پژوهش تازه مرکز مطالعات تهران نشان می دهد توسعه مترو و اتوبوس تندرو می تواند سالانه از هزاران مرگ زودرس جلوگیری کند، اما اتوبوس های معمولی نسبت به مترو و بی آرتی کم اثرتر هستند.

به گزارش شرق، آلودگی هوای پایتخت، غول خاموشی است که سالانه هزاران نفر را به مرگ زودرس می کشاند. پژوهشی تازه در مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران راه حل های عملی برای کاهش آلودگی هوا پیشنهاد داده است.

در این گزارش هزینه و فایده توسعه سه سیستم حمل ونقل عمومی مترو، اتوبوس تندرو (BRT) و اتوبوس معمولی مقایسه شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد که سرمایه گذاری در حمل ونقل عمومی نه فقط یک ضرورت زیست محیطی، بلکه یک معامله اقتصادی سودآور برای کل جامعه است.

براساس داده های سازمان بهداشت جهانی، آلودگی هوا سالانه حدود هفت میلیون نفر را در جهان می کشد. در تهران، منابع متحرک شامل خودروها و موتورسیکلت ها، 83 درصد از آلاینده های گازی و 60 درصد از ذرات معلق را تولید می کنند. ذرات معلق ریز (PM2.5) به ویژه مرگبارند؛ هر تن از آن ها معادل شش هزار و 500 دلار خسارت اقتصادی براساس برابری قدرت خرید سال 2023 دارد.

احداث هر کیلومتر خط مترو در تهران براساس قیمت های سال 1402 بین دوهزارو 500 تا دوهزارو 700 میلیارد تومان هزینه دارد. این رقم شامل حفر تونل مکانیزه، احداث ایستگاه ها، خرید ناوگان و تأمین توان برق است. به رغم این هزینه سرسام آور، این پژوهش نشان می دهد مترو بیشترین تأثیر را در کاهش مصرف سوخت و آلودگی دارد؛ تنها با احداث یک خط مترو، مصرف بنزین سالانه در محدوده مورد مطالعه تا چهارهزارو 260 لیتر کاهش یافته و انتشار مونوکسیدکربن (CO) و هیدروکربن ها (HC) به ترتیب 484 و 109 کیلوگرم کمتر می شود.

اگرچه مترو پربازده ترین سیستم حمل ونقل است، اما بی آرتی از نظر نسبت سود به هزینه، مقرون به صرفه تر از هر گزینه دیگری ارزیابی شده است. هزینه احداث هر کیلومتر بی آرتی در جهان حدود 1.3 میلیون دلار است، درحالی که مترو برای همان طول مسیر 43.4 میلیون دلار می طلبد. در تهران نیز یک خط بی آرتی می تواند سالانه مصرف بنزین را دوهزارو 471 لیتر کاهش دهد و میزان CO و HC را به نصف کاهش ناشی از مترو برساند. البته این سیستم به دلیل استفاده از گازوییل در ناوگان، مصرف این سوخت را حدود 665 لیتر افزایش می دهد.

در نقطه مقابل، اتوبوس های معمولی که بدون خط ویژه در ترافیک حرکت می کنند، نقش معناداری در کاهش آلودگی هوا ندارند. پژوهشگران تأکید می کنند که این ناوگان اگرچه هزینه راه اندازی پایین تری دارد عمدتا محدود به خرید اتوبوس های جدید اما تأثیری بر کاهش استفاده از خودروی شخصی و تغییر رفتار سفر شهروندان ندارد.

در پژوهش، رفتار سفر شهروندان تهرانی شبیه سازی شده است. با استفاده از مدل چهارمرحله ای حمل ونقل و روش ترجیحات بیان شده ، محققان نشان دادند که مترو می تواند تقاضای حمل ونقل شخصی را تقریبا دو برابر بیشتر از بی آرتی کاهش دهد. در مقابل، حذف حتی یک خط مترو یا بی آرتی به سرعت موجب افزایش بار ترافیک، مصرف سوخت و آلودگی خواهد شد.

پژوهش مرکز مطالعات تهران نتیجه می گیرد مترو گران ترین اما کارآمدترین ابزار کاهش آلودگی هواست، بی آرتی سریع ترین و مقرون به صرفه ترین گزینه مکمل است. اتوبوس های معمولی، به تنهایی دردی از بحران آلودگی دوا نمی کنند.

تهران در میانه بحرانی زیست محیطی قرار دارد که راه حل هایش نه فقط فنی، بلکه اقتصادی هم هستند. هرچند مترو همچنان شاهراه نجات پایتخت از هوای آلوده است، اما توسعه سریع تر بی آرتی می تواند فشار کوتاه مدت را کاهش دهد.