با رسیدن پاییز، تالاب میانکاله در شرق مازندران جان می گیرد زیرا نخستین دسته از پرندگان مهاجر، پیش قراول های این سفر فصلی، به این پهنه آبگیر رسیده اند.

به گزارش مهر، فلامینگوهای صورتی در ساحل صف کشیده اند، اردک ها میان نی زارها شنا می کنند و صدای بال زدن غازهای پیشانی سفید در آسمان تالاب نوید ورود هزاران پرنده دیگر را می دهد.

برای پرنده نگران و علاقه مندان طبیعت، این روزها بهترین زمان سال است و لحظه هایی که تالاب زنده و پرهیاهو می شود، اما در کنار این زیبایی بحران های زیست محیطی به طور ملموس دیده می شوند.

پرنده نگاران و راهنمایان محلی هر سال منتظر رسیدن پیش قراول ها هستند و وقتی اولین دسته غازها می رسند، پاییز رنگارنگ طبیعت را حس می کنند. پسروی تالاب و خشکی سطحی از آن در حالی است که سطح آب عقب تر از سال های قبل است، با آنکه پرندگان آمده اند ولی تالاب کوچک تر و آسیب پذیرتر شده است.

تالاب میانکاله با مساحت حدود 74 هزار هکتار یکی از مهم ترین زیستگاه های پرندگان مهاجر شمال ایران است و مقصد اصلی هزاران پرنده از جمله فلامینگو، غاز پیشانی سفید، اردک و چنگر محسوب می شود، این تالاب همچنین ارزش بالایی برای گردشگری طبیعی و پرنده نگری دارد و به عنوان محلی مهم برای مطالعات اکولوژیک شناخته می شود.

علی یاوری پرنده شناس و فعال حوزه محیط زیست می گوید: کاهش سطح آب دریای خزر، تغییرات اقلیمی و افزایش دمای آب باعث افزایش تبخیر و کاهش تراز تالاب میانکاله شده است. اگر اقدامات حفاظتی فوری انجام نشود، تالاب در خطر جدی قرار خواهد گرفت.

وی گفت: مطالعات نشان می دهند که بین سال های 1393 تا 1400، سطح آب دریای خزر حدود 50 سانتی متر کاهش یافته است و این موضوع سبب عقب نشینی 10 تا 100 متری در سواحل مختلف شده است.

پرنده شناس و فعال حوزه محیط زیست با اظهار اینکه کاهش سطح تالاب و خشکی آن و تهدیدهای فراروی بر کاهش مهاجرت پرندگان نیز تأثیر می گذارد، ادامه داد: پیش بینی می شود تا سال 2050.20 تا 25 درصد از مساحت شمالی خزر کاهش یابد و تالاب میانکاله و خلیج گرگان نیز از جمله اکوسیستم هایی هستند که با تهدید جدی خشک شدن مواجه خواهند شد.

علاوه بر خشکسالی، آتش سوزی های مکرر در نی زارها و پوشش گیاهی تالاب، تصرف اراضی و تغییر کاربری زمین، فشار مضاعفی بر این زیستگاه وارد کرده است. هر سال بخش هایی از تالاب به دلیل آتش سوزی های انسانی یا طبیعی از بین می رود و بازسازی آن دشوار و زمان بر است.

برای مقابله با این بحران، اقدامات متعددی در دستور کار قرار گرفته است. لایروبی کانال آشوراده باعث شده تا تبادل آب بین دریای خزر و تالاب میانکاله برقرار شود.

محمدرضا کنعانی مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران در این زمینه می گوید: لایروبی کانال آشوراده اجازه می دهد تا سطح آب تا تراز منفی 29 متر بین دریا و تالاب جابه جا شود.

وی با اشاره به اهمیت تالاب میانکاله در حوزه های طبیعت گردی و اکوتوریسم نقش آن را به عنوان ذخیره گاه ارزشمند مهم برشمرد و گفت: احیای تالاب در دستور کار قرار دارد و تاکنون برنامه های مختلفی نیز اجرا شده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران ادامه داد: مطالعات احداث ایستگاه پمپاژ برای تغذیه مصنوعی تالاب در حال انجام است تا در صورت کاهش بیشتر سطح آب، جریان آب کافی به تالاب منتقل شود. این اقدام می تواند جلوی خشک شدن بخش های وسیع تالاب و از بین رفتن زیستگاه پرندگان را بگیرد.

