بیش از نیمی از مردم به سلامت دهان و دندان شان بی توجه اند و به دندانپزشکی نمی روند. این آماری است که زهرا قربانی، سرپرست دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت می گوید. اما آن نیم دیگر هم که برای درمان نزد دندانپزشکان می روند، این روزها پس اندازهای زندگی شان را که به دلار و یورو تبدیل کرده اند، به جای هزینه درمان به پزشک می دهند.

به گزارش هم میهن، این همان موضوعی است که سیامک شایان، دندانپزشک و فعال رسانه ای چندی پیش در توییتی اعلام کرد و حالا قربانی با تایید این خبر می گوید: دومین سهم پرداختی از جیب مردم برای سلامت به دنداپزشکی برمی گردد و هشت درصد از افرادی که برای دریافت خدمات مراجعه کردند، هزینه های کمرشکن داشتند که به این معنی است که مجبور شدند یا از ذخایرشان استفاده کنند یا قرض کنند. این مشکل وجود دارد و من نمی توانم آن را تکذیب کنم.

امیررضا رکن، مشاور وزیر بهداشت در حوزه بهداشت دهان و دندان هم می گوید، حل این مشکلات کاری سخت و پرچالش است که نیازمند همراهی سازمان های زیادی است.

سیامک شایان، دندانپزشک و فعال رسانه ای، چندی پیش در توییتی نوشت: تازگی ها خیلی از بیماران مطب هزینه درمان را به دلار و یورو می پردازند. اول فکر کردم تعداد بیماران مهاجر و ساکن خارجم زیاد شده اما خیلی زود فهمیدم اکثر این عزیزان ساکن ایرانند فقط کفگیرشان به ته دیگ خورده و مجبور شده اند برای پرداخت هزینه، اندوخته و پس اندازشان را خرج کنند.

او حالا پرداخت هزینه درمان به ارز را به عنوان یک مشکل اقتصادی معرفی می کند: مردم دارند از پس اندازشان برای درمان هزینه می کنند، اما نه درمان های بزرگ، حیاتی و البته پر خرج بلکه برای درمان ریشه (عصب کشی) و پُرکردن دندان. پس انداز را برای روز مبادا نگه می دارند اما ظاهراً روز مبادا فرا رسیده و کفگیرها به ته دیگ خورده، جیب ها بیشتر از هرزمان دیگری خالی شده و مردم حتی برای خرج های کوچکی که از آن ها گریزی نیست، مثل فرو نشاندن درد دندان، دست در اندوخته های آینده نگرانه شان می برند و از آن خرج می کنند.

در شرایط فعلی اقتصادی، درمان اولویت و سهم کمتری در سبد خانوار دارد و پیگیری های درمانی و چکاپ های سالیانه به تأخیر می افتد و درمان های دندانپزشکی از همه مهجورتر: درد دندان کسی را نمی کشد و راه حل آن بسیار ساده است، نهایتاً کشیدن دندان. دور از انتظار نیست که شاخص های سلامت دهان و دندان سال به سال و حتی روزبه روز افت کند.

ازطرفی، مردم اندوخته ای برای انجام درمان های دندانپزشکی ندارند و ازطرف دیگر، هزینه کمتری برای فعالیت های بهداشتی و پیشگیرانه نظیر چکاپ های سالیانه و درمان دندان ها در مراحل اولیه و حتی خرید اقلام بهداشتی صرف می کنند و دل و دماغ پرداختن به فعالیت های بهداشتی نظیر مسواک زدن و نخ دندان کشیدن و استفاده از دهانشویه را ندارند.

