سپتامبر، ماه جهانی آگاهی رسانی درباره سرطان کودکان و فرصتی ارزشمند برای یادآوری تأثیر عمیق این بیماری بر زندگی کودکان و خانواده هایشان است.

به گزارش ایران، براساس آمار، سالانه حدود 400 هزار کودک در سراسر جهان به سرطان مبتلا می شوند. در کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه یافته کودکان مبتلا به سرطان 30 درصد و در کشورهای توسعه یافته کودکان گاهی تا 90 درصد شانس بهبودی دارند. ایران در بین این دو طیف آمار قرار دارد و حدود 70 درصد از کودکان مبتلا به سرطان در ایران، این شانس را دارند که در نبرد با سرطان پیروز بیرون بیایند.

علیرضا دانشگری، متخصص کودکان و نوزادان و معاون درمان بیمارستان محک با اشاره به شایع ترین انواع سرطان ها در کودکان می گوید: تومورهای مغزی، سرطان خون (لوسمی)، لنفوم و هوکچین، تومورهای کلیه، تومور چشم و سارکوم در رده شایع ترین سرطان های کودکان قرار دارند. در میان سرطان های شایع کودکان، تومورهای مغزی دومین عامل مرگ و میر آن هاست.

اما سرطان های کودکان چه علامت و نشانه هایی دارد و خانواده ها چگونه باید متوجه بیماری کودک خود شوند. این متخصص کودکان با بیان اینکه نشانه ها بر حسب نوع تومور متفاوت است، توضیح می دهد: تومورهای مغزی در اطفال معمولاً با نشانه هایی از قبیل سردرد (مخصوصاً سردردهای صبحگاهی که تداوم پیدا می کند، استفراغ و تهوع (مخصوصاً صبحگاهی)، تب و تشنج، تغییرات رفتاری، اختلال راه رفتن، دوبینی و فلج اندام ها همراه است.

در انواع سرطان خون، تبی که زمان زیادی قطع نشده، ضعف و بی حالی، خونریزی غیرطبیعی، کاهش وزن و رنگ پریدگی از شایع ترین نشانه هاست. در مشکلات لنفوم علائم مشابه سرطان خون است و توده های گردنی دیده می شود. در تومورهای کلیه، احساس توده در شکم یا توده هایی که ممکن است مادر به طور اتفاقی در شکم کودک متوجه آن شود، درد شکم و خونریزی ادرار از جمله نشانه های جدی است. انحراف چشم، دوبینی و سفیدی رنگ داخل مردمک نیز از مهم ترین نشانه های تومورهای چشمی است.

به گفته متخصصان در سطح جامعه ایرانی با مشکل چاقی روبه رو هستیم و این معضل با شیب تندی رو به افزایش است. در حال حاضر حدود 58 درصد بزرگسالان کشورمان دچار چاقی و اضافه وزن هستند و این آمار در کودکان یعنی زیر 16 ساله ها حدود 19.5 درصد است. متأسفانه این آمار رو به رشد است.

به عبارتی تا 11 سال آینده شیوع چاقی در بچه ها 51 درصد خواهد بود و در بزرگسالان به 79 درصد می رسد که این امر می تواند از لحاظ اقتصادی، بهداشتی و سلامتی اثرات مخربی در جامعه داشته باشد. برای همین بسیاری معتقدند تغییر سبک زندگی کودکان، کم تحرکی، چاقی و مصرف بیش از اندازه فست فودها باعث افزایش سرطان ها در میان کودکان شده است.

موضوعی که دکتر دانشگر در مورد آن معتقد است: تغییر سبک زندگی در جامعه یعنی ماشینی یا صنعتی شدن، باعث تغییر سبک غذایی شده که این موضوع، می تواند عامل سرطان زا (کارسینوژن) باشد. مثلاً استفاده از روغن های صنعتی و سوخته و استفاده از مواد غیرطبیعی در غذاها می تواند ژن های کارسینوژن را فعال کند. هر چند آمار دقیقی در زمینه ابتلا از این عوامل وجود ندارد.

این روزها موبایل و تبلت به یکی از هیجان انگیزترین وسایل بازی کودکان تبدیل شده است. بسیاری استفاده کودکان از این وسایل را عامل ابتلای آن ها به تومورهای مغزی و سرطان ها تعبیر می کنند. این متخصص کودکان در مورد این باور می گوید: امواج موبایل کم فرکانس غیریونیزان است. تا امروز به طور ثابت شده به عنوان عامل ابتلا به سرطان شناخته نشده است، اما به هر حال با توجه به اینکه مغز کودکان ظریف و در حال رشد است، محدودیت استفاده از موبایل برای آن ها را همواره توصیه می کنیم.

دانشگر در مورد سن طلایی تشخیص و درمان سرطان در کودکان می گوید: برای کودکان آزمایش های غربالگری به منظور تشخیص سرطان به طور منظم وجود ندارد، مگر اینکه در چکاپ های دوره ای با مورد غیرطبیعی برخورد شود. در برخی موارد که زمینه های ژنتیکی تأثیرگذارند مانند تومورهای چشمی که زمینه ژنتیک دارد، چکاپ ها سریعتر و برای همه فرزندان انجام می شود. با این حال تشخیص به موقع مهم ترین و اولین مسأله در پاسخ به درمان در سرطان کودکان است. مهم ترین موضوع در تشخیص زودهنگام، آگاهی والدین از علائم احتمالی است.

معاون درمان محک در پاسخ به این سؤال که چند درصد کودکانی که تشخیص به موقع دریافت می کنند در درمان موفق می شوند، توضیح می دهد: درصد موفقیت پاسخ به درمان به عوامل زیادی وابسته است، در کشورهای پیشرفته این عدد 70 تا 80 درصد و در کشورهایی با رشد اقتصادی پایین بین 20 تا 30 درصد است. در حال حاضر در کشورمان بر اساس آمارهای مراکز تحقیقات با تشخیص به موقع 60 تا 70 درصد شانس بهبودی وجود دارد.

به گفته دانشگر در حال حاضر همه مراحل درمان و اقدامات تشخیصی و درمانی سرطان کودکان در داخل کشور وجود دارد و در این زمینه نیاز به ارجاع به خارج از کشور نیست. البته محدودیت هایی از قبیل فرسودگی بعضی از دستگاه ها، دارو و نیروی انسانی هم در این زمینه وجود دارد.

او با اشاره به اهداف و برنامه های ماه جهانی آگاهی رسانی سرطان کودک می گوید: هدف این ماه، افزایش آگاهی رسانی همگانی نسبت به سرطان کودکان است. چون تشخیص زودهنگام و مراجعه به موقع بیمار، می تواند موجب درمان مؤثرتر و کم عوارض تر شود. به همین دلیل از سال 2019، جامعه جهانی با دقت و سرعت بیشتری نسبت به این موضوع حرکت کرده و ما نیز در ایران از سال ها پیش به این اقدامات پیوسته ایم.

دانشگر با تأکید بر تأثیر تحریم های ظالمانه بر واردات داروهای کودکان مبتلا به سرطان می گوید: تهیه داروهای شیمی درمانی از طریق سیستم شبکه توزیع دارویی تحت نظارت وزارت بهداشت است. همچنین به دلیل سهمیه بندی داروها گاهی با کمبود دارو مواجه هستیم. عدم واردات دارو از شرکت های معتبر جهانی که به واسطه تحریم ها اتفاق می افتد نیز از جمله مشکلات مهم دارویی است.