فرارو- فرار ده ها معتاد متجاهر از کمپ ترک اعتیاد تنها بخشی از ماجراست؛ روی دیگر سکه، اتفاقات و واقعیت های پنهانی است که در پشت پرده این کمپ ها جریان دارد.

به گزارش فرارو، کمپ های ترک اعتیاد در ایران به دو نوع تقسیم می شوند؛ بخشی کمپ های اجباری اند که با دخالت شهرداری و از طریق جمع آوری معتادان متجاهر شکل می گیرد، و بخش دیگر کمپ های خصوصی که افراد به میل خود یا تحت فشار خانواده به آن ها مراجعه می کنند. با این حال، در خیابان ها همچنان می توان معتادانی را دید که بی خانمان اند یا در پوشش یک شهروند عادی زندگی می کنند، حتی گاهی سرپرست یک خانواده هستند. پشت درهای این کمپ ها، خانواده ها و مردم عادی بی خبر مانده اند؛ پرسش اصلی این است: زندگی و روزگار معتادان درون این کمپ ها چگونه می گذرد؟

ساناز، دختر سیزده ساله ای است که تصمیم می گیرد روز تولد پدرش را جشن بگیرد. اما این تولد، روز واقعی به دنیا آمدن پدرش نیست؛ روزی است که یک ماه از پاکی او گذشته و کمپ ترک اعتیاد برایش پلاک یک ماهگی صادر کرده. یک ماه پاک بودن، بعد از دوازده سال اعتیاد. ساناز با پول توجیبی هایش کیکی می خرد، به خانه می آید و مستقیم به سمت بالکن می رود تا پدرش را با این سورپرایز خوشحال کند. اما صحنه ای که می بیند همه چیز را فرو می ریزد: پدر دوباره پای شیشه نشسته است. دستانش می لرزد و با چشمانی ملتمس از او می خواهد چیزی به مادر نگوید. ساناز سکوت می کند، اما همان لحظه به یاد روزی می افتد که مأموران کمپ، پدرش را از خانه بردند.

او آن روز را چنین روایت می کند: مثل یک روز معمولی سر سفره نشسته بودیم، اما مادرم آشکارا مضطرب بود. هر وقت چیزی را پنهان می کند، به یک وسیله خانه پیله می کند و آنقدر آن را می سابد تا رنگش بپرد. ناگهان عمو در زد. گفت از کوچه رد می شده و سر زده آمده. پدر با لحن طلبکارانه سیگاری روشن کرد و گفت: هر بار می آیی، بوی نحسی می آوری .

او ادامه داد: انگار چیزی را حس کرده بود. چند لحظه بعد مأموران کمپ وارد شدند. پدر مقاومت می کرد و فریاد می زد: به قرآن پاکم! به جان تنها دخترم! اما مأموران مثل یک مجرم دست و پایش را گرفتند و به زور بیرون بردند. لحظه آخر، با انگشت تهدیدآمیز به مادرم اشاره کرد که وقتی بیرون بیاید او را خواهد کشت. چند دقیقه بعد دیدم صدای وحشتناکی آمد. با اینکه پدرم سرش را به دیوار کوبیده بود و از سرش خون می آمد اما ماموران همچنان او را می کشیدند. این تصویر هیچ وقت از ذهنم پاک نمی شود. از مادرم و عمویم متنفر شدم. یک ماه تمام در مدرسه حتی خوراکی نخوردم تا با پولش برای پدر جشن بگیرم. اما حالا از او بیزارم، چون زیر قولش زد و دوباره به مصرف شیشه برگشت.

مادر ساناز گفت: یک حلقه ازدواج داشتم، آن را هم فروختم تا خرج کمپ را بدهم و او حالش خوب شود. اما این دیگر آخرین امید است. واقعا خسته شدم. فراموش نمی کنم روزی را که ساناز 5 ساله بود. داشتم از خانه قهر می کردم که دیدم ساناز را در آغوش گرفته و می گوید اگر بروی از بالکن پرتش می کنم پایین. بعد هم قسم خورد پاک می شود؛ اما نشد!