به گفته او، در چنین شرایطی مطب ها و کلینیک های دندانپزشکی خالی تر و خلوت تر می شوند: مرور کارکرد مطب به وضوح ریزش درآمد تابستان را نسبت به سه ماهه اول سال نشان می دهد. حتی کارکرد سال 1404 نسبت به سال گذشته هم پایین تر است، آن هم با وجود تورم 40 تا 50 درصدی جامعه. هزینه های تمام شده پیدا و پنهان برای انجام یک درمان (مثلاً دندان پزشکی) افزایش یافته؛ از هزینه اجاره مطب و تجهیزات و مواد بگیر تا رقم قبض برق و آب و حقوق پرسنل و مالیات: زمانی نه چندان دور سود خالص دندان پزشکان از خدمات درمانی شاید بیشتر از 60 تا 70 درصد بود اما درحال حاضر آورده من پس از کسر هزینه های مطب کمتر از 20 درصد است.

او در پاسخ به این سوال که دولت و بیمه ها چه نقشی در تغییر این وضعیت می توانند داشته باشند، می گوید: سال هاست مدیران و مسئولان ما از همراهی نکردن بیمه ها و سهم کم دولت در پرداخت از جیب مردم؛ برای خدمات درمانی و به طور خاص، دندانپزشکی گلایه می کنند. جالب همین است که گلایه می کنند. کسی که وظیفه حل معضلات و مدیریت مشکلات را دارد، در حال گلایه و اظهار تأسف است.

اگر مدیر اجرایی ما دست به گلایه برداشته، پس بهبود شرایط و رفع چالش ها وظیفه کیست؟ شایان معتقد است، حتی زمانی که وضعیت اقتصادی کشور بهتر بود و پول نفت راحت تر و بیشتر از امروز به اقتصاد ایران تزریق می شد، سلامت دهان و دندان در اولویت نبود: این موضوع سهم خاصی از بودجه نداشت و اگر هم بودجه ای بود، مدیران لایقی برای هدایت بودجه و زیرساخت مناسبی برای صرف آن وجود نداشت.

درحال حاضر هم اگر در بدنه دولت، وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی هم مدیر دلسوزی باشد، در نبود بودجه و روی زمین ماندن و حل نشده باقی ماندن چالش های جدی تر و بزرگ تری مثل تامین داروی بیماران خاص و تجهیزات پزشکی برای بیماری های مهلک تر، بودجه ای برای حوزه دندانپزشکی باقی نمی ماند و از دست مدیران و مسئولان مرتبط با دندانپزشکی کار خاصی بر نمی آید.

جیب دولت خالی است و بیمه های پایه نظیر تامین اجتماعی و خدمات درمانی و نیروهای مسلح پول ندارند: هیچ بیمه ای زیر بار پوشش بیشتر و بهتر خدمات دندانپزشکی نمی رود. آن هم در شرایط فعلی اقتصادی ما.

او بر این باور است که راه حل مشکلات دندانپزشکی فقط و فقط پیشگیری است: باتوجه به جیب های خالی مردم، برای دندان های پوسیده و ازدست رفته فعلی کار زیادی نمی شود انجام داد. باید همه دقت و توجه مان را معطوف به آزموش مادران، پدران، معلمان و البته کودکان برای توجه بیشتر به فعالیت های پیشگیرانه کنیم. وقتی پول درمان دندان مان را نداریم، عاقلانه ترین کار این است که جلوی پوسیده شدن آن ها را بگیریم.

وضعیت اقتصادی مملکت خوب نیست و وقتی این اتفاق می افتد در همه چیز تاثیر می گذارد. این جمله را بهزاد فرخ زاد، عضو شورای بهداشت دهان و دندان و رییس هیئت مدیره جامعه دندانپزشکی ایران می گوید. او می گوید که انسان ها سالم به دنیا می آیند و آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که شرایطی در کشور ایجاد شود که سلامت آن ها حفظ شود.

فرخ زاد از سیاست های فعلی کشور انتقاد می کند: این بدترین تفکر و سیاست کشور است که مردم مریض شوند و مجبور باشند خدمت بگیرند و بعد مسئولان فکر کنند چرا نمی توانند به آن ها خدمت درمانی بدهند. چرا زمینه سلامت بودن مردم مهیا نیست؟ ما باید از مسئولان این را مطالبه کنیم. انسان ها مریض به دنیا نمی آیند و دندان های شان مشکلی ندارد.

