مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه گفت: لغو معافیت های تحریمی بندر چابهار توسط دولت آمریکا با هدف غیرقانونی ممانعت از همکاری و مشارکت دیگر کشورها در امر سرمایه گذاری و توسعه این بندر صورت گرفته است.

به گزارش ایرنا، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده است که معافیت تحریمی بندر چابهار را که در سال 2018 با هدف بازسازی افغانستان و توسعه اقتصادی منطقه صادر شده بود، لغو می کند. این تصمیم که از 29 سپتامبر 2025 لازم الاجرا خواهد شد، می تواند هرگونه فعالیت مرتبط با این بندر را مشمول تحریم های موسوم به قانون آزادی ایران و مقابله با گسترش سلاح های هسته ای (IFCA) قرار دهد. لغو این معافیت در ادامه سیاست فشار حداکثری واشنگتن علیه تهران ارزیابی می شود، اما پیامدهای آن از ابعاد دو جانبه ایران هند فراتر رفته و به سطح رقابت های ژئوپلیتیکی در منطقه گره خورده است.

بندر چابهار نخستین بندر آب عمیق ایران در دهانه دریای عمان است که نقشی کلیدی در اتصال ایران به مسیرهای تجارت بین المللی ایفا می کند. این بندر برای هند به عنوان مسیر جایگزین دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی، اهمیتی راهبردی دارد و بخشی از کریدور بین المللی شمال جنوب (INSTC) محسوب می شود که از اقیانوس هند تا روسیه و اروپای شمالی امتداد دارد. چابهار در عین حال تنها 140 کیلومتر با بندر گوادر پاکستان فاصله دارد؛ بندری که با سرمایه گذاری چین توسعه یافته است.

ایران و هند بیش از دو دهه است که همکاری در پروژه چابهار را آغاز کرده اند و طی سال های اخیر دهلی نو از این مسیر برای ارسال گندم و کمک های بشردوستانه به افغانستان استفاده کرده است. اما روند توسعه این بندر به دلیل فشارهای مداوم آمریکا و تحریم های یکجانبه با کندی روبه رو شده و اکنون لغو معافیت تحریمی واشنگتن می تواند ضربه ای جدی به آینده این همکاری وارد کند.

چابهار از نگاه بسیاری از تحلیلگران تنها یک پروژه اقتصادی نیست، بلکه ابزاری برای ایران جهت کاهش اثر تحریم ها و برای هند فرصتی برای عبور از محدودیت های ژئوپلیتیکی ناشی از برخی رقابت های منطقه ای محسوب می شود. از همین رو، لغو معافیت آمریکا نه تنها تهران، بلکه دهلی نو را نیز با چالش های جدیدی در محاسبات راهبردی اش مواجه خواهد ساخت.

این اقدام تازه در شرایطی صورت می گیرد که ایالات متحده در اسفندماه سال گذشته نیز معافیت عراق برای واردات گاز و برق از ایران را لغو کرده بود. مجموعه این تصمیم ها نشان می دهد سیاست واشنگتن در قبال ایران دیگر محدود به عرصه های هسته ای یا نظامی نیست، بلکه با هدف قرار دادن مسیرهای حیاتی اقتصادی و همکاری های منطقه ای، دامنه فشار را به حوزه های راهبردی گسترده تر کشانده است.

در عین حال، موضوع چابهار برای هند از حساسیت ویژه ای برخوردار است؛ سرمایه گذاری های انجام شده، توافق های سه جانبه میان ایران، هند و افغانستان، و جایگاه این بندر در نقشه راه ترانزیتی منطقه باعث شده است دهلی نو چابهار را نه صرفاً یک پروژه اقتصادی، بلکه بخشی از موازنه راهبردی خود در برابر رقبای منطقه ای خود بداند. از این منظر، فشار آمریکا می تواند هند را در موقعیتی پیچیده میان روابط با واشنگتن و ضرورت های راهبردی منطقه ای قرار دهد. با این حال، به دلیل جایگاه خاص چابهار برای هند و نقش این پروژه در معادلات ترانزیتی و موازنه سازی منطقه ای، اعلام وزارت خارجه آمریکا همچنان با ابهاماتی در خصوص نحوه اجرا و میزان اثرگذاری همراه است.

محمدرضا بهرامی، مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه در پاسخ به پرسشی در خصوص خبر اعلام شده از سوی وزارت امور خارجه ایالات متحده گفت: موضوع لغو معافیت های تحریمی بندر چابهار توسط دولت آمریکا صرفا با هدف تحت فشار قرار دادن ایران و ایجاد مانع بر سر توسعه اقتصادی سیستان و بلوچستان نیست بلکه با هدف غیرقانونی ممانعت از همکاری و مشارکت دیگر کشورها در امر سرمایه گذاری و توسعه این بندر صورت گرفته است.

بهرامی با تاکید بر اینکه این امر از این جهت اهمیت دارد که بندر چابهار نماد همکاری جنوب-جنوب بین ایران و برخی کشورهای منطقه برای تسهیل دسترسی های جغرافیایی و نیز توسعه تجارت و ترانزیت در سطح منطقه بوده است، گفت: بدیهی است جمهوری اسلامی ایران و شرکای اقتصادی و تجاری آن با درک اهمیت همکاری های فیمابین، بدون توجه به مداخلات غیر منطقی و ضد توسعه ای آمریکا، به همکاری ها برای پیشبرد طرح توسعه بندر چابهار به عنوان یکی از طرح های توسعه ملی و منطقه ای ادامه خواهد داد.