پدر ساناز هم گفت: در این کمپ ها مثل حیوان رفتار می کنند. ما وضعیت خوبی نداریم. بدنمان درد می کند. نه غذای درست و حسابی می خوریم نه جای تر و تمیزی برای خوابیدن داریم. تا وقتی که خودم نخواهم نمی شود. وقتی خودم بخواهم همین جا گوشه خانه می خوابم تا ترک کنم. ضمنا ترک اینطوری نمی ‎شود. باید مقدار مصرف را کم کرد تا به صفر رسید.

از نگاهی دیگر مدیر کمپی که پدر ساناز در او بستری بوده گفت: اینجا به موقع به بیماران غذا می دهیم و هر امکاناتی برای خوب کردن روحیه آنان در نظر می گیریم. آن هایی که اجباری آمده اند عموما از فضای کمپ بد می گویند تا خانواده دلش بسوزد و دوباره او را به کمپ برنگرداند. همین خانواده بیماران هفته ای چند بار برای کل بچه ها غذا می آورند. از طرفی باید به بودجه هم نگاه کرد. کمپ ما برای بچه های پایین است و سعی می کنیم از خانواده ها پول کمتری بگیریم. اگر حمایت دولتی بود وضع از این بهتر می شد.

محمدرضا کدخدایی، مدیر یک کمپ ترک اعتیاد، به خبرنگار فرارو گفت: بیماران مبتلا به اعتیاد به دو شکل وارد مجموعه می شوند؛ گروهی داوطلبانه برای ترک مراجعه می کنند و گروهی دیگر به دلیل مصرف و شرایط نابسامان، به اجبار به کمپ منتقل می شوند. انتقال افراد در حالت اجباری توسط آمبولانس های خصوصی دارای مجوز انجام می گیرد و پس از تحویل، هزینه ها طبق تعرفه به صورت جداگانه پرداخت می شود.

او افزود: نکته مهم این است که در پذیرش اجباری، تنها مادر، پدر، خواهر یا برادر بیمار می توانند اقدام کنند و همسر چنین حقی ندارد. دلیل این قانون، پرونده های گذشته ای است که در آن برخی همسران به علت اختلافات خانوادگی و کدورت، شریک زندگی خود را تحویل کمپ داده بودند. اکنون تنها اعضای درجه یک خانواده امکان چنین درخواستی دارند.

کدخدایی گفت: برخی افراد در محله و میان اطرافیان به اصطلاح آبرو دارند و بدون مقاومت خود را به مأموران تحویل می دهند. اما عده ای دیگر برایشان هیچ چیز اهمیت ندارد؛ نه آبرو، نه خانواده و نه نگاه همسایه ها. ما همیشه می گوییم ریشه اعتیاد، ترس است؛ ترس از خماری. برای همین گاهی بعضی افراد در برابر انتقال به کمپ، سر و صدا و درگیری راه می اندازند تا از دستگیری فرار کنند و این چند ماه در کمپ نباشند.

او ادامه داد: اما به محض ورود به کمپ، شرایط تغییر می کند. نگاه اجبار کنار می رود و آن ها تبدیل به همدردانی می شوند که باید به آن ها کمک کرد. البته در روزهای نخست، هنوز آثار مواد در بدنشان باقی است؛ هم به دلیل تحمل پایین، هم به خاطر بازمانده نشئگی. همین موضوع می تواند باعث پرخاشگری شود. اما ما شرایطشان را درک می کنیم، کنارشان می ایستیم و مدام تکرار می کنیم: درست می شود.

این مدیر مرکز ترک اعتیاد گفت: پایش افراد هر شش ماه یک بار انجام می شود. در چند سال اخیر، مصرف شیشه همچنان وجود دارد، اما جوانان بیشتر به سمت گل و کمیکال گرایش دارند که تخریب های روانی بسیار شدیدی دارد. افراد مسن تر، معمولاً هرویین مصرف می کنند. امروزه اعتیاد به سن 10 تا 12 سالگی رسیده و طبق آزمایش ها، معمولاً مواد مصرفی جوانان گل است.