او معتقد است، در کشوری که اقتصاد غلط است مردم نمی توانند سالم بمانند؛ چون تغذیه آن ها غلط است و از نظر روحی و روانی تحت فشار زیادی هستند: زمانی که مردم از نظر روحی و روانی وضعیت بدی دارند، همه بدن آن ها خراب می شود، زمانی که آلودگی هوا هست، ریه سالم ندارند، سرب باعث پوسیدگی دندان می شود. هزینه دندانپزشکی آخرین قسمت این مسیر است. باید این موارد حل شود. وظیفه دولت فراهم کردن زمینه سالم ماندن شهروندان است. ما باید ورزش کنیم که سالم بمانیم اما یک باشگاه رایگان در این کشور وجود ندارد. هزینه باشگاه صدبرابر از خدمات دندانپزشکی گران تر است.

او وظیفه دولت را انجام کارهایی می داند که اقتصادی سالم را به ارمغان بیاورد: ما نباید آدم فقیر و نیازمند داشته باشیم و دهک بندی ها معنایی ندارد. کشوری با این میزان ثروت، چرا باید مردمش زیر خط فقر زندگی کنند. این مسئله باید حل شود و اکر این موضوع برطرف شود، همه مردم سلامت دهان و دندان خواهند داشت. در تمام دنیا ثابت شده اگر وضعیت اقتصادی مردم خوب باشد، میزان رسیدگی به سلامت دهان و دندان افزایش پیدا می کند.

فرخ زاد می گوید که برای خروج از این وضعیت هیچ راهکاری وجود ندارد: از فردی که شب گرسنه می خوابد، نمی شود انتظار داشت فکر سلامت دهان و دندانش باشد. از فردی که نگران امنیت فردایش است، نمی توان انتظار داشت به سلامت دهان و دندانش رسیدگی کند. فردی که نگران پرداخت هزینه تحصیل فرزندش در مدرسه و دانشگاه است، فرصت رسیدن به خودش را ندارد.

او معتقد است، زمانی که مردم از حداقل های زندگی برخوردار باشند، به سلامت دهان و دندان شان می رسند: بیمه های تجاری می گویند بخش درمان برای آن ها زیان ده است. نگاه به درمان هم در سیستم های بیمه، تجاری است. دولت باید بیمه ای داشته باشد که فارغ از سود و زیان، خدمات درمانی ارائه و بودجه آن را باید تامین کند. بودجه را باید مجلس و سازمان برنامه و بودجه تامین کنند. هرچقدر در درمان پول خرج کنید، باز هم کم می آورید.

فرخ زاد از پروتکل های درمانی کشور انتقاد می کند: سیاست گذاران باید برای حفظ سلامتی مردم وقت بگذارند. بچه ای که به دنیا می آید، سالم است و سلامت او باید حفظ شود. تغذیه بچه دبستانی باید درست باشد که سلامت اش حفظ شود. او مریض نمی شود که دولت بخواهد پول خرج کند و به دنبال بیمه بگردد. ما باید نگاه مان را عوض کنیم. نگاه سیاستمدار، سیاست گذار و قانون گذار باید عوض شود. باید از آن ها بخواهیم در جهت حفظ سلامتی مردم قوانین را پایه ریزی کنند. اگر این اتفاق بیفتد تمام مشکلات ما حل می شود.

او می گوید اولین کار این است که مردم امنیت روحی، روانی و اقتصادی داشته باشند: زمانی که فردی مجبور است صبح سر کار برود و شب در تاکسی اینترنتی یا آژانس کار کند، امنیت روانی و اقتصادی ندارد. زمانی که رانندگان اسنپی وجود دارند که برای کار به تهران می آیند و شب ها در ماشین می خوابند، سلامت روحی و روانی نیست. چنین فردی با چنین مشکلی فرصت اهمیت دادن به سلامت اش را ندارد. فرصت مسواک زدن هم ندارد.

