وحید محمود قره باغ؛ … با آرزوی ایرانی آباد و مقتدر این کلمات پایانی موبد اعظم میان اشراف و وزیران در آتشکده بود؛ زمانی که تاج شاهی را بر سر شاپور اول ساسانی گذاشته بود. هر چند شخصیت این مرد تاثیرگذار و متفاوت به مرور و در پس پرده های کتمان زمان و لایه های غبار تاریخ آرام می گرفت ولی فرجام کار به صورت دیگری بود. در واقع سال 1926 میلادی رازی بزرگ از جهان باستان آشکار شد؛ رازی که در طول سده های گذشته سر به مهر مانده بود. سنگ نبشته هایی در جای جای ایران که گواه شخصیتی از ایران باستان را می داد. آثار و سنگ نبشته هایی از ناحیه نقش رجب، کعبه زرتشت و سر مشهد.

بله، کرتیر یا کردیر از جمله نوادری است که تاریخ به خود دیده است. کسی که هم پا با شاهان بر اریکه قدرت تکیه کرده بود و نقشش در کنار آن ها بر کتیبه ها جای گرفت. این شخصیت در مقطعی بر تحکیم، تثبیت و گسترش آیین ایران باستان بسیار موثر بوده است. کرتیر با دشمنان و مخالفان آیین کهن به شدت برخورد می کرد و مدت ها پیروان بدعت گذاران را تاراند. ضمن اینکه کردیر نقش بسزایی در سیاست داخلی و همچنین سیاست خارجی امپراتوری ساسانی داشت.

کرتیر دوران حکومت هفت پادشاه ساسانی را تجربه کرد. این موبد اعظم و بلندپایه با وجود این که پادشاه نبوده و جز خاندان شاهی محسوب نمی شد ولی چنان جایگاه و وجهه ای داشت که توانست نقش خود را بر کتیبه ها بنشاند. چهار اثر که گواهی بر جایگاه مهم و خاص او در زمان ساسانیان دارد.

نقش کرتیر بر سنگ نبشته ها، همواره در نیم رخ بوده و کلاهی دایره ای بر سر دارد. چهره ای جدی، مصمم و با چشمانی نافذ. این کتیبه ها او را با گردنبندی از دانه های درشت مروارید بر گردن نشان می دهد و دستی بالا رفته که نشان از تحکم و اقتدار است. گفتنی است اسم کردیر را بیشتر به معنای برنده معنی کرده اند و این بی ارتباط با نقاره قیچی که در سنگ نبشه ها بر روی کلاهش قرار دارد، نیست.

از سویی نقش کرتیر در پایه ریزی آیین رسمی ایران و همچنین سامان دادن به اوضاع داخلی کشور بی بدیل است. او کسی بود که آیین ایران باستان را واحد کرد و قداست گذشته را به اوستا بخشید. او تمام تلاش خود را برای از میان برداشتن بدعت ها به کار می بست.

کرتیر در کتیبه ها، اقداماتی را که به انجام رسانیده است بیان می کند. او در سنگ نبشته ها، اهورامزدا را ستوده و ذلت اهریمن و دیوان را یادآور می شود؛ ذلتی که معتقد است در سایه سیاست های او بود. این موبد اعظم به دستور شاپور آتشکده هایی را در تمامی کشور پدید آورد. او در این سنگ نبشته ها به خود می بالد چرا که بسیاری از مردم را که به کیش دیوان بودند به دین ایزدی رهنمون می شود و ملحدان را سخت مجازات می کند. همچنین به جایگاه خاص و بزرگی که شاهان خصوصا بهرام اول و دوم به او ارزانی داشته اند، اشاره می کند. همه این حقایق به دستور او بر تخته سنگ ها نشانده و بر سینه تاریخ ثبت می شد.

کرتیر در زمان اردشیر بابکان سمت مهمی نداشت. در عهد شاپور اول او سرپرست انجمن مغان شد و توانست اصلاحاتی در آیین زرتشت انجام دهد و تا مرگ شاپور بر همین سمت ماند. در زمان هرمز یکم بود که توانست به درجه هرمزد موبد دست یابد. هرمز یکم علاقه خاصی به کرتیر داشت و حتی با اعطای کلاه و کمر به این موبد بلند پایه او را در ردیف بزرگان عصر درآورد. گفتنی است منزلت، قدرت و جایگاه کرتیر در زمان شاهی بهرام دوم به نهایت کمال خود رسید. شاید کلماتی چون مردی اسرارآمیز از جهان باستان و ناپادشاه پادشاه، بیشترین قرابت را با شخصیت این تاریخ ساز داشته باشد.