فرارو استیو هندریکس روزنامه نگار و گزارشگر ارشد بخش بین الملل روزنامه واشنگتن پست

به نقل از روزنامه واشنگتن پست، در تحولی تاریخی، سه کشور بریتانیا، کانادا و استرالیا روز یکشنبه رسماً موجودیت کشور فلسطین را به رسمیت شناختند؛ تصمیمی که به سال ها مخالفت این دولت ها با پذیرش فلسطینیان به عنوان یک ملت مستقل پایان می دهد. این اقدام، که هماهنگ با سیاست جدید فرانسه صورت گرفته، شکافی آشکار میان این سه کشور و ایالات متحده رقم زده است؛ واشنگتن همچنان از به رسمیت شناختن فلسطین خودداری می کند. به این ترتیب، بریتانیا، کانادا و استرالیا اکنون به بزرگ ترین دولت هایی تبدیل شده اند که تاکنون فلسطین را شناسایی کرده اند. فرانسه نیز اندکی بعد موضع مشابهی را تخاذ کرد.

به دنبال شناسایی رسمی کشور فلسطین از سوی بریتانیا، کانادا و استرالیا، تحلیلگران این تغییر موضع را نقطه عطفی در ساختار سنتی دیپلماسی جهانی می دانند. این اقدام، بازتابی مستقیم از نگرانی عمیق جامعه جهانی نسبت به تداوم جنگ غزه است. سه کشور یادشده، نخستین اعضای گروه هفت به شمار می روند که چنین تصمیمی را اتخاذ کرده اند؛ آن هم در حالی که سال ها در شمار نزدیک ترین متحدان آمریکا و حامیان دیرینه اسراییل قرار داشتند. مارک کارنی، نخست وزیر کانادا، آنتونی آلبانیزی، نخست وزیر استرالیا و کی یر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، تصمیم های مشابه خود را در فاصله ای کوتاه اعلام کردند.

کی یر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، در هفته های اخیر با فشار گسترده ای از سوی افکار عمومی و بدنه حزب کارگر مواجه بود؛ فشاری که از او می خواست در قبال حملات اسراییل به غزه موضعی سخت گیرانه تر اتخاذ کند. در همین چارچوب، اعلامیه روز یکشنبه درباره به رسمیت شناختن فلسطین تنها یک روز پیش از آغاز سال نوی یهودی منتشر شد؛ زمان بندی ای که به گفته منابع دیپلماتیک با هدف پرهیز از صدور بیانیه های تحریک آمیز در آستانه یک مناسبت مهم مذهبی انتخاب شد. در پی این تصمیم، واکنش اسراییل سریع و صریح بود. شوش بدرسیان، سخنگوی نخست وزیر بنیامین نتانیاهو، اعلام کرد: پیام اسراییل به این کشورها روشن است؛ ملت اسراییل برای تأمین نیازهای سیاسی اروپا خودکشی نخواهد کرد. او با اشاره به بحران گروگان ها و شرایط خانواده ها و سربازان اسراییلی، تأکید کرد که حماس غزه و اسراییل را در هرج ومرج فرو برده است.

تصمیم جدید بریتانیا برای شناسایی رسمی کشور فلسطین، ریشه های عمیقی در تاریخ پرتنش این سرزمین دارد. لندن در اوایل قرن بیستم قیمومیت بر اراضی فلسطین و اسراییل کنونی را در دست داشت؛ دورانی که وعده های متناقض به اعراب و یهودیان، بذر منازعات بعدی را کاشت. بریتانیا طی دهه های گذشته همواره بر ضرورت دستیابی به توافق از طریق مذاکرات برای ایجاد دو دولت مستقل تأکید می کرد و تا همین اواخر از به رسمیت شناختن فلسطین بدون حصول توافق نهایی خودداری داشت. اما شرایط امروز متفاوت است: افکار عمومی خشمگین از محاصره غزه و سیاست های اسراییل که بیش از پیش از مسیر صلح فاصله گرفته، دولت لندن را به چرخشی بی سابقه سوق داده است.

هم زمان با تصمیم لندن برای تغییر رویکرد در قبال فلسطین، خیابان های شهرهای بزرگ بریتانیا شاهد راهپیمایی های گسترده بود. معترضان با در دست داشتن پرچم های فلسطین، خواستار اقدام قاطع دولت در برابر سیاست های تل آویو شدند. این فشار اجتماعی با حمایت سیاسی همراه شد؛ بیش از یک سوم اعضای کابینه کی یر استارمر از تصمیم اخیر پشتیبانی کردند و بیش از 130 نماینده حزب کارگر نیز با امضای نامه ای رسمی، حمایت خود را از به رسمیت شناختن فلسطین اعلام کردند. در سطح بین المللی نیز موج شناسایی فلسطین رو به گسترش است. انتظار می رود استرالیا پس از نشست سازمان ملل رسماً به این جمع بپیوندد؛ روندی که در پی خونریزی ها و آشوب گسترده پس از حملات 7 اکتبر 2023 حماس به اسراییل، شتاب بیشتری یافته است.

