ثبت نام کودکان در مدارس هر ساله همزمان با آغاز سال تحصیلی، به عنوان یکی از دغدغه های مهم خانواده ها مطرح می شود. اما در این میان، گروهی از کودکان جامعه که تحت عنوان بی سرپرست یا بدسرپرست شناخته می شوند، با موانعی در مسیر تحصیل مواجه هستند که حکایت از تبعیضی غیرعامدانه در مورد آنها دارد.

به گزارش ایرنا، یکی از مهم ترین موانع ثبت نام کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، نداشتن اطلاعات هویتی والدین است. در بسیاری موارد، کودکان بی سرپرست یا آن هایی که والدینشان دچار اعتیاد و مشکلات اجتماعی هستند، از دسترسی به مدارک هویتی والدین؛ محروم هستند. مدارس نیز بدون این مدارک اجازه ثبت نام رسمی ندارند و همین موضوع سبب بروز مشکلاتی در ثبت نام این کودکان می شود.

الکترونیکی شدن ثبت نام ها نیز امکان همکاری کردن مدیران مدرسه را برای ثبت نام این کودکان از بین می برد و مدارس در برابر ثبت نام این گروه از دانش آموزان دچار سردرگمی می شوند. به طورمثال سامانه سیرت برای ثبت نام کودکان بدو ورود به مدرسه به اطلاعات هویتی والدین نیاز دارد و نداشتن این اطلاعات موجب مشکل در ثبت نام می شود. این درحالی است که در بند ح ماده 3 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال 1399، آمده است که بازماندن طفل و نوجوان از تحصیل موجب مداخله و حمایت قانونی از طفل و نوجوان می شود.

همچنین در بند چ ماده 6 قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب سال 1399، آمده است که وزارت آموزش و پرورش مکلف است مواردعدم ثبت نام و موارد مشکوک به ترک تحصیل اطفال و نوجوانان تا پایان دوره متوسطه را به بهزیستی و یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوه قضاییه جهت انجام اقدامات لازم حسب مورد اعلام کند.

براساس آمارهای سازمان بهزیستی، حدود 9 هزار کودک بی سرپرست و بدسرپرست در مراکز نگهداری بهزیستی به سر می برند. سالانه 2 هزار و 500 کودک از طریق طرح های مختلف از جمله طرح میزبان و امین موقت به فرزندخواندگی می روند.

یکی از فعالان حقوق کودک و حامی کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، با اشاره به مشکل ثبت نام فرزندان بی سرپرست و بدسرپرست در سامانه سنجش (سیرت 2) برای ورود به پایه اول مقطع ابتدایی، گفت: این فرزندان به دلیل نداشتن دسترسی به تاییدیه احراز هویت، که تنها از طریق ارسال کد تایید به شماره همراه ثبت شده پدر یا مادر زیستی امکان پذیر است. نمی توانند فرایند ثبت نام را تکمیل کنند.

وی افزود: به رغم تلاش های بسیاری از موسسات نگهداری کودکان بی سرپرست، این مشکل همچنان باقیست و امکان ثبت اطلاعات این کودکان در سامانه وجود ندارد و به تبع آن مجاز به حضور در مدرسه و کلاس درس نیستند.

او اظهار کرد: برای ثبت نام فرزندان بزرگتر در سامانه سیدا، راه حلی وجود دارد به طوری که مدیر مدرسه در صورت همکاری با موسسه نگهداری می تواند با حساب کاربری شخصی خود، به عنوان مسیر جایگزین فرزندان را در این سامانه ثبت کند.

وی گفت: این فقط مشکل فرزندان در مراکز نگهداری نیست، بلکه کودکان حاضر در طرح میزبان (نگهداری موقت از کودکان در بستر خانواده) و حتی کودکان در 6 ماه آزمایشی فرزندخواندگی نیز با این مشکل رو به رو هستند و خانواده های این کودکان هر روز با ما تماس می گیرند و نگران ثبت نام کودکانشان هستند.

به گفته وی، البته کودکان بهزیستی برای ثبت نام در مدارس همواره با سرسختی ها و ممانعت هایی مواجه می شوند در حالی که انتظار می رود مسئولین مدارس با توجیهاتی که قبلا برایشان صورت می گیرد، همکاری بیشتری برای ثبت نام این کودکان داشته و به نوعی این کار را بخشی از مسوولیت اجتماعی خود بدانند.

