دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران می گوید: حضور نیروهای موسوم به حجاب بان که در دولت قبل در دانشگاه ها مستقر شده بودند حذف شده است. همچنین دخالت های حراست در امور دانشکده ها که پیش تر بسیار رایج بود به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است. این تغییرات نشان دهنده حرکت به سوی بهبود فضای دانشگاهی است. البته، این وضعیت ممکن است در دانشگاه های دیگر متفاوت باشد.

به گزارش خبرآنلاین، ماه مهر که شروع شود دانشجویان و استادان دانشگاه اولین سال تحصیلی بعد از جنگ 12 روزه را تجربه می کنند، احتمالاً بازگشت آن ها به دانشگاه با توجه به تحولات چند ماه گذشته با کلی پرسش و مطالبه همراه است، برای همین آن چه اهمیت دارد نوع مواجهه دانشگاه با دانشجویان و استادان است. درهمین باره کارن ابری نیا، دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران می گوید: امیدواریم شرایطی فراهم شود که آزادی بیان برای استادان و دانشجویان تضمین شود.

او در این گفت وگو به آخرین وضعیت حجاب بان ها در دانشگاه تهران و وضعیت معیشتی استدان دانشگاه اشاره می کند، به گفته او شرایط طوری شده که برخی استادان مجبور هستند برای گذران زندگی همزمان با تدریس در تاکسی های اینترنتی هم کار کنند.

متن کامل این گفت وگو در ادامه آمده است.

*دولت چهاردهم سال تحصیلی قبل در دانشگاه ها را با روسای دولت سیزدهم شروع کرد، حالا یک سال گذشته و در آستانه سال تحصیلی جدید هستیم، وضعیت مدیریت دانشگاه ها و تغییرات در این حوزه چگونه است؟

در یک سال گذشته تغییرات قابل توجهی در مدیریت دانشگاه های کشور رخ داده است، به ویژه در دانشگاه تهران و برخی دیگر از دانشگاه های بزرگِ تهران و سایر شهرها شاهد تغییر روسای دانشگاه ها بوده ایم که این تحولات نویدبخش بهبود فضای دانشگاهی است. انتظار می رود همان گونه که دولت جناب آقای دکتر پزشکیان در تبلیغات انتخاباتی خود وعده داده بود، فضای دانشگاه ها بازتر شود و دانشجویان از آزادی بیشتری برخوردار شوند. البته این روند به تدریج در حال تحقق است و حالت پادگانی که در دولت قبلی در دانشگاه ها حاکم بود در حال کاهش است.

*نشانه این تغییرات مثلا در دانشگاه تهران به چه شکل نمود پیدا کرده است؟

برای مثال حضور نیروهای موسوم به حجاب بان که در دولت قبل در دانشگاه ها مستقر شده بودند حذف شده است. همچنین دخالت های حراست در امور دانشکده ها که پیش تر بسیار رایج بود به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته است. این تغییرات نشان دهنده حرکت به سوی بهبود فضای دانشگاهی است.

البته، این وضعیت ممکن است در دانشگاه های دیگر متفاوت باشد و همکاران ما در سایر دانشگاه ها می توانند اطلاعات دقیق تری در این زمینه ارائه کنند، مثلا برخلاف دانشگاه های زیرمجموعه وزارت علوم در دانشگاه های تحت نظارت وزارت آموزش وپرورش مانند دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه تربیت معلم شهید رجایی، روسای دانشگاه ها کمتر تغییر کرده اند و همچنان روندهای گذشته در آن ها ادامه دارد. گزارش هایی از سوی کانون صنفی استادان دریافت شده که نشان می دهد استادان این دانشگاه ها به دلیل فعالیت های صنفی خود همچنان تحت فشار و آزار قرار دارند.

در گذشته، فضای دانشگاه ها به شدت تحت نظارت و سرکوب قرار داشت. دانشجویان و استادان به طور مداوم تحت نظر بودند و حتی امضای بیانیه ای ساده که صرفاً دعوت به آرامش می کرد می توانست به عنوان اهرمی علیه استادان استفاده شود و مانع از تحقق درخواست های شان شود. این شرایط فضای نامناسبی را برای فعالیت های علمی و صنفی ایجاد کرده بود. با این حال، انتظارات از تحولات کنونی فراتر از وضعیت فعلی است و امیدواریم با ادامه این روند، فضای دانشگاه ها به سوی بازتر شدن و ارتقای آزادی های علمی و صنفی حرکت کند تا دانشگاه ها بتوانند نقش واقعی خود را به عنوان مراکز تولید علم و دانش ایفا کنند.

*کدام نهادها در دانشگاه دخالت دارند؟

یکی از مسائل مهم در فضای دانشگاهی، نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی است که به نظر می رسد در برخی موارد مانع توسعه و پیشرفت دانشگاه ها شده است. دانشگاه به عنوان نهادی علمی نیازمند استقلال و آزادی عمل است تا گروه های علمی بتوانند در مورد مسائل تخصصی، مانند جذب اعضای هیئت علمی تصمیم گیری کنند. اما در حال حاضر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این امور دخالت دارد که گاه این دخالت ها سازنده نیست و مانع پیشرفت می شود.

*سال تحصیلی جدید اولین سال تحصیلی بعد از جنگ دوازده روزه است، فکر می کنید در این شرایط دانشگاه چه حال و هوایی داشته باشد؟

با شروع سال تحصیلی جدید، به ویژه پس از جنگ 12روزه انتظار می رود که دانشجویان و استادان دیدگاه ها و سؤالات متفاوتی در این زمینه مطرح کنند، امیدواریم با توجه به بهبود نسبی فضای دانشگاه ها، شرایطی فراهم شود که آزادی بیان برای استادان و دانشجویان تضمین شود. در گذشته برگزاری جلسات دانشجویی یا دعوت از سخنرانانی که مورد تأیید مسئولین نبودند با موانع جدی مواجه می شد. انتظار می رود در دوره جدید، این محدودیت ها برطرف شود و فضای مناسب تری برای بحث و گفت وگو ایجاد گردد.

*وضعیت استادانی که پس از حوادث سال 1401 اخراج یا تعلیق شده بودند، چگونه است؟

خوشبختانه بسیاری از آن ها به کار بازگشته اند. وزارت علوم در این زمینه عملکرد نسبتاً مطلوبی داشته و موارد حاد با پیگیری های انجمن صنفی استادان حل شده است. البته برخی از استادان ممکن است خود تمایلی به بازگشت نداشته باشند، اما در مجموع، افرادی که متقاضی بازگشت بودند، تا حد زیادی به فعالیت خود ادامه داده اند.

*وضعیت معیشتی اعضای هیئت علمی دانشگاه ها همیشه شرایط مساعدی نداشته، در حال حاضر چگونه است؟

سال تحصیلی جدید در حالی شروع می شود که اعضای هیئت علمی دانشگاه ها که بار اصلی آموزش، پژوهش و فناوری در کشور را به عهده دارند، در بدترین وضع معیشتی خود نسبت به گذشته و حتی در مقایسه با اقشار دیگر در حال حاضر قرار دارند. حقوق یک استادیار تازه استخدام در حدود 28 میلیون تومان است. این در حالی است که همین استادیار برای استخدام در دانشگاه مدارج علمی متعددی را طی کرده و سال های متمادی از عمر خود را صرف کرده است و در سنی در حدود 28 تا 30 سالگی تازه درآمد خواهد داشت. در حالی که دیگرانی که چنین مدارج علمی را طی نکرده اند در سنین بسیار پایین تر وارد بازار کار می شوند و عجیب تر اینکه بسیاری از آنان درآمدهای مشابه یا بالاتری دارند.

مثلاً اخیراً شنیده شده که حقوق افراد خدماتی شهرداری در همین حدود است و یا راننده فلان مدیرعامل ماهیانه 60 میلیون تومان درآمد دارد و یا همین دانشجویی که توسط همین استادیار آموزش دیده و بعد از 4 سال وارد بازار کار می شود، درآمدی به مراتب بالاتر دارد. فقط هزینه مسکن یک استادیار جوان در تهران بیش از حقوق او است، این امر باورنکردنی است اما حقیقت دارد.

یکی از همکاران در یکی از دانشگاه های تهران به من می گفت که همکار جوانش که در جلسه ای کنار وی نشسته بوده، به دلیل مستأصل شدن از اوضاع اقتصادی از او چاره جویی کرده که چه باید بکند. من شخصاً اعضای هیئت علمی را می شناسم که علاوه بر حقوق دانشگاه هم اکنون مجبورند با اسنپ کار کنند تا بتوانند از عهده هزینه های زندگی برآیند. همین مشکلات موجب مهاجرت تعداد قابل توجهی از اعضای هیئت علمی دانشگاه ها شده است.

*تفاوت وضعیت معیشتی اساتید در ایران با کشورهای همسایه چگونه است؟

در حالی که دریافتی یک استاد تمام پایه 50 در دانشگاه تهران کمتر از 800 دلار است، در کشورهای همسایه در منطقه مثل امارات، عربستان و قطر، حقوق اعضای هیئت علمی به طور میانگین از 3000 تا 7000 دلار در ماه است. البته استاد تمام پایه 50 بیش از ده هزار دلار دریافت می کند و این در حالی است که مسکن رایگان، بیمه کامل و بسیاری امکانات رفاهی دیگر نیز در اختیار استادان قرار می دهند.

همچنین بودجه های پژوهشی چند صد هزار دلاری تا میلیون دلاری در اختیار پژوهشگران برجسته قرار می گیرد. این در حالی است که بودجه های پژوهشی دانشگاه های ما بسیار ناچیز است. به دلیل بودجه های ناچیز پژوهشی، ارتباطات بین المللی علمی بین دانشگاه ها، از قبیل شرکت در کنفرانس ها و رخدادهای علمی و دیپلماسی علمی که می تواند یکی از مؤلفه های توسعه علمی کشور باشد، به شدت کاهش یافته است.

*وضعیت مهاجرت اعضای هیئت علمی چگونه است و چه آماری در این زمینه وجود دارد؟

آمار دقیقی از مهاجرت اساتید به ویژه اساتید جوان در دسترس نیست، اما با آمار نسبی که از دوازده دانشگاه بزرگ تهران، شریف، امیرکبیر، خواجه نصیر، علم و صنعت، شیراز، اصفهان، صنعتی اصفهان، تبریز، مشهد، شهید بهشتی و تربیت مدرس اخذ شده است، از حدود شش هزار عضو هیئت علمی در رشته های علوم و مهندسی، در 5 سال اخیر حدود 1200 تا 1500 نفر بازخرید، بازنشسته زودرس، قطع همکاری یا مرخصی بدون حقوق طولانی داشته اند که حدود یک چهارم اساتید هستند. از این تعداد بیش از حدود شصت درصد آن ها در دو سال گذشته رخ داده است که بیانگر شتاب بیشتر مهاجرت است.