کی یر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، در ماه ژوییه وعده داده بود که پیش از برگزاری نشست سپتامبر مجمع عمومی سازمان ملل درباره شناسایی کشور فلسطین اقدام کند. او اما این وعده را مشروط به گام هایی از سوی اسراییل برای بهبود وضعیت انسانی در غزه قرار داد؛ گام هایی که هرگز برداشته نشد. طبق گزارش وزارت بهداشت غزه، حملات ارتش اسراییل تا امروز بیش از 64 هزار کشته بر جای گذاشته است؛ آماری که میان غیرنظامیان و نیروهای مسلح تفکیک قائل نمی شود.

استارمر سه شرط اصلی برای شناسایی فلسطین تعیین کرده بود: دستیابی به آتش بس با حماس، تعهد به راه حل دو کشوری و کنار گذاشتن طرح الحاق کرانه باختری. با این حال، هیچ یک از این شروط تحقق نیافت و برعکس، اسراییل حملات خود به شهر غزه را شدت بخشید و هم زمان رهبران حماس را در دوحه ، شهری که میزبان مذاکرات آتش بس محسوب می شود هدف قرار داد.

هم زمان با موج تازه شناسایی کشور فلسطین، دولت اسراییل به همراه دونالد ترامپ، رییس جمهور پیشین آمریکا،و شماری از مقامات واشنگتن به شدت این روند را محکوم کردند. آنان استدلال کردند که چنین اقدامی در حکم پاداشی به حماس است و به حملات 7 اکتبر 2023 اشاره کردند؛ حملاتی که بنا بر گزارش ها نزدیک به دو هزار اسراییلی را کشت و ده ها هزار نفر را آواره ساخت. اعلامیه بریتانیا که از مدت ها پیش مورد انتظار بود، در پایان سفر پرزرق وبرق ترامپ منتشر شد و نقطه پایانی چشمگیر بر یکی از پرتنش ترین هفته های دیپلماتیک در روابط غرب و خاورمیانه گذاشت.

کی یر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، روز پنجشنبه در جریان سفر مشترکش با دونالد ترامپ تأکید کرد که شناسایی کشور فلسطین اقدامی ضروری برای پایان دادن به فاجعه انسانی غزه و بازگرداندن مناقشه اسراییل و فلسطین به مسیر یک صلح پایدار است. این موضع گیری، تنها اختلاف علنی میان دو رهبر در سفر دو روزه به شمار آمد. ترامپ در نشست خبری مشترک اذعان کرد که با استارمر در این زمینه اختلاف نظر دارد، هرچند لحن او به مراتب ملایم تر از مشاورانش و نخست وزیر اسراییل بود. بنیامین نتانیاهو در بیانیه ای تند، استارمر را به امتیازدهی به حماس متهم کرد و هشدار داد: دولت جهادی در مرز اسراییل ، در آینده تهدیدی برای بریتانیا خواهد بود.

کی یر استارمر، نخست وزیر بریتانیا، اعلام کرد که شناسایی کشور فلسطین بخشی از راه حلی جامع است که هدف آن تضمین امنیت و ثبات اسراییل در کنار ایجاد کشوری مستقل و قابل دوام برای فلسطینی هاست. او تصریح کرد: اسراییلِ امنی که اکنون وجود ندارد باید محقق شود، همان طور که فلسطینی ها نیز باید کشوری مستقل داشته باشند. استارمر تأکید کرد این تصمیم به هیچ وجه به معنای پاداش دادن به حماس نیست و این گروه را تروریستی خواند که به گفته او هیچ نقشی در آینده فلسطین نخواهد داشت. در مقابل، دونالد ترامپ با لحنی دوستانه واکنش نشان داد و حمایت خود را از همکاری با بریتانیا ابراز کرد؛ نشانه ای که حاکی از آن است این اختلاف دیدگاه، تأثیری جدی بر روابط سنتی لندن و واشنگتن نخواهد گذاشت.

