تصاویر لاته سبز، ماکیاتو، امریکانو، بستنی ماچا و دسرهای زمردی رنگ با جذابیت بصری بالا، این روزها فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را پر کرده است. انگار چای سر صبح دیگر معنایی ندارد؛ اگر می‎خواهیم روزی متفاوت داشته باشیم، باید صبح‎مان را با یکی از این نوشیدنی‎ها شروع کنیم؛ نوشیدنی‎های لوکسی که حس خاص بودن را به مصرف کنندگان القا می‎کنند. گاهی هم این نوع محصولات آنقدر میان مردم محبوب می‎شوند که با افزایش قیمت یا کمبود روبه رو می‎شوند. به گفته دکتر عبدالرضا نوروزی، قیمت جهانی قهوه به دلیل افزایش مصرف ایرانی‎ها طی سه سال گذشته 15 درصد گران‎تر شده است.

به گزارش ایران، عبدالرضا نوروزی، متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه قهوه یکی از قدیمی‎ترین نوشیدنی‎های تاریخ است، می‎گوید: تاریخچه قهوه به حدود سه هزار سال پیش می‎رسد. قهوه از نظر نژادی دو دسته دارد؛ قهوه عربیکا که برای مناطق یمن و اتیوپی است و قهوه روبوستا که نژادی آمریکایی دارد. قهوه عربیکا معمولاً مزه شیرین‎تری دارد اما اسیدیته وکافیین آن کمتر است. قهوه روبوستا تیره رنگ است و کافیین بیشتری دارد و به طور کلی قهوه ارزان قیمت‎تری است به این دلیل که هر درخت قهوه روبوستا سه ونیم برابر بیشتر از درخت قهوه عربیکا باردهی دارد.

اگر کتاب تاریخ قهوه در ایران را بخوانید، متوجه می‎شوید مصرف قهوه در ایران بسیار شایع بوده و اینکه گفته می‎شود فرهنگ کافی شاپ یا قهوه‎خانه جدید است، اصلاً درست نیست.

دکتر نوروزی با اشاره به این موضوع می‎گوید: مصرف قهوه از دوران صفویه در ایران وجود داشته، اما در دوران قاجاریه در کل دنیا و همچنین ایران، نوشیدنی دیگری به نام چای به سرعت وارد بازار مصرف می‎شود. یکی از مزایای این نوشیدنی جدید، قیمت ارزان‎تر نسبت به قهوه است، اما یکی دیگر از دلایلی که سبب شد مصرف چای از قهوه در ایران سبقت بگیرد، امکان کشت آن در کشور بود. ما به لحاظ اقلیمی نمی‎توانیم قهوه کشت کنیم اما امکان کشت چای در کشور وجود دارد. به همین دلیل چای، جای قهوه را میان خانواده‎های ایرانی گرفت. پس قهوه فرهنگ وارداتی از غرب به ایران نبوده، در واقع بومی ایرانی‎هاست. اگر بخواهیم نسبت به چای مقایسه کنیم، قهوه تاریخچه قدیمی‎تری در ایران دارد.

دکتر نوروزی درباره فواید قهوه و چای می‎گوید: اگر بخواهم به زبان ساده در مورد این دو نوشیدنی پرطرفدار بگویم، خداوند چای و قهوه را برای کمک به انسان‎ها آفریده است. برای اینکه انسان‎ها مداوم در حال تلاش و فعالیت هستند، نیاز به مصرف مواد و خوراکی ای دارند که انرژی کافی را تا پایان شب به آن ها بدهد و چای و قهوه در بدن انسان مثل مواد انرژی زا و دوپینگ عمل می‎کند. مواد عمده تشکیل دهنده نوشیدنی قهوه، آب است و می‎تواند آب بدن انسان را تأمین کند. قهوه دارای مواد مغذی است که اثرات بسیاری در سلامتی افراد دارد؛ آنتی اکسیدان‎های قوی که برای خنثی سازی بدن از هوای آلوده و کمک به وضعیت قلب و عروق بسیار کارایی دارد. رنگ قهوه‎ای دانه‎های قهوه نشانه وجود آنتی اکسیدان است، به همین دلیل قهوه را به عنوان نوشیدنی فراسودمند نامگذاری می‎کنند.

کافیین، ماده دیگر قهوه است که ضرورت مصرف آن را دوچندان می‎کند. این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران در این‎باره توضیح می‎دهد: کافیین ماده محرکی است که مغز انسان برای آن گیرنده دارد. وقتی قهوه مصرف می‎کنیم، گیرنده