مرتضی مکی کارشناس ارشد مسائل بین الملل در رابطه با ارزیابی خود ازعدم تصویت قطعنامه شورای امنیت مبنی بر لغو تحریم های بین المللی علیه ایران و فعال سازی مکانیسم ماشه در چند روز آتی گفت: روند تحولات و فرآیند فعال سازی مکانیسم ماشه توسط اروپایی ها نشان می داد که نمی توان به ابتکار عمل و اقدام خاصی امید داشت که اروپایی ها را متقاعد به عقب نشینی از مواضعشان کند و انعطافی در بازگشت قطعنامه های 2231 نشان دهند.

به گزارش ایلنا، وی ادامه داد: اروپایی ها نقش گذشته خود را در قبال پرونده هسته ای ایفا نمی کنند. پیش از این تلاش می کردند به عنوان یک میانجی و پلیس خوب در ارتباط با آمریکا عمل کنند. حمله روسیه به اوکراین و رویدادهای پاییز 1401 در ایران و حمله اسراییل به غزه، تروییکای اروپا را در کنار آمریکا و اسراییل قرار داده است. در برخی موارد، مواضع تندتری از سوی اروپایی ها نسبت به برنامه هسته ای و موشکی ایران مشاهده شده است.

این تحلیل گر مسائل بین الملل درباره ی ابتکار عملی که ایران برای همکاری با آژانس انجام داد و توافقنامه میان ایران و آژانس اظهار کرد: توافق قاهره در خصوص چارچوب جدید همکاری آژانس با ایران امضا شد و یک روزنه بود که می توانست دو شرط از سه شرط اروپایی ها در جهت تعویق فعال سازی مکانیسم ماشه را تامین کند. با این حال اروپایی ها واکنش چندان خوبی به توافق نداشتند و خواسته های حداکثری را مطرح می کردند که فراتر از توافق با آژانس بود. آخرین دور مذاکراتی هم که میان آقای عراقچی و وزرای امور خارجه اروپا و خانم کایا کالاس برگزار شد نشان داد که اروپایی ها انعطافی در مواضع خود نشان نداده ند.

مکی با اشاره به مصاحبه ی اخیر مکرون رییس جمهور فرانسه با یک شبکه اسراییلی عنوان کرد: مصاحبه اخیر مکرون نشان داد که فرانسوی ها بیشتر با کجا در خصوص برنامه ی هسته ای ایران هماهنگی دارند و لابی صهیونیست در فعال شدن مکانیسم ماشه نقش فعالی داشته است.

این کارشناس سیاست بین الملل در رابطه با احتمال تعویق مکانیسم ماشه در این مدت باقی مانده گفت: در هشت روز آینده، اگر توافق موقتی صورت بگیرد و یا دیداری میان اروپایی ها و هیئت ایرانی در جریان نشست سالانه در نیویورک اتفاق بیفتد، این امکان وجود دارد که طی این یک هفته معجزاتی رخ دهد که بتوان امیدوار بود مکانیسم ماشه شش ماه به تعویق بیفتد.

وی افزود: گفته می شود که طی چند روز گذشته پیام هایی میان عراقچی و ویتکاف رد و بدل شده است. همچنین ایران نیز از قطعنامه پیشنهادی خود که در نشست آژانس بین اللملی انرژی اتمی به همراه چین و روسیه ارائه کرده بود، عقب نشینی کرد. شاید این اقدامی از سوی ایران بود برای اینکه امکان گفت وگو با آمریکایی ها افزایش پیدا کند. به هر حال این تنها روزنه هایی است که در طول هشت روز آینده می تواند مکانیسم ماشه را شش ما به تعویق بیندازد اما به نظر می رسد ما باید منتظر بازگشت تحریم ها باشیم.

این پژوهشگر روابط بین الملل در خصوص فرصت نشست عمومی سازمان ملل برای احیای دیپلماسی تاکید کرد: آقای مکرون در این مصاحبه که با شبکه 12 اسراییل داشت، یک نکته ای مطرح کرد که البته آقای عراقچی نیز پاسخش را داد. در این مصاحبه گفته شده بود که عراقچی طرح های معقولی ارائه داد اما دولت ایران از آن ها حمایت نمی کند. آن ها معتقدند در خصوص رسیدن به توافق و چارچوب همکاری با یک چندصدایی در ایران مواجه هستند.

وی اضافه کرد: اگر آقای پزشکیان با توجه به دیدارهایی که در نیویورک دارند نشان دهند که مطالبی که آقای عراقچی در آخرین گفت وگوها با تروییکای اروپایی بیان کرده است، تصمیم حاکمیتی است، شاید روزنه گشا باشد و این دیدارها و ابتکار عمل، ایران و اروپا و آمریکا را به یک توافق موقت برساند.

این تحلیل گر سیاست خارجی در خصوص امکان مذاکره با آمریکا تشریح کرد: آمریکایی ها یک درک و تصوری از ایران دارند و بر اساس آن درک و تصورشان از خواسته حداکثری خود عقب نشینی نمی کنند و مسائل موشکی را نیز مطرح می کنند. اگر این خواسته آمریکایی ها در خصوص برنامه موشکی ایران در کنار برنامه هسته ای قرار گیرد، ایران حاضر به چنین مذاکره و توافقی نخواهند بود. برنامه موشکی ایران یک برنامه دفاعی است که سطح بازدارندگی ایران در مقابل اسراییل را حفظ می کند و نمی تواند قابل مذاکره باشد.

وی تاکید کرد: اگر آمریکایی ها و اروپایی ها بخواهند در کنار برنامه هسته ای، مسائل موشکی را بیان کنند نمی توان امیدوار بود که توافقی حاصل شود. اگر نه، پیشنهادات و ابتکار عمل ها محدود به همان برنامه هسته ای خواهد بود و می توان امیدوار بود که پنجره دیپلماسی باز بماند و در شش ماه آینده، اتفاقاتی بیفتد که ایران را از این شرایط خارج کند.

مکی در پاسخ به این سوال که با توجه فعال شدن مکانیسم ماشه وعدم تمایل آمریکا برای از سرگیری مذاکرات چقدر احتمال جنگ مجدد وجود دارد، عنوان کرد: با توجه به شرایط و سیاست های اروپایی-آمریکایی و بحث فشار حداکثری، قطعاً با تدوام نه جنگ و نه صلح، شرایط برای ایران دشوارتر خواهد شد. اگر ایران نیز خروج از ان پی تی را متعاقب فعال شدن مکانیسم ماشه دنبال کند، شرایط را برای خود دشوار و سخت تر می کند، همچنین تحت فشارهای بیشتری قرار خواهد گرفت. با توجه داشت که آمریکایی ها و اسراییلی ها اهداف حداکثری خود را در حمله به ایران دنبال می کردند، شاید آن ها ادعای پیروزی هم داشته باشند ولی اذعان دارند که به آن اهداف نرسیده اند و همچنان باقی مانده است، بنابراین ممکن است از مکانیسم ماشه برای حمله به ایران استفاده کنند.

مکی یادآور شد: البته باید این نکته را نیز در نظر داشته باشیم که احتمال حمله مجدد تا پایان سال 2025 بالا است، اما در این مدت ایران تلاش خواهد کرد خلاهای خود را برطرف کند و پس از آن احتمال جنگ کاهش پیدا می کند. همچنین مواضع روسیه و چین در قبال مکانیسم ماشه نشان داد که تاثیر قطعنامه های ایران برای این دو کشور متفاوت از گذشته است. روسیه به صراحت اعلام کرده که به این قطعنامه های جدید نخواهد پیوست و چینی ها نیز مواضع محتاطانه ای اتخاذ کرده اند و اعلام کردند که این مکانیسم ماشه نباید فعال شود و غیر قانونی است.

وی با اشاره به سفر پزشکیان به چین خاطرنشان کرد: آقای پزشکیان سفری به چین داشتند و نشستی بین ایشان و استراتژیست معروف آقای شی جی پینگ برگزار شد. این ها همه نشانه ها و سیگنال هایی است که احتمالاً چین و روسیه نمی خواهند مثل گذشته به تحریم های سازمان ملل علیه ایران بپیوندند یا روزنه هایی برای ایران در جریان دور زدن تحریم ها باز نگه خواهند داشت. با این حال شرایط برای ایران چه از نظر اقتصادی و چه از نظر سیاسی - امنیتی دشوارتر خواهد شد.