در حالی که شمار زیادی از سیاستمداران بریتانیایی از طیف های مختلف سیاسی اقدامات اسراییل در غزه را محکوم کرده اند، تصمیم کی یر استارمر برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین با مخالفت بخشی از جریان محافظه کار روبه رو شده است. کِمی بیدنوک، رهبر حزب محافظه کار، این تصمیم را نشانه ای از سردرگمی اخلاقی دولت دانست و در یادداشتی در روزنامه تلگراف نوشت: این اقدام پیامی خطرناک به تروریست ها و دیکتاتورها می فرستد مبنی بر این که بریتانیا دیگر مسیر خود را نمی داند.

تاکنون بیش از 140 کشور جهان فلسطین را به رسمیت شناخته اند و سازمان ملل متحد نیز از سال 2012 جایگاه ناظر غیرعضو را به تشکیلات خودگردان فلسطین اعطا کرده است. با این حال، تصمیم اخیر بریتانیا، فرانسه و کانادا به معنای عضویت کامل فلسطین در سازمان ملل نیست. تحقق این جایگاه منوط به تصویب در شورای امنیت است؛ نهادی که ایالات متحده همچنان آماده استفاده از حق وتوی خود در برابر هرگونه پیشنهاد در این زمینه است. روز پنجشنبه، آمریکا برای ششمین بار قطعنامه ای را که خواستار آتش بس فوری و آزادی گروگان ها بود، رد کرد. این قطعنامه با حمایت 14 عضو دیگر شورای امنیت همراه شد، اما واشنگتن دلیل مخالفت خود را ناکافی بودن محکومیت حماس و نیز نبود تأکید کافی بر حق دفاع اسراییل اعلام کرد.

یوسی مکلبرگ، پژوهشگر ارشد اندیشکده چتم هاوس در لندن، معتقد است شتاب گرفتن روند شناسایی کشور فلسطین در حال حاضر بیش از آن که آثار عملی داشته باشد، ارزشی نمادین پیدا کرده است. او توضیح داد که اگر این تصمیم با فشارهای واقعی بر اسراییل همچون محدودیت در فروش سلاح، تحریم مقام ها و نهادهای این کشور یا کاهش روابط تجاری همراه نشود، نتیجه آن بیشتر انزوای دیپلماتیک اسراییل خواهد بود تا تغییر رفتار دولت راست گرای حاکم در تل آویو. به گفته او: این تصمیم جریان تازه ای ایجاد کرده و به حرکت سرعت بخشیده است، اما بدون گام های عملی، تأثیر چشمگیری بر سیاست های اسراییل نخواهد داشت.

در پی تصمیم بریتانیا برای شناسایی کشور فلسطین، جامعه فلسطینیان این اقدام را با استقبال گسترده مواجه کرد. دفتر نمایندگی فلسطین در لندن اعلام کرده است که روز دوشنبه مراسم برافراشتن پرچم در مقر خود در محله همرسمیت برگزار خواهد شد. اگرچه پرچم فلسطین سال ها بر سردر این ساختمان نصب بوده، اما این بار قرار است بر فراز ساختمانی به اهتزاز درآید که اکنون از سوی دولت بریتانیا به عنوان سفارت فلسطین به رسمیت شناخته می شود.

دیانا بوتو، وکیل حقوق بشر فلسطینی و مشاور پیشین محمود عباس، تصمیم بریتانیا برای شناسایی کشور فلسطین را اقدامی مثبت توصیف کرد، اما با ابراز تأسف گفت این تصمیم زمانی اتخاذ شد که ویرانی های غزه به مرحله ای بحرانی رسیده است. او هشدار داد: جهان سرگرم شناسایی فلسطین است، در حالی که غزه در حال نابودی است. بوتو توضیح داد که ارتقای جایگاه فلسطینیان به عنوان یک کشور شناخته شده می تواند تصویر مناقشه را در سطح بین المللی شفاف تر کند. او تأکید کرد: موضوع این نیست که اسراییل صرفاً سرزمینی را اشغال کرده باشد؛ بلکه این یک کشور است که کشور دیگری را اشغال کرده است.

دیانا بوتو با اشاره به سابقه تاریخی بریتانیا تأکید کرد این کشور مسئولیت ویژه ای در قبال مسئله فلسطین دارد. او یادآور شد که منطق مشابه در حمله عراق به کویت باعث واکنش فوری جامعه جهانی شد و افزود: اعلامیه بالفور در سال 1917 یکی از نخستین اسناد کلیدی برای ایجاد خانه ملی یهود بود. به گفته او، بسیاری از قوانینی که اسراییل امروز در زمینه بازداشت های بدون نظارت قضایی به کار می گیرد، ریشه در دوران قیمومیت بریتانیا دارد. بوتو در پایان گفت: این اقدام بریتانیا با توجه به گذشته اش بسیار مهم است، اما کافی نیست.