این فعال حقوق کودک اضافه کرد: به نظر می رسد این مشکل در شهرهای کوچک به دلیل دسترسی های محلی وعدم پافشاری مدارس به تعیین وقت سنجش از طریق سامانه، کمتر وجود داشته و وفور آن در کلان شهرها و شهرهای بزرگ تر دیده می شود.

او خاطرنشان کرد: به عنوان یک فعال حقوق کودکان، واقعیتی که در جامعه مشاهده می کنم این است که وضعیت کودکان دارای شرایط خاص، در سامانه های مختلف آموزش و پرورش در نظر گرفته نشده و حتی در کتاب های درسی هم تلاشی برای توضیح مفاهیمی چون فرزندخواندگی، خانواده میزبان و مفاهیمی از این دست صورت نگرفته و در نتیجه این کودکان در مدارس با مشکلات عدیده ای برای احقاق حقوق خود رو به رو هستند که لازم است در این زمینه با همکاری آموزش و پرورش، بهزیستی و موسسات مردم نهاد، فرهنگ سازی هایی صورت گیرد.

در این خصوص هرچند مدیران سازمان بهزیستی اذعان دارند که موارد و مطالب مورداشاره درباره مشکل ثبت نام کودکان بی سرپرست و بدسرپرست برای تحصیل در مدرسه، صحت ندارد، اما پیگیری های خبرنگار ایرنا برای راستای آزمایی موضوع نشان از صحت این مطلب دارد چراکه در این زمینه با یکی از همین کودکان (بی سرپرست و بدسرپرست) و خانواده ای که وی را به سرپرستی گرفته اند، گفت وگویی کاملی همراه با رویت مدارک مربوطه را انجام دادیم.

به رغم تمامی این موارد و پیگیری خبرنگار ایرنا، مسوولان سازمان بهزیستی از اظهار نظر در این خصوص اجتناب کردند.

مادری که سرپرستی یکی از کودکان بدسرپرست را برعهده گرفته است، گفت: فرزندم (فرزند خوانده) 6ساله و کلاس اول است، زمانی که برای ثبت نام وی از طریق سامانه های مر بوطه اقدام کردم، متاسفانه با مشکلی مواجه شدم که تاکنون حل نشده است.

به گفته وی، مشکل اصلی این بود که برای ثبت اطلاعات دانش آموز در سامانه، کد ملی کودک و پدر باید ثبت شود و پس از آن پیامکی به شماره همراه پدر کودک ارسال می شود که باید آن را در سامانه ثبت کنیم.

وی اظهار کرد: با توجه به اینکه هیچ دسترسی به پدر این کودک نداریم، روند کار متوقف شده و کار ثبت نام فرزند خوانده من نیز انجام نشده و در واقع از تحصیل محروم شده است.

رییس مرکز اطلاع رسانی و روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش دراین باره به خبرنگار ایرنا گفت: ثبت نام دانش آموزان در سامانه سیرت برای همه یکسان است و هیچ فرقی بین دانش آموز کم بضاعت و بی بضاعت نیست.

حسین صادقی افزود: هر کسی در این کشور زندگی می کند؛ حق شهروندی دارد و بر مبنای حقوق شهروندی حق تحصیل دارد و هیچ کسی حق ممانعت از تحصیل هیچ فردی که لازم التعلیم است را ندارد و همه باید ثبت نام کنند و تحصیل خود را ادامه دهند.

هرچند برخی شنیده ها حاکی از آن است که مشکل سامانه سیرت برای کودکان بدورود حل شده یا در روزهای آینده حل خواهد شد اما تعدادی از این کودکان جشن ورود به مدرسه را از دست دادند. این درحالی است که برگزاری این جشن ها و روزهای ابتدایی بازگشایی مدارس در ایجاد ارتباطات اجتماعی و کاهش اضطراب و ساختن خاطره های خوب نقش موثری دارد.

از سوی دیگر حق آموزش، از حقوق بنیادین هر کودک است و دانش آموزان نباید برای ثبت نام در مدارس مشکلی داشته باشند. رفع موانع ثبت نام کودکان بی سرپرست و بدسرپرست برای سال های آینده، نه تنها وظیفه ای انسانی و اخلاقی، بلکه اقدامی ضروری برای کاهش آسیب های اجتماعی و ساختن آینده ای روشن تر است.