مشکل زمانی حل می شود که قانون گذاری ها در جهت رفاه اجتماعی و اقتصادی مردم باشد: اگر رفاه اجتماعی و اقتصادی به مردم بدهیم، سلامت دهان و دندان برای آن ها اتفاق می افتد و برای جان شان ارزش قائل می شوند. الان فکر مردم رسیدن به سلامت دهان و دندان نیست. آن ها هزاران اولویت دیگر دارند و باید درگیر خرج مدرسه، لوازم التحریر، غذا و موارد این چنینی باشند. آن ها پولی برای خرج کردن در زمینه سلامتی ندارند. وقتی فرد نگران فرداست، سلامتی اولویت آخر می شود.

او نتیجه این شرایط را افزایش آمار بیماری ها در کشور می داند: سن سکته و سرطان، کاهش پیدا کرده و همین آلودگی هوا از کودکی تا بزرگسالی باعث ایجاد بیماری های مختلف می شود. اگر آلودگی هوا نباشد، کودکان دیرتر بیمار می شوند و آمار بیماری های ریوی کاهش پیدا می کند. سرب، زمینه پوسیدگی را بیشتر می کند. استرس، بزاق دهان را تغییر می دهد. داروهای آرامبخش و فشار خون در فلور نرمال دهان، تغییرات ایجاد می کند. ما وقتی عصبی هستیم، ناخودآگاه دندان هایمان را به هم فشار می دهیم. همه این موارد باعث آسیب می شود.

پوسیدگی دندان، شایع ترین بیماری غیرواگیردار در دنیاست. زهرا قربانی، سرپرست دفتر سلامت دهان و دندان وزارت بهداشت دراین باره می گوید: همه افراد در طول زندگی خود به آن مبتلا می شوند و زمانی که کارهای پیشگیرانه چندان جدی گرفته نشود، مشکل بیشتر هم می شود. براساس آمارهای آخرین پیمایش سلامت دهان که در سال 1391 انجام شده، کودکان زیر شش ساله ما پنج دندان و کودکان 12ساله که دندان های دائمی آن ها تازه درآمده، دو دندان پوسیده دارند. ما فکر می کنیم وضعیت فعلی از این آمار هم بدتر است. چون کرونا آسیب زیادی به عادت های مردم و سبک زندگی مردم زد.

بیش از 13 سال است که پیمایش جدیدی در زمینه سلامت دهان و دندان مردم انجام نشده و قربانی، علت آن را درگیرشدن کشور با بیماری کرونا و شرایط پیش آمده پس از آن می داند: این پیمایش به دلیل کرونا و برخی مسائل پیش آمده در زمان مناسب خود تکرار نشد اما پیمایش جدید در مراحل شروع قرار دارد.

براساس آمارهای آخرین پیمایش سلامت دهان، افراد 35 تا 44 سال به طور میانگین 13 دندان پوسیده، کشیده و پُرشده دارند. در کودکان، بیشترین سهم شاخص DMF (پوسیده، کشیده، پُرشده)، به دندان های پوسیده درمان نشده اختصاص دارد اما در بزرگسالان بیشتر دندان کشیده می شود: باتوجه به گرانی ها و نبود دسترسی به دلیل مسائل اقتصادی یا نبود دندانپزشک، مردم دندان خراب را پُر نمی کنند و می کشند. ادامه این وضعیت سبب می شود که در سنین بالای 65 سال، نیمی از سالمندان ما بدون دندان هستند و این مسئله روی کیفیت زندگی و طول عمر آن ها تاثیر می گذارد.

براساس گزارش هزینه درآمد خانوار که توسط مرکز آمار ایران ارائه شده، دومین سهم پرداختی از جیب مردم برای سلامت به دنداپزشکی برمی گردد: هشت درصد از افرادی که برای دریافت خدمات مراجعه کردند، هزینه های کمرشکن داشتند که به این معنی است که مجبور شدند یا از ذخایرشان استفاده کنند یا قرض کنند. این مشکل وجود دارد و من نمی توان آن را تکذیب کنم.

