاشتند، راه حل های مختلف را بررسی می کردند و برنامه ها و اقدامات شان را به ما اطلاع می دادند.

او می گوید، ریاست جمهوری ابزاری برای بررسی درستی یا نادرستی اطلاعاتی که به او می دهند را ندارد: آن ها برای این کار ابزاری ندارند و متخصصان این حوزه در وزارت راه هستند. به همین دلیل هم کانال اصلی را نباید گم کرد. همه باید بدانیم متولی خاصی برای ایمنی کشور وجود دارد و او باید پاسخگو باشد. این مسئله بدیهی درحال حاضر رعایت نمی شود.

به گفته تقی زاده درحال حاضر کمیسیون ایمنی راه ها جلسات مستمری ندارد: پیش تر که من در کمیسیون ایمنی بودم، ما جلسات منظم ماهانه داشتیم و اگر یک سانحه اتفاق می افتاد ما جلسه فوق العاده تشکیل می دادیم و خبرنگاران پشت در جلسه منتظر می ایستادند و ما پس از پایان جلسه موظف بودیم که اطلاع رسانی کنیم. درحال حاضر گاهی ماه ها جلسات این کمیسیون انجام نمی شود و این بی نظمی به همین شکل به کمیسیون های استان ها هم تسری پیدا کرده است.

تنها عامل موثر در تصادفات، جاده نیست. هرمز ذاکری، کارشناس ایمنی حمل ونقل درباره عوامل موثر در تصادفات می گوید: زیرساخت های مختلفی دراین زمینه نقش دارند مانند ایمنی جاده، ناوگان و عوامل انسانی که متاثر از شرایط اجتماعی و اقتصادی است.

زمانی که شاخص های مختلف جامعه را کنار هم می گذاریم، یکی از آن ها ایمنی یا تصادفات رانندگی است: ما برای بهبود زیرساخت ها، با کمبودهای شدید اعتباری روبه رو هستیم. اگر نگاهی به وسایل نقلیه بیاندازید، انواع سواری، موتورسیکلت و وسایل نقلیه سنگین، فرسودگی شدید دارند. موتورسیکلت های ما در داخل شهر و بخشی هم بیرون شهر به ترافیک ما آسیب می زنند. بخش زیادی از آن ها فرسوده اند.

به گفته او، بخش زیادی از رفتارها هم منطبق با قانون و ایمنی نیست و موتورسواران بسیاری از کلاه ایمنی استفاده نمی کنند: دولت باید برای رفع این موارد تلاش کند. اما از نگاه فنی، واقعیت این است که بهبودی در شاخص ها رخ نداده است؛ همانطور که اقتصاد ما آسیب دیده و رشد نداریم. ما به همان نسبت تورم نمی توانیم در زیرساخت ها و ناوگان بهبود داشته باشیم و تمام این عوامل مسائل اقتصاد اجتماعی است که رفتارها را هم تحت تاثیر قرار می دهد.

در تصاویر منتشرشده از تصادف اتوبوس دانشجویان علوم پزشکی سمنان، به نظر می رسد که از اتوبوس درون شهری برای حمل ونقل جاده ای استفاده شده است: زیربنای سرویس های دانشجویی نادرست است و به همین دلیل باید انتظار چنین حوادثی را داشت. سرویس درون شهری برای سرویس برون شهری استفاده می شود. ماشینی را که نباید سرعت بالا برود، در جاده باشد و مجوز ندارد استفاده می کنند و دلیل آن هم زیرساختی است. تصویری که من دیدم از تصادف اتوبوس دانشجویان، اگر درون شهری باشد، تردد آن در جاده غلط بوده است. حالا باید دید چرا یک تردد غلط در جاده اتفاق افتاده است و به همین دلیل هم باید انتظار این سانحه را داشت.

ذاکری با انتقاد از عملکرد مسئولان حوزه حمل ونقل می گوید: من خیلی متاثر شدم که در این سانحه دو دانشجو کشته شدند که سن جوانی داشتند و نیروی کار جامعه بودند. ما روی جوانی و افزایش جمعیت کار می کنیم اما به راحتی نیروهای جوان مان را از دست می دهیم. نیروی جوانی که برای او هزینه شده و قرار است در چندسال آینده وارد بازار کار، آن هم در حوزه سلامت شود، به همین راحتی از دست می رود.

او معتقد است که آنچه در حوزه حمل ونقل انجام شده، کافی نیست: زمانی که کاری انجام نشده، اعتباری نیست و بهبودی رخ نداده، نباید انتظاری داشت. ذاکری بر این باور است که این تصادف تنها یکی از چندین تصادف مرگباری است که روزانه رخ می دهد: این یک تصادف بود و چون اتوبوس دانشجویان بوده به دلیل بُعد اجتماعی و حساسیت هایی که دارد، موردتوجه قرار گرفته است اما تصادف مشابه این تصادف، در شبکه جاده ای همین امروز رخ داده است. داخل و بیرون شهر تفاوتی با هم ندارد.

او معتقد است، شرایط اقتصادی باید بهبود پیدا کند: مشابه ناترازی هایی که در تابستان دولت و کارشناسان درباره آن صحبت می کردند در بخش حمل ونقل، سلامت و آموزش هم وجود دارد. خروجی ناترازی در حمل ونقل حادثه و نارضایتی است. نبود مدیریت مناسب ترافیک باعث گیرکردن شهروندان در ترافیک می شود. آن ها خسته می شوند و انرژی بیشتری از شهروندان مستهلک می شود و سوخت بیشتری هم مصرف می شود. خروجی این وضعیت آلودگی و عدم رفاه است.

ذاکری در ادامه از نبود ایمنی، رفاه و آسایش در وضعیت حمل ونقل می گوید: در حمل ونقل از اصلاحی استفاده می کنند که می گوید، باید بدون تأخیر، حرکت به سمت ایمنی، رفاه و آسایش داشته باشید که رضایت اجتماعی حاکم شود.

به گفته او حوزه حمل ونقل و جاده ای بسیار هزینه بر است و مسئولان با بودجه عمومی دولت و درآمدهای اختصاصی که برای راه ها هزینه می شود در حال بهبود روکش های جاده ای هستند: تابلوها و علائم راهنمایی رانندگی هم باید مناسب سازی شوند و حتماً در این بخش ها هم نواقصی وجود دارد که ما دچار تصادف در داخل یا بیرون شهرها می شویم. ما باید روی رفتار شهروندان هم کار کنیم. نمی شود از مردم خواهش کرد که مقررات را رعایت کنند. باید هم سلبی عمل شود، هم اعمال مقررات با جدیت بیشتری پیگیری شود.

اما این مسئله نیازمند ناوگان و نیروی انسانی است: اینها زنجیره ای هستند که نمی شود روی یک نقطه آن دست گذاشت و تمام آن ها به یکدیگر وصل اند. اعمال مقررات باید با شدت بیشتری انجام شود و دولت، مجلس و حاکمیت حمایت های لازم دراین زمینه به ویژه مدیریت سرعت را انجام دهد.