کدخدایی گفت: هزینه بستری در مرکز ما برای 21 روز، 7 میلیون تومان است. این مبلغ شامل خورد و خوراک، خدمات دکتر، مشاور و مددکار اجتماعی و سایر امکانات است، اما جلسات روان پزشکی و داروها هزینه جداگانه دارند.دوره ها در گذشته معمولاً 21 روزه بودند، اما اکنون طیف درمان برای مواد جدید بین 3 تا 6 ماه است. از روز ورود تا روز 40، مرحله سم زدایی انجام می شود؛ از روز 41 تا پایان ماه پنجم، مرحله ماه عسل درمان است و از آخر ماه پنجم تا ماه ششم، مرحله دیوار اجرا می شود که در آن مهارت های زندگی به بیماران آموزش داده می شود.

او در مورد مهارت هایی که بیماران باید بیاموزند گفت: اولین مهارت نه گفتن است، دومین مهارت تصمیم گیری و بعد مدیریت خلق و خوی منفی . اگر این مهارت ها یاد گرفته نشوند، فرد به گذشته بازمی گردد و تغییر واقعی اتفاق نمی افتد.

این مدیر درمان شده گفت: بیماران اغلب کمپ را دوست ندارند، زیرا هنوز تکلیف خود را با خودشان مشخص نکرده اند و هنوز میل به مصرف دارند. آن ها مواد مخدر را همچون مونس و همدمی می بینند که خلاهای درونی شان را پر می کند. حتی وقتی می بینند همه چیز را از دست داده اند، در ذهنشان ترس از خماری زنده است و فکر می کنند ممکن است از پا بیفتند یا بمیرد. این ترس ها جمع می شوند و باعث می شود بپرسند: برای چه ترک کنیم؟

او تاکید کرد: من خودم هم روزی معتاد بودم و تجربه کرده ام که کسانی که همدرد هستند، می توانند به یکدیگر کمک کنند.

کدخدایی گفت: در مورد ماده 16، یعنی طرح جمع آوری معتادان، نه تأیید می کنم و نه رد. بیشتر افرادی که در این مراکز بستری می شوند، توانایی تصمیم گیری ندارند. بعضی از آن ها توسط خانواده طرد شده اند و برخی دیگر خودشان خانواده را ترک کرده اند تا راحت تر مصرف کنند و کسی مانعشان نشود.

او گفت: در این طرح، ممکن است فرد دستگیر و با دستور دادستانی برای مدتی بین 6 ماه تا یک سال و یک روز بستری شود؛ مدت زمان بستگی دارد به این که بار چندم است که گرفتار شده. اما مسئله اصلی اینجاست: در این مراکز هیچ آموزش و جلسه درمانی وجود ندارد. در واقع فقط به عنوان مرکز نگهداری عمل می کنند تا چهره شهر تغییر کند و سطح شهر از حضور معتادان خالی شود.

این مدیر مرکز ترک اعتیاد گفت: ما که در بخش درمانی کار می کنیم، از رسانه ها و مسئولان می خواهیم تنهایمان نگذارند. صدایمان را بشنوید. نیاز داریم افرادی که تجربه و دانش این حوزه را دارند به مراکز ما بیایند و یاری مان کنند تا بتوانیم درمان مؤثرتری ارائه دهیم.زندان و بازداشتگاه هیچ وقت برای ما نتیجه نداشت. چه کسی توانست کمک کند؟ همان بچه های همدرد؛ کسانی که ما را درک کردند، با عشق پذیرفتند و کنارمان ماندند.

او در نهایت تاکید کرد: اما واقعیت این است که بیماران مراکز ترک اعتیاد معمولاً لجبازند و اگر بخواهیم چیزی را به زور به آن ها تحمیل کنیم، نمی پذیرند. فقط عشق می تواند مسیر را تغییر دهد. باید فرصت هایی فراهم شود تا افراد موفق در مسیر درمان، الگو و همراه بیماران شوند. با گذاشتن سرباز بالای سر بیماران یا فرستادنشان به اردوگاه هیچ اتفاقی درست نمی شود. درمان واقعی نیازمند درک، عشق و همراهی است، نه اجبار.