دانشجو شدن سخت تر از هر زمان دیگری شده است؛ اگر دانش آموزی بتواند پولی نزدیک به 40 میلیون تومان برای شرکت در کلاس های کنکور و خرید کتاب های تست زنی را بپردازد و در دانشگاه قبول هم شود، باید خودش را برای پرداخت هزینه های بالای زندگی در شهرهایی که دانشگاه های سطح اول دارد، آماده کند.

به گزارش شرق، دفترچه انتخاب رشته کنکور نشان دهنده ارائه دادن یا ندادن محدود خوابگاه در بسیاری از دانشگاه هاست. مسئله هم فقط خوابگاه نیست، مواد غذایی و به اصطلاح ارزاق دانشجویی هم با افزایش درخور توجه قیمت ها مواجه شده، تا جایی که خبرها حکایت از رشد 70درصدی قیمت آن ها دارد.

در این شرایط حسین سیمایی صراف ، وزیر علوم، در گفت وگوهای مختلفی مشخصا سخن از لزوم برون سپاری خدمات دانشگاهی و همکاری با صنایع و شرکت ها برای کاهش هزینه آموزش عالی به میان می آورد؛ اتفاقی که به یقین باعث رشد بیشتر قیمت ها و طبقاتی ترشدن دانشگاه می شود.

وزیر علوم در مصاحبه ای به تاریخ 25 اسفند 1403 گفته بود: یکی از برنامه های وزارت علوم این است که میزان وابستگی آموزش عالی به بودجه دولتی را کاهش دهد؛ چراکه حل مشکلات اقتصادی آموزش عالی بدون روش های تأمین مالی جدید ممکن نیست .

او در این مصاحبه از استادان دانشگاه برای ارائه راهکارهای خود برای کاهش اتکای اقتصاد آموزش عالی به بودجه عمومی کشور دعوت کرده بود. برخلاف بسیاری از وعده ها و طرح هایی که وزیر علوم دولت جدید در دوره بیش از یک ساله وزارت خود مطرح کرده، این تصمیم، زودتر از همه عملی شد.

همه اینها در شرایطی است که برای امسال، بودجه دانشگاه های ذیل وزارت علوم 30 تا 40 درصد افزایش یافته و بودجه دانشگاه های علوم پزشکی نیز رشدی نزدیک به 47 درصد داشته است؛ اتفاقی که منجر به کاهش خدمات رفاهی و اقامتی دانشگاه ها شده است.

فارغ از افزایش بیش از 40درصدی هزینه غذای دانشجویی در مدت اخیر و عجله دانشگاه ها برای پایان دادن ارائه خدمات به دانشجویان در حال فارغ التحصیل، در بخش توضیحات دفترچه انتخاب رشته کنکور سال 1404-1405، بسیاری از دانشگاه ها به اختصاص ندادن خوابگاه، تعهد نداشتن به ارائه خوابگاه یا ارائه خوابگاه به صورت معرفی به خوابگاه های خودگردان یا ملکی اشاره کرده اند؛ اقدامی که مشخصا در راستای چیزی است که وزیر علوم کاهش وابستگی آموزش عالی به بودجه دولتی نامیده است و با کاهش ارائه خدمات از طرف دانشگاه ها و به تبع کاهش هزینه های آموزش عالی، به مرحله اجرا رسیده است.

در دفترچه انتخاب رشته، دانشگاه تبریز ، دانشگاه اصفهان ، دانشگاه الزهرا ، دانشگاه علامه طباطبایی ، دانشگاه فردوسی مشهد ، دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی ، دانشگاه علوم پزشکی تهران ، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به هیچ یک از دانشجویان شبانه و شهریه پرداز که حداقل نزدیک به 30 درصد از کل جمعیت دانشجویان را شامل می شود، خوابگاه ارائه نمی کنند.

دانشگاه شهید بهشتی ، دانشگاه هنر تبریز ، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به محدودیت در ارائه خوابگاه اشاره کرده اند. دانشگاه تربت حیدریه و دانشگاه صنعتی ارومیه ، دانشجویان خواهان خوابگاه را به خوابگاه های خودگردان معرفی خواهند کرد و خود خوابگاهی ارائه نخواهد داد. دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار ، دانشگاه شیراز ، دانشگاه کاشان و دانشگاه علوم پزشکی ایران به دانشجویان خوابگاه ملکی ارائه خواهد داد، خوابگاهی که از نظر مالی هزینه های بیشتری از خوابگاه های معمولی دانشجویی به دانشجویان تحمیل می کند.

دانشگاه شهید باهنر کرمان ، دانشگاه علوم پزشکی نیشابور ، دانشگاه صنعتی امیرکبیر و دانشگاه علوم پزشکی تبریز به تعهد نداشتن در ارائه خوابگاه تأکید کرده اند. دانشگاه گیلان ، دانشگاه هنر اصفهان ، دانشگاه علوم پزشکی اردبیل و دانشگاه علوم پزشکی البرز طبق توضیحات موجود در دفترچه، به کل دانشجویان ورودی جدید خود خوابگاه ارائه نمی دهند. دانشگاه مازندران اعلام کرده به دانشجویان پسر خوابگاه نمی دهد و به دانشجویان دختر نیز فقط چهار نیم سال خوابگاه اختصاص داده می شود.

دانشگاه اردکان یزد خوابگاه استیجاری برای دانشجویان دارد که هزینه بالاتری از خوابگاه های عادی دارد. ارائه ندادن خوابگاه یا ارائه خوابگاه به صورت ملکی و خودگردان که هزینه های بالایی را به دانشجویان تحمیل می کند، به معنی محدودشدن امکان تحصیل در دانشگاه های برتر کشور برای متقاضیان برآمده از طبقات فرودست یا دارای مشکلات اقتصادی است.

دانشجویانی که هم اکنون در حال تحصیل اند هم از افزایش هزینه ها و راهکارهای وزارت علوم برای کاهش اتکا به بودجه عمومی در امان نمانده اند.

پرنیا یکی از دانشجویان روزانه ساکن خوابگاه دانشگاه علامه طباطبایی است، او می گوید: من در سال 1401 در ترم دوم تحصیل 512 هزار تومان برای اجاره اتاقی در خوابگاه پول دادم، سال گذشته نیز 990 هزار تومان قیمت اجاره خوابگاه برای یک ترم بود، اما برای این ترم، قیمت خوابگاه برای ما که دانشجوی روزانه هستیم، به یک میلیون و 130 هزار تومان رسیده است. یعنی طی دو سال قیمت ها دو برابر شده است .

ملیکا نیز دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی است، اما به صورت شبانه پذیرش شده است. او می گوید: دانشگاه از ابتدا به ما دانشجویان شبانه، ارزاق نمی داد. مسئله اصلی اما خوابگاه است که طی دو سال، 50 درصد افزایش قیمت داشته است. چون دانشجوی شبانه ام، ترم اول دانشگاه نزدیک به 700 هزار تومان برای اقامت در خوابگاه دانشجویی پرداخت کردم، اما امسال هزینه خوابگاه نزدیک یک میلیون و 700 هزار تومان شده است .

او می گوید هم کلاسی هایش که دانشجوی روزانه هستند و ارزاق می گیرند، در این ماه با بسته ای که حجم کمتری از همیشه داشت، مواجه شده اند، درحالی که قیمت در مقایسه با قبل بالاتر رفته است. در دانشگاه امیرکبیر افزایش قیمت اجاره خوابگاه به ویژه برای دانشجویان شبانه بسیار بیشتر است.

به گفته یکی از دانشجویان این دانشگاه، قیمت خوابگاه در ترم گذشته ماهی یک میلیون و 500 هزار تومان بود ولی در این ترم به ماهی دو میلیون و 600 هزار تومان رسیده است. هرچند به گفته دانشجویان این افزایش ناگهانی در این دانشگاه سابقه دارد. به طوری که چنین جهش قیمتی در ترم گذشته هم اتفاق افتاد و منجر به تجمع اعتراضی دانشجویان خوابگاه در 5 اسفند 1403 شده بود.

به گفته یکی دیگر از دانشجویان دانشگاه امیرکبیر این افزایش تصاعدی قیمت باعث رشد تعداد دانشجویان انصرافی می شود . در دانشگاه شهید بهشتی نیز مانند دیگر دانشگاه ها افزایش قیمت خوابگاه ها اتفاق افتاده است.

در این دانشگاه قیمت خوابگاه بیش از 40 درصد افزایش یافته و از 900 هزار تومان به یک میلیون و 290 هزار تومان به ازای هر ترم رسیده است. به گفته فعالان صنفی و دانشجویی، این افزایش درخور توجه قیمت ها، به مشکلات گسترده برای دانشجویانی منتهی می شود که توان پرداخت چنین هزینه هایی را ندارند.

براساس اطلاعیه دانشگاه های مختلف، از ترم جدید قیمت غذای دانشجویی که همیشه در سه سطح ارائه می شد، 70 درصد افزایش قیمت خواهد داشت. غذای کم هزینه از هفت هزار تومان به 11 هزار تومان رسیده، قیمت غذای متوسط از 12 هزار تومان به 17 هزار تومان رسیده، غذای پرهزینه هم به جای 15 هزارتومان، با 22 هزار تومان ارائه می شود.

در کنار افزایش قیمت ارائه غذا، بسته های ارزاق صبحانه نیز گران تر شده و از 750 هزار تومان در مهر و آبان سال 1403، به یک میلیون تومان و حتی در برخی دانشگاه ها به یک میلیون و 800 هزار تومان رسیده است. این افزایش ها در شرایطی است که به گفته دانشجویان ساکن در خوابگاه ها، کمیت و کیفیت ارزاق و غذاها به شدت پایین آمده است.

با ارائه ندادن یا محدودشدن ارائه خوابگاه از طرف بسیاری از دانشگاه های سطح یک کشور، دانشجویان مجبور به مراجعه به خوابگاه های خصوصی سطح شهرند؛ خوابگاه هایی که برای اجاره تخت در آن ها، نیاز به پرداخت عددهای بالایی است.

خوابگاه مردانه انقلاب واقع در پیچ شمیران تهران، ماهانه سه میلیون و 700 هزار تومان تا پنج میلیون و 200 هزار تومان برای اجاره یک تخت، بسته به اندازه اتاق دریافت می کند. خوابگاه پسرانه ولیعصر واقع در میدان ولیعصر تهران در ازای یک تخت در اتاقی هشت تخته، سه میلیون و 500 هزار تومان به ازای هر ماه اقامت همراه با یک میلیون تومان ودیعه از هر فرد دریافت می کند. اقامت در خوابگاه دخترانه خانه آبی واقع در خیابان فاطمی، برای هر دانشجو ماهانه چهار میلیون و 700 هزار تومان هزینه دارد.

در شهر تبریز که دانشگاه های آن برای دانشجویان شبانه و شهریه پرداز خوابگاه نداده است، هزینه یک ترم اقامت در خوابگاه پسرانه پردیس 32 میلیون تومان است. اقامت ماهانه در اتاق شش تخته خوابگاه دخترانه سلوک تبریز واقع در منطقه باغشمال، هزینه ای نزدیک به چهار میلیون و 500 هزار تومان برای هر دانشجو دارد.

در شهر اصفهان که دانشگاه هنر آن به هیچ یک از دانشجویان و دانشگاه رشته های نظری آن به دانشجویان شبانه خوابگاه نداده، نیز اقامت در خوابگاه هزینه بسیار بالایی دارد. خوابگاه دخترانه سایه برای اقامت ماهانه در اتاقی هشت تخته، از هر دانشجو پنج میلیون و 400 هزار تومان همراه با ودیعه به همین قیمت می گیرد. در خوابگاه دخترانه آفتاب نیز برای اجاره یک تخت در اتاقی هشت تخته، باید ماهانه نزدیک به سه میلیون و 700 هزار تومان کنار گذاشت.

اگر حداقل قیمت، یعنی سه میلیون و 500 هزار تومان را هزینه اقامت ماهانه در خوابگاه دانشجویی در یکی از این سه شهر که از اصلی ترین مقاصد دانشجویان به واسطه کیفیت و رتبه دانشگاه های شان هستند در نظر بگیریم، یک دانشجو برای هر ترم باید حداقل رقم 17 میلیون و 500 هزار تومان را فقط برای اجاره مکانی برای خواب در نظر بگیرد.

در کنار این عدد، با توجه به ارائه ندادن وعده صبحانه و شام به دانشجویان غیرخوابگاهی در دانشگاه ها، اگر یک دانشجو ساکن یکی از سه شهر تهران، تبریز و اصفهان باشد، باید برای یک صبحانه شامل کره، پنیر و نان، ماهانه نزدیک به 550 هزار تومان هزینه کند؛ یک قالب پنیر 400گرمی شرکت میهن که از ارزان ترین پنیرهای بازار است، در کنار یک کره 250 گرمی همین شرکت و یک عدد نان بربری معمولی (دو کره، یک قالب پنیر و 15 عدد نان می شود 550 هزار تومان).

برای شام هم باید حداقلی ترین هزینه را برای یک وعده مقوی و مناسب در نظر گرفت که نزدیک به صد هزار تومان می شود. درواقع در کنار 17 میلیون و 500 هزار تومان، باید سه میلیون و 500 هزار تومان برای وعده شام و ناهار در ساده ترین حالت آن در نظر گرفت. مجموع این هزینه ها به عدد حداقل 20 میلیون تومان می رسد که کف هزینه تحصیل یک دانشجو با کمترین و ساده ترین کیفیت غذا و مکان خواب در یک شهر بزرگ است.

حالا در این شرایط حسین سیمایی صراف، وزیر علوم، در نشست خبری 29 شهریورماه مدل ارائه خدمات به دانشجویان را کمونیستی توصیف کرده بود: یعنی دانشگاه مسئولیت ارائه خدمات را برعهده می گیرد، هزینه اش را می دهد اما در نهایت رضایتی جلب نمی کند .

درحالی که نسبت دادن بی کیفیتی ارائه خدمات به دولتی بودن به جای حل مشکلات ساختاری و سازمانی موجود در نهادهای خدمات دهنده، زمینه لازم را برای تشدید فرایند خصوصی سازی و طبقاتی شدن آموزش عالی فراهم می کند.

اصلاح ساختار معاونت های دانشجویی دانشگاه ها، افزایش کیفیت زیرساختی دانشگاه ها، توسعه دائمی و برنامه ریزی شده خوابگاه ها و همین طور ایجاد ساختار نظارتی مناسب بر عملکرد مالی مراکز آموزشی، از وظایفی است که براساس بند 30 قانونی اساسی وزارت علوم به عنوان متولی دانشگاه، ملزم به گسترش رایگان تحصیلات عالی است و باید آن را در دستورکار خود قرار دهد.

اما از قرار و طبق شواهد، وزارت علوم سیاست خصوصی سازی و پولی سازی آموزش عالی را هدف خود قرار داده و با کاهش ارائه خدمات و افزایش هزینه آن ها، می خواهد دانشجویان را به سوی استفاده از خدمات ارائه شده از طرف افراد و نهادهای خصوصی سوق دهد تا بار وظیفه آموزش عالی باکیفیت را از دوش خود بردارد.

تداوم این وضعیت بیش ازپیش گزاره دانشگاه برای پولداران است را تأیید می کند و در آینده ای نزدیک، حضور در دانشگاه برای طبقات کم برخوردار را تبدیل به امری ناممکن و خیالی غیرواقعی می کند.