فرارو- آمارها نشان می دهد 60 درصد پزشکان آینده کشور از مسیر سهمیه وارد دانشگاه ها می شوند؛ به بیان دیگر، از هر 10 داوطلب، 6 نفر با سهمیه پذیرش می گیرند.

به گزارش فرارو، قرار گرفتن 40 درصد داوطلبان آزاد در برابر 60 درصد سهمیه ای ها، منطق نظام پذیرش را زیر سؤال برده است. با این حال، موضوع مهم تر به آینده نظام پزشکی ایران و اعتماد عمومی به آموزش عالی بازمی گردد؛ به ویژه آنکه آمار رتبه های برتر کنکور نیز نشانه ای از شکاف طبقاتی دارد که بر رتبه بندی ها اثرگذار بوده است.

محمدرضا نیک نژاد، کارشناس آموزش و دبیر بازنشسته در گفت وگو با فرارو به بررسی این مساله پرداخته است:

محمدرضا نیک نژاد به فرارو گفت: اینکه امروز از هر 10 نفر، 6 نفر با سهمیه در رشته پزشکی تحصیل می کنند، پیش از آنکه نظام پزشکی کشور را تحت تأثیر قرار دهد، بیش از سه دهه عدالت آموزشی را زیر سؤال برده است. در کشور ما تاکنون سه مرحله از سهمیه بندی تجربه شده است.

او ادامه داد: مرحله نخست پیش از انقلاب بود؛ در آن زمان سهمیه ای وجود نداشت و همه داوطلبان در یک سطح رقابت می کردند. البته امکانات آموزشی نابرابر بود و در بسیاری مناطق محروم کمبود معلم و تجهیزات وجود داشت. در چنین شرایطی، کسانی که از نظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی غنی تر بودند، شانس بیشتری برای ورود به دانشگاه داشتند؛ امری که به بی عدالتی منجر می شد.

او اشاره کرد: مرحله دوم، مربوط به 10 تا 12 سال پس از انقلاب و دوران جنگ است. در این مقطع برای جبران کمبودها، سه منطقه آموزشی تعریف شد و برای هرکدام ضریبی در نظر گرفتند تا دانش آموزان سخت کوش مناطق محروم بتوانند با دانش آموزان پایتخت نشین که از زمینه های فرهنگی و اجتماعی بهتری برخوردار بودند، رقابت کنند و عقب نمانند.

او افزود: اما در مرحله سوم، که به دوره کنونی مربوط است، سهمیه ها شکل دیگری پیدا کرده اند. در این دوره، برخلاف گذشته که سهمیه ها کلی و عمومی بودند، برخی خانواده ها یا افراد به واسطه نزدیکی مستقیم یا غیرمستقیم به ساختارهای سیاسی یا به واسطه وابستگی به اعضای هیأت علمی و امتیازات مشابه، امکان ورود به دانشگاه در رشته های پرطرفدار مانند پزشکی را بدون رقابتی واقعی به دست می آورند. این نوع سهمیه، شاید ناعادلانه ترین شکل آن باشد؛ زیرا امتیاز ویژه ای به گروهی داده می شود، در حالی که دانش آموزان مستعد، سخت کوش و توانمند در رقابت بازمی مانند.

این کارشناس آموزش گفت: بررسی ها نشان می دهد حدود 70 درصد رتبه های برتر در رشته های پرطرفدار، از مدارس سمپاد هستند؛ دانش آموزانی که با تلاش و حمایت خانواده به این جایگاه رسیده اند. اما این موضوع نباید موجب محروم شدن سایر دانش آموزان بااستعداد شود. منطقی تر این بود که سهمیه داران تنها بخشی (مثلاً 30 درصد) از ظرفیت دانشگاه ها را در اختیار داشته باشند و در همان سهمیه محدود رقابت کنند، نه اینکه با اشغال 70 تا 80 درصد ظرفیت ها، عملاً فرصت دانش آموزان مناطق محروم را از بین ببرند. نتیجه چنین سازوکاری چیزی جز دلسردی، سرکوب استعدادها و تعمیق شکاف های اجتماعی در آینده نخواهد بود.

