رضا نقی زاده، مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم به سوالات و دغدغه ها درباره کاهش طول دوره تحصیلی در مقاطع دانشگاهی پاسخ داد.

به گزارش ایلنا، رضا نقی زاده مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم در پاسخ به سوال مبنی بر این که آیا کاهش زمان و سنوات تحصیلی دانشجویان قرار است صرفا به مدت تحصیل محدود شود یا بر عناوین و محتوای درسی هم تاثیر می گذارد، توضیح داد: به طور کلی، سنوات آموزشی یک بخش برنامه آموزشی و یک بخش برنامه درسی درسی دارد. باید این دو را از هم تفکیک کنیم.

وی افزود: این موضوع در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از کاردانی، کارشناسی ناپیوسته، کارشناسی پیوسته، ارشد و دکترا مطرح است و به صورت همگون به تدریج جلو خواهد رفت. در بحث برنامه ریزی آموزشی، جاهایی وجود دارد که پرت و اتلاف زمان داریم. برای مثال، در دوره های کارشناسی ارشد و دکترا بعضی مواقع می بینیم که بخش آموزشی دوره، سه یا چهار ترم طول می کشد، در حالی که می توان همان برنامه درسی را در دو ترم ارائه داد تا دانشجو سریع تر به مرحله ی پروپوزال و دفاع برسد.

نقی زاده اضافه کرد: مسائلی مانند آزمون جامع یا زبان نیز مطرح است. حتی موضوع نظام دو ترمی یا سه ترمی نیز مطرح است. می توان بخشی از این مسائل را به قبل از کنکور و قبل ورود دانشجو به دوره دکتری موکول کرد یا برای آزمون جامع تمهیداتی اندیشید تا دانشجویان توانمند زودتر به بخش پژوهشی وارد شوند. این خود به خود سنوات را کاهش می دهد، در حالی که شما در برنامه درسی تغییری ایجاد نکرده اید؛ اینجا فقط برنامه آموزشی تغییر کرده است.

وی عنوان کرد: در مورد دوره کارشناسی که دوره ای عمدتاً آموزشی است و بخش پژوهشی ندارد، نیازمند تغییر همزمان برنامه آموزشی و برنامه درسی هستیم. در دنیا دو شیوه رایج وجود دارد؛ یکی مدل سه ساله مشهور به بولونیا است که اروپایی ها از آن استفاده می کنند. این مدل در نظام واحدی با ما تفاوت دارد. آن ها در چارچوب سیستم ECTS واحدهای مشخصی دارند که حتی ساعت های آزمون و مطالعه در خانه نیز به عنوان بخشی از برنامه درسی و زمان واحد درسی لحاظ می شود.

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی تشریح کرد: در این مدل از همان ابتدای دوره به دروس تخصصی و پایه می پردازند و دروسی که برای مقطع بالاتر مورد نیاز است، کمتر ارائه می شود. برای مثال، در بعضی از کشورهای اروپایی برخی دوره ها سه ساله و برخی چهارساله هستند. دوره های چهارساله عمدتاً برای کسانی است که قصد ادامه تحصیل در ارشد و دکترا را دارند و دانشگاه ها به آن ها امتیاز بیشتری می دهند یعنی لازم نیست کسی که فقط می خواهد کارشناسی بگیرد، دروسی را بخواند که به درد مقطع ارشد می خورد.

وی در ادامه گفت: اگر این مدل اجرا شود، بخشی از برنامه درسی نیز قطعاً تفاوت خواهد کرد. درباره ی راهکارها صحبت نمی کنم چرا که هنوز قطعی و نهایی نشده است. یک تیم کارشناسی در موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی و یک تیم دیگر در موسسه تحقیقات سیاست علمی کشور داریم که روی این موضوع کار می کنند. راهکارهای موجود در دنیا متفاوت است. اگر در دوره ی کارشناسی این تغییرات نهایی شود، به احتمال زیاد هم در برنامه آموزشی و هم در برنامه درسی تفاوت هایی خواهیم داشت.

نقی زاده در پاسخ به این سوال که با توجه به بحران اقتصادی فعلی کشور، آیا کاهش زمان تحصیل باعث ایجاد فشار مضاعف بر دانشجویان شاغل نخواهد شد، گفت: نرخ اشتغال دانشجویان کارشناسی پایین است. در تحصیلات تکمیلی (ارشد و دکترا) که نرخ اشتغال در آن ها بالاتر است، یکی از الگوها تبدیل دوره ها به دو صورت تمام وقت و پاره وقت است. کسی که شاغل است، می تواند مدل پاره وقت را انتخاب کند و مدل سنواتش متفاوت است. البته همه این ها در حال بررسی است.