احیای تالاب میانکاله سال هاست که در استان مازندران به عنوان یک پروژه ملی تعریف شده است و در کنار آن، انتقال آب مازاد رودخانه های تجن و نکارود نیز روی میز است، حیدر داودیان مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران گفت: در پنج سال گذشته، هر سال بین 15 تا 25 میلیون مترمکعب آب مازاد نکارود در فصل غیرزراعی به تالاب منتقل شده است.

وی اظهار کرد: امسال نیز با بهسازی یک زهکش، امکان انتقال دو مترمکعب در ثانیه آب از رودخانه تجن به نکارود و سپس به تالاب فراهم شده است.

ورود و سفر پرندگان مهاجر به تالاب های مازندران و میانکاله از روزهای گذشته شروع شده است و با ورود پرندگان مهاجر، پایش و نظارت بر تالاب افزایش یافته است.

روح الله اسماعیلی، معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی مازندران در این زمینه گفت: فعالیت های نظارتی و پایش اکولوژیک افزایش یافته تا زیستگاه پرندگان حفظ شود و تهدیداتی مانند شکار غیرمجاز و تخریب کاهش یابد.

وی افزود: زیستگاه های مجاور تالاب، از جمله آب بندان ها، در مواقع خشکسالی نقش مهمی در تأمین شرایط مناسب برای پرندگان دارند.

دیدن نخستین دسته غازها و فلامینگوها همیشه هیجان انگیز است، اما وقتی تالاب کوچک تر شده و سطح آب عقب رفته، نگرانی از آینده پرندگان و زیستگاه ها بیشتر می شود.

کارشناسان هشدار می دهند که اگر اقدامات حفاظتی فوری انجام نشود، تالاب میانکاله ممکن است بخش عمده ای از خود را از دست بدهد. معاون محیط زیست دریایی و تالاب ها اعلام کرده که در صورت عدم انتقال آب، بین 46 تا 52 هزار هکتار از تالاب و خلیج گرگان به کانون گرد و غبار تبدیل خواهد شد که پیامدهای زیست محیطی و اقتصادی سنگینی برای منطقه دارد.

خشکی تالاب و فرسایش خاک همچنین تهدیدی برای جوامع محلی است، کشاورزان، صیادان و گردشگران که از منابع تالاب بهره می برند در صورت نابودی تالاب با کاهش درآمد و مشکلات اجتماعی مواجه خواهند شد و تجربه تلخ دریاچه ارومیه نشان داده که چنین بحران هایی، علاوه بر محیط زیست، سلامت مردم و اقتصاد محلی را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.

با این حال، تالاب میانکاله هنوز فرصت نجات دارد و اجرای طرح جامع احیا، تأمین منابع مالی پایدار، همکاری دستگاه ها و مشارکت جوامع محلی می تواند این تالاب را از نابودی نجات دهد.

ابوذر موسوی فعال حوزه محیط زیست عقیده دارد؛ نجات میانکاله نیازمند تداوم مطالعات علمی، اجرای هماهنگ برنامه های اکولوژیک و همکاری بین بخشی است. بدون اراده ملی، هیچ طرحی به نتیجه نمی رسد.

وی گفت: امروز تالاب میانکاله همچنان زنده است و پرندگان مهاجر مسیر خود را به این پهنه پیدا کرده اند اما هشدارها جدی است و اگر تصمیم های امروز به موقع گرفته نشود فردا چیزی جز زمین خشک و بی روح باقی نخواهد ماند.

تالاب میانکاله با چشم اندازهای پاییزی، ورود پیش قراول های مهاجر و نی زارهای پهناور، هنوز نشان می دهد که با تلاش و اقدامات درست، می توان آن را از خطر نجات داد و آینده تالاب و پرندگان مهاجر، آینده ای است که امروز با تصمیم های درست و همکاری جمعی شکل می گیرد.