فرارو- عالمتاج قائم مقامی، متخلص به ژاله، یکی از شاعران کمترشناخته شده معاصر است. ژاله یکی از اولین شاعران زن ایرانی است که به حقوق زنان در ایران پرداخته است.

به گزارش فرارو، ژاله، به عمد اکثر نوشته ‎هایش را از بین برده است. با این وجود، حسین پژمان بختیاری، فرزند ژاله، تعدادی از نوشته های او را به چاپ رساند. با چاپ آثار ژاله، او مورد توجه بسیاری از ادیبان زمانه قرار گرفت؛ با این حال، ژاله هرگز چنان که باید دیده نشد.

ژاله در اسفند سال 1262 در فراهان دیده به جهان گشود. او در خانواده ای صاحب منصب متولد شد و از کودکی در ناز و نعمت زندگی کرد. مادر او، فرزند میرزاابولقاسم معین الملک، دولت مرد دوره قاجار بود. پدرش نیز نوه قائم مقام فراهانی، صدر اعظم ایران در دوره محمدشاه قاجار بود. ژاله از پنج سالگی به مکتب رفت و فارسی و عربی را به علاوه دیگر علوم یاد گرفت.

ژاله شیفته علم آموزی بود. با این حال با ازدواج در 15 سالگی، از تحصیل محروم ماند. ازدواج ژاله تبدیل به بحرانی شد که در تمام زندگی دامن او را گرفت. او با دوست نزدیک پدرش، علیمرادخان بختیاری، که چندین سال از او بزرگتر بود ازدواج کرد. این ازدواج روح او را مورد خدشه قرار داد. علیمرادخان یکی از چهره های سیاسی و نظامی مطرح زمانه خودش بود. او از اقوام نزدیک سردار اسعد بختیاری، یکی از اصلی ترین چهره های مشروطه خواه در ایران، بود.

ژاله به سبب روحیه سلحشورانه علیمراد و دوری او از مسائل معنوی، از ازدواج با او احساس پشیمانی می کرد. همین مسئله هم باعث شد که ازدواج آن ها خیلی زود به پایان برسد. حاصل این ازدواج، تولد فرزندی بود که در ادامه به یکی از مطرح ترین شاعران و نویسندگان زمانه اش بدل شد؛ حسین پژمان بختیاری.

ژاله اندیشه های بسیار متجددانه ای داشت. با این وجود به دلیل روحیه درونگرا و لطیفش، هرگز در مسائل اجتماعی روز دخالت نکرد. این مسئله تا آنجا در وجود او ریشه کرده بود که حتی شعرهایش را نیز از دیگران مخفی می کرد؛ ژاله بخش اعظم سروده هایش را آتش زده و از بین برده بود.

با جدایی ژاله از علیمرادخان، فرزند آن ها ابتدا با پدر و در نهایت در دوران جوانی تا پایان عمر با مادرش زندگی کرد. حسین پژمان بختیاری، بعدها اشعار باقی مانده مادرش را منتشر کرد. او در مقدمه این کتاب به رابطه پدر و مادرش با یکدیگر می پردازد. حسین پژمان بختیاری، علاوه بر این که مادرش را زنی آزادی جو، با روحیات تجددخواهانه می داند، نفرت ژاله را از علیمرادخان، حاصل نوعی نگاه شاعرانه و غیرواقعگرا قلمداد می کند. او در این مورد می نویسد: من از بعضی جهات به مادرم حق می دهم که از همسری با پدرم ناراضی باشد، اما به صورت مطلق، او را ذی حق نمی دانم.

ژاله را با عنوان شاعر آینه ها به یاد می آورند. او به نوعی آینه تمام نمای موقعیت زنان در عصر خود بود. در واقع، ژاله قائم مقامی از معدود شاعران زن ایرانی تا قرن سیزدهم است. در بین همین شاعران انگشت شمار، قائم مقامی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اهمیت شعر او را در وهله اول باید در نگاه او به حقوق زنان دانست.

مرد اگر زن را بیآزارد به عمدا مرد نیست

کآگهی بی درد را از حال صاحب درد نیست

طرد خواهی شد ز اقلیم وجود ای زن از آنک

مر طفیلی را نصیبی غیر نفی و طرد نیست

آخر ای زن جنبشی کن تا ببیند عالمی

کآنچه ما را هست، هم زان بیشتر در مرد نیست

این نوع نگاه برای زنی که در یک جامعه مردسالار و سنتی زندگی کرده است، بسیار متجدد و حق طلبانه به نظر می رسد. ژاله معتقد است که مردان و زنان باید از حقوق برابری برخوردار باشند و در صورتی که به زنان فرصت برابر داده شود، می توانند همپای مردان به جامعه کمک کنند.

ژاله علاوه بر اینکه در اشعارش به حقوق زنان اشاره دارد، بسیاری از افکار قدیمی و پوسیده را نیز در مورد زنان نفی و نهی می کند؛ او در مورد ازدواج و کودک همسری می نویسد:

چه می شد آخر ای مادر اگر شوهر نمی کردم؟

گرفتار بلا خود را چه می شد گر نمی کردم؟

مگر بار گران بودیم و مشت استخوان ما

پدر را پشت خم می کرد اگر شوهر نمی کردم؟

نگویم پیر و ممسک بود و آتش خو، ولی آخر

بدان نابالغی شوهر چه می شد گر نمی کردم؟

پدر را و تو را آوخ گر اندک تجربت بودی

من اکنون ناله از بی مهری اختر نمی کردم

ژاله زنی دردکشیده بود و این درد را تبدیل به شعر می کرد.

اهمیت دیگر اشعار ژاله، در زیبایی و نوآوری ادبی آن هاست. شعر او، در عین حال که کاملا برآمده از ادبیات کلاسیک فارسی است، اما نگاهی جدید را وارد ادبیات می کند؛ نگاهی زنانه و ظریف را که بعدها در شعر شاعران زن دیگری نیز دیده شد. به هرحال، با وجود اینکه اکثر اشعار ژاله از بین رفته اند، اما همین تعداد اندک هم کار خودشان را کرده اند و تاثیر مهمی در مسیر احقاق حقوق زنان داشته اند.