وی بیان کرد: در دنیا الگوی تمام وقت و پاره وقت با شرایط و تخصیص امکانات متفاوت وجود دارد. در کارشناسی عمدتاً با مشکل اشتغال گسترده روبه رو نیستیم. باید واحدهای درسی متناسب تعریف شود تا دانشجویی که می خواهد در شش ترم فارغ التحصیل شود، بتواند این کار را در یک روند عادی انجام دهد، نه این که برای این کار نیاز به انرژی فوق العاده داشته باشد. هدف این است که مسیر تسهیل شود.

نقی زاده تاکید کرد: مواردی که به آن ها اشاره کردم مطالعاتی است که صورت گرفته است که می تواند شامل سناریوهای محتمل باشد. این که چه تصمیمی گرفته شود به خیلی از مسائل مربوط است.

وی عنوان کرد: نکته ی دیگر، روند آموزش هوشمند است که در حال تغییر کل بازی است. اکنون در برخی پلتفرم های بین المللی دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد با کاهش جدی زمان دوره در حال ارائه است. دلیل این امر تکنولوژی جدید، هوش مصنوعی و آموزش هوشمند است که اثر خود را می گذارد. ما باید برنامه آموزشی خود را با نیازهای روز تطبیق دهیم.

نقی زاده گفت: امروزه علوم به سرعت تغییر می کنند؛ برای مثال، رشته کامپیوتر را در نظر بگیرید که سرعت تغییرات در آن بسیار زیاد است. به همین دلیل است که بحث یادگیری بلندمدت و مستمر مطرح می شود. ما باید خود را با این شرایط تطبیق دهیم، وگرنه جذابیت آموزش عالی پایین می آید که همین الان نیز تا حدی تحت تأثیر قرار گرفته است.

وی در پاسخ به این پرسش که چه میزان از این تغییرات ناشی از سیاست های چابک سازی سازمانی دولت و کاهش خدمات رفاهی دانشگاه است، تاکید کرد: این تغییرات یک روند جهانی است و صرفا به ایران مربوط نمی شود. مثلا در بحث هوش مصنوعی در آموزش هوشمند اگر کاری نکنیم، دنیا برای ما نمی ایستد در نتیجه ما عقب می مانیم. باید بپذیریم که اتفاقاتی در جهان در حال رخ دادن است که باید خود را به سرعت با این مسیر تطبیق دهیم.

او اظهار کرد: دانشگاه ها نیز از نظر شاکله و ساختار در حال تغییر هستند. دانشگاهی که می خواهد مانند دانشگاه های نسل چهار و پنج نقش آفرین باشد، باید بتواند چابکی و چالاکی خود را در بخش پژوهش و فناوری افزایش دهد. یک دانشگاه سرآمد و قوی، دانشگاهی است که بتواند منابع خود اعم از نیروی انسانی، زیرساخت هایی مانند آزمایشگاه ها و غیره را به گونه ای مدیریت کند که علاوه بر رفع نیازهای تربیتی و آموزشی، بتواند به نیازهای پژوهشی و فناوری جامعه نیز پاسخ دهد.

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم اضافه کرد: دانشگاه امروز با دانشگاه گذشته متفاوت است. در گذشته از دانشگاه تنها انتظار آموزش و تربیت نیروی انسانی می رفت، اما دانشگاه امروز باید در مسائل پژوهشی و فناوری نیز پیشرو باشد. برای این کار باید ساختار خود را از حالت سنتی خارج کرده و ساختارهای جدیدتر، چابک تر و بهره ورتری در فرآیندهای آموزشی، پژوهشی و فناوری پیدا کند.

وی در ادامه افزود: تمام مطالعاتی که توسط دو موسسه برتر پژوهشی کشور یعنی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی و موسسه تحقیقات سیاست علمی انجام می پذیرد برای این است که بهترین گزینه ممکن برای ایران ارائه و پیاده سازی شود. حتماً تفاوت رشته ها، مقاطع و زیرنظام ها در نظر گرفته خواهد شد و از این بابت نگرانی وجود ندارد.

مدیرکل دفتر برنامه ریزی آموزش عالی وزارت علوم در آخر گفت: تنها دغدغه این است که بتوانیم خود را با سرعت تغییرات جهان متحول کنیم. تغییرات بسیار سریع هستند. برای داشتن یک دانشگاه پیشرو و تداوم رشد علمی کشور، باید تحولات را به خوبی بشناسیم و پاسخی متناسب با ویژگی های خود ارائه دهیم تا بتوانیم موقعیت پیشروی خود در منطقه را حفظ کنیم.