او افزود: در برخی موارد، داوطلبان سهمیه دار حتی با درصدهای بسیار پایین یا منفی موفق به قبولی در رشته پزشکی می شوند. چرا؟ چون با داوطلبان عمومی رقابت نمی کنند، بلکه صرفاً با هم گروهی های خود مقایسه می شوند. این اتفاق، در کنار دانشجویان سخت کوشی که با تلاش فراوان وارد پزشکی شده اند، تفاوت چشمگیری در سطح علمی ایجاد می کند. بدتر اینکه، این دسته از دانشجویان حمایت آموزشی خاصی دریافت نمی کنند تا ضعف هایشان جبران شود. در حالی که اگر قرار است به خاطر شرایط خاص برای آن ها امتیاز قائل شویم، باید دوره های تقویتی و کلاس های ویژه نیز برایشان برگزار شود تا به سطحی مناسب برسند. در این صورت، امتیاز سهمیه قابل درک تر و رقابت منطقی تر خواهد شد.

نیک نژاد گفت: در برخی رشته ها مثل پزشکی، نیاز حتمی به نخبگان داریم. پزشکی با جان انسان ها سروکار دارد، بنابراین نباید فردی بدون رقابت و بدون داشتن معیارها و توانایی های لازم، سر کلاس پزشکی بنشیند. در غیر این صورت، صدمات وارده به سلامت جامعه چه خواهد شد؟

او یادآور شد: البته مسأله معلمان هم باید جدی گرفته شود. آن ها نیز باید نخبه باشند، زیرا معلمان با ذهن دانش آموزان سروکار دارند و پزشکان با جان انسان ها. بنابراین حتماً باید افرادی انتخاب شوند و بتوانند در مقاطع مختلف نقش خطیر خود را ایفا کنند و افرادی که با آن ها سروکار دارند را با توجه به حرفه خود نجات دهند.

نیک نژاد گفت: اعتمادها از بین رفته است. وقتی سهمیه بندی ها توجیه نمی شوند، وضعیت آشفته می شود. بسیاری از این سهمیه ها نامشخص هستند و شفاف سازی نمی شوند. معلمان و باقی دانش آموزان از جزییات آن بی خبرند و حتی اگر اطلاعاتی داشته باشند، بسیار جزیی است. دانش آموزان تنها می دانند سهمیه هایی وجود دارد، اما هیچ شفافیتی در مورد نحوه تخصیص آن ها ندارند. برای نمونه، به دانش آموزی که پدرش در مقطعی که باید از او حمایت می کرد شهید شده، می توان حق داد. اما در این میان همه سهمیه ها مربوط به خانواده شهید نیست؛ اعضای هیأت علمی و گروه های دیگر هم شامل می شوند. این مسأله بسیار گسترده است و دقیقاً نمی دانیم مشکل اصلی کجاست. اگر واقعاً بخواهیم خیال جامعه را راحت کنیم، باید شفاف سازی کنیم.

او افزود: در دل آموزش و پرورش می بینم که بچه ها تا چه حد دل چرکین و ناامید هستند. آن ها می گویند: زحمت بکشیم ولی جایی برای ما نیست؟ بسیاری از این دانش آموزان اصلاً وارد رقابت کنکور نمی شوند، زیرا فکر می کنند کنکور برای عده ای خاص است یا فقط باید پولدار باشند تا وارد رشته های برند شوند یا از سهمیه استفاده کنند. گروه های دیگر، به ویژه در مناطق نابرخوردار و خانواده هایی که توان مالی محدودی دارند، پیش از دیپلم به دنبال کار آزاد می روند یا اگر کنکور بدهند، وارد دانشگاه های بدون کنکور می شوند.

این کارشناس آموزش گفت: باید به آن ها حق داد. بسیاری از دانش آموزان بالای 70 درصد از ساختار آموزشی بریده اند. آموزش، که نباید فقط برای کنکور و شغل باشد، بخش زیادی از آن در 9 سال ابتدایی برای پرورش و آماده سازی دانش آموزان برای ورود به اجتماع است و نیازهای شخصی آن ها را باید پاسخ دهد. اما چون آموزش و پرورش ما این پتانسیل را ندارد، بخش بزرگی از جامعه ذی نفعان شامل والدین، دانش آموز و معلم، ناامید شده اند و تنها به این سیستم پایبند هستند چون فکر می کنند بدون مدرک نمی توانند زندگی خود را پیش ببرند.

در نهایت وی تاکید کرد: قبلاً شاید دانش آموزان دبیرستانی علاقه ای به ادامه تحصیل نداشتند، اما اکنون وقتی خبر تعطیلی مدارس را می شنوند، خوشحال و شاد می شوند. چرا به این نقطه رسیده اند؟ باید تحقیق و بررسی صورت گیرد تا مشخص شود چگونه آموزش و پرورش می تواند مشکلات دانش آموزان را حل کند.