درحال حاضر دفتر سلامت دهان و دندان دراین زمینه اقداماتی را شروع کرده است: در زمینه کارهایی که دولت باید انجام دهد، برنامه هایی در مدارس وجود دارد که در حال اجراست. طرح رایگان وارنیش فلورایدتراپی یا آموزش مسواک زدن است. اما زمانی که این مرحله انجام نمی شود، بیماری ها بیشتر می شود و زمانی که بار مالی افزایش پیدا می کند، بیمه ها هم امکان پوشش آن را نخواهند داشت.

قربانی بر این باور است که دندانپزشکی در کل دنیا نتوانسته مورد پوشش بیمه ها باشد و دولت ها برای گروه های سنی خاص و خدمات انتخابی خاص پوشش بیمه در نظر می گیرند: چون انجام تمام خدمات توسط بیمه ها برای همه عملاً امکان پذیر نیست.

او در ادامه درباره مصوبه شورای عالی بیمه درباره هزینه های دندانپزشکی می گوید: مصوبه شورای عالی بیمه در سال 1401 برخی خدمات برای برخی گروه های سنی توسط بیمه های پایه تامین اجتماعی و بیمه سلامت را مورد پوشش قرار داده که شامل خدمات جرم گیری، پُرکردن دندان و فلورایدتراپی برای کودکان تا 18 سال است.

وزارت بهداشت دو هزار و 500 دندانپزشک دارد که برای این وزارتخانه کار می کنند: ما از آن ها بیشتر در مناطق محروم استفاده می کنیم و برای شهرهای زیر 20 هزارنفر و روستاها، خدمات دندانپزشکی برای کودکان زیر 14 سال رایگان انجام می شود. در شهرها هم با تعرفه کمتر از تعرفه دولتی انجام می دهیم. اما بیمه های پایه نقش خودشان را به طورکامل ایفا نمی کنند.

به گفته او، بیمه سلامت در مراکز وزارت بهداشت سهم 70 درصد خودش برای پُرکردن و جرم گیری کودکان و کشیدن بزرگسالان را انجام می دهد: بیمه تامین اجتماعی هم برخی مشکلات دارد اما جرم گیری، کشیدن دندان و پُرکردن را پوشش می دهد، اما کافی نیست و باید بیشتر شود.

او معتقد است، باید خدمات دست دندان (دندان مصنوعی) برای سالمندان به بیمه اضافه شود: چون آن ها ناتوان شده اند و به مرور باید بتوانیم خدمات عصب کشی را به بیمه اضافه کنیم. چون هزینه این خدمات باعث می شود مردم آن را انجام ندهند و دندان را بکشند. دولت برنامه هایی دارد اما کفایت نمی کند و ما متوجه این قضیه هستیم.

بااین حال تمام این موارد شامل حال کسانی می شود که برای دریافت خدمات مراجعه می کنند: بیش از نیمی از مردم، برای دریافت خدمات مراجعه هم نمی کنند. ما متاسفانه به سمتی حرکت می کنیم که مردم مجبور به استفاده از پس اندازهایشان برای هزینه سلامت دهان و دندان می شوند. چون مواد دندانپزشکی گران است و ارز دولتی به آن ها تعلق نمی گیرد. به همین دلیل این خدمات با سرعت زیادی در حال گران شدن هستند. حداقل کار در دندانپزشکی، تزریق ماده دندانپزشکی است و آن ماده که کارپول نام دارد، از آذرماه پارسال تا امروز، قیمت اش دوبرابر شده است.

به گفته او این مسئله که مردم از ذخایرشان استفاده می کنند، بسیار ملموس است: برخی جاها هستند که مردم می توانند با پرداخت اقساطی، خدمات دریافت کنند که اگر آن ها کار را با کیفیت انجام دهند، خوب است اما اگر این اقساطی شدن به کیفیت کار ضربه بزند، مردم باز هم ضرر کردند. چون تکرار یک خدمتی که بی کیفیت انجام شده، برای مردم بسیار گران تر خواهد بود.

قربانی بر این باور است که اگر کودکان به جای پنج دندان خراب، یک دندان خراب داشته باشند، هم دولت، هم مردم می توانند از پس مخارج آن برآیند: ما باید به سمت پیشگیری برویم و اگر جز این باشد، باید به طور مرتب برای دندان هزینه کنیم که نه دولت، نه مردم از پس هزینه آن برنمی آیند. خدمت وارنیش فلوراید در مدارس رایگان انجام می شود، در مراکز درمانی هم برای کودکان دو تا شش سال، دو بار در سال رایگان انجام می شود و شما برای همین خدمت در مطب باید بیش از یک میلیون تومان پرداخت کنند. همین کار تا 30 درصد پوسیدگی دندان را کاهش می دهد.

ازسوی دیگر، تغذیه ای که قند کمتری داشته باشد و مسواک زدن بیشتر، هزینه بر نیست. با انجام همین کارها و کشیدن نخ دندان می توان برخی موارد را بهبود بخشید.

شورای برنامه ریزی سلامت دهان و دندان، براساس برنامه دولت چهاردهم، اجرای برنامه هفتم توسعه را در دستور کار دارد. در این برنامه دو تکلیف برای بهداشت دهان و دندان و خدمات دندانپزشکی مشخص شده است.

امیررضا رکن، مشاور وزیر بهداشت در حوزه بهداشت دهان و دندان و رییس این شورا درباره برنامه های این شورا می گوید: یکی از آن ها کاهش شاخص DMFT در کودکان 12 سال به عدد 1/4 است، این عدد درحال حاضر 2/1 است. این شاخص تعیین کننده میزان پوسیدگی است و هرچه بیشتر باشد، به این معنی است که پوسیدگی، کشیدن و پُرکردن دندان در افراد بیشتر است. هرچه این عدد کمتر شود، یعنی دهان افراد به سمت سلامت و عاری از پوسیدگی بودن می رود.

این برنامه ها برای مادران باردار، کودکان از بدو تولد تا سه سالگی، پس از آن سه تا شش سالگی، پس از آن شش تا 12 سالگی، سپس 12 تا 18 سالگی است. در این چهار مقطع برنامه های مختلفی، برنامه ریزی شده که بیشتر در مدارس انجام می شود: مادر باردار باید در ابتدا خودش دهان سالمی داشته باشد و در ادامه از چگونگی ایجاد نشدن پوسیدگی، آگاهی داشته باشد که بعدتر بتواند برای خودش و فرزندش این مسئله را اجرا کند. دولت باید از این مسئله حمایت کند و اگر بخواهیم به این هدف برسیم، باید بودجه هایی علاوه بر بودجه های جاری پیش بینی شود.

او ابراز امیدواری می کند که در پایان برنامه هفتم با اجرای این برنامه ها بتوانند به هدف DNFT یک و چهار دهم برسند: ما پیش بینی کردیم که تا پایان برنامه هفتم نیاز به هفت همت بودجه برای کاهش DMFT در طول چهارسال داریم که بودجه کمی نیست. این علاوه بر بودجه های جاری است که درحال حاضر وجود دارد و افزایش های سالانه 15 درصدی است. اینها کافی نیست. ما نیاز به بودجه اضافه داریم و درخواست آن را دادیم و امیدواریم از منابع مختلف بتوانیم آن را تامین کنیم.

بخش دوم تکلیف برنامه هفتم توسعه، کاهش پرداخت از جیب است: ما باید کاری کنیم که مردم کمتر مجبور باشند از پول شان و پس اندازهای شان صرف دریافت خدمات دندانپزشکی کنند. بخشی از این هزینه را باید بیمه ها متقبل شوند و بخش دیگر هم این است که مراکز و واحدهای دندانپزشکی که تحت پوشش مراکز دولتی مانند وزارت بهداشت و تامین اجتماعی هستند، فعال تر شوند. بهره وری این مراکز باید افزایش پیدا کند و اگر در هر مرکزی روزانه چهار یا پنج خدمت به ازای هر دندانپزشک ارائه می شود، این عدد افزایش پیدا کند و بیشتر شود.

حدود سه هزار و 400 مرکز دندانپزشکی در مراکز جامع خدمات بهداشتی روستایی و 270 مرکز دندانپزشکی در بیمارستان ها و کلینیک های ویژه مستقل تحت پوشش معاونت درمان در سطح کشور وجود دارد: درحال حاضر در بسیاری از آن ها دندانپزشک وجود ندارد و اگر دندانپزشک در این مراکز مستقر شود وضعیت خیلی متفاوت خواهد بود. نیروهایی در 10 سال گذشته تحت عنوان تکنسین سلامت بهداشت دهان تربیت شدند که فوق دیپلمه هایی هستند که کار آن ها پیشگیری است. اما از آن ها درست استفاده نمی شود.

به گفته رکن، اجرای این برنامه ها کاری بسیار سخت، پیچیده و چند سازمانی است: یک سازمان به تنهایی نمی تواند این کار را انجام دهد و یک سازمان مهم دراین زمینه آموزش وپرورش است. اصل کار از شش تا 18 سالگی است و اگر کودکان از شش سالگی بتوانند عادت و سواد بهداشتی پیدا کنند، پوسیدگی کمتری در دهان شان ایجاد می شود. اما ورود به آموزش وپرورش سخت است و همکاری آن ها کم است. ما در حال مذاکره با آن ها هستیم و کمی بهتر شده است. ورود به مدارس باید ساده تر شود که تکنسین های سلامت و مراقبان بهداشت بتوانند بیشتر و بهتر وارد آن ها شوند.

درحال حاضر 48 کلینیک ویژه دانشکده های دندانپزشکی در سطح کشور وجود دارد، اما تنها 16 کلینیک فعال اند: اگر کلینیک ویژه های همه دانشکده ها فعال شود، آن ها هم می توانند خدمات سطح دو را با قیمتی پایین تر از تعرفه به مردم ارائه دهند. مجموعه این خدمات اگر همکاری های لازم برای انجام آن ازطرف دولت و دندانپزشکان انجام شود، می تواند وضعیت بهداشت دهان و دندان را بهبود ببخشد.

او در ادامه سخنان کسانی که به عنوان طبیب سنتی یا اسلامی به فعالیت می پردازند را مورد انتقاد قرار می دهد: کسانی به دروغ خودشان را طبیب اسلامی و سنتی می دانند، اما کاسبان سلامت اند. آن ها نه سواد پزشکی دارند، نه به مردم تعهد اجتماعی دارند. آن ها به دروغ می گویند، مردم نباید از فلوراید استفاده کنند و بسیاری از پدر و مادرها رضایتنامه استفاده از وارنیش فلوراید را امضاء نمی کنند.

به گفته مشاور وزیر بهداشت در حوزه سلامت دهان و دندان این ضرر بسیار زیادی برای کودکان است: ماده وارنیش فلوراید نمی گذارد میکروب ها روی سطح دندان تجمع پیدا کنند و باعث پوسیدگی شوند. برخی به دروغ حرف هایی را در قالب اسلام و مطالب دینی به مردم می گویند و مردم فکر می کنند این ماده خلاف دین است و این درحالی است که موضوع حقیقت ندارد.

او می گوید عامل مهم و پایه اصلی تمام این کارها پول، اعتبارات و بودجه است: درحال حاضر تمام کشور گرفتار همین مسئله است. به دلیل تحریم ها، کاهش فروش نفت و کاهش درآمد کشور اعتبارات را تحت تاثیر قرار داده است. سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده از 2025 تا 2030 اگر این اقدامات انجام شود تنها 10 درصد باعث کاهش پوسیدگی می شود. هر پنج سال 10 درصد می توان پوسیدگی را کاهش داد و اگر بخواهیم این عدد قابل توجه باشد، برنامه درازمدتی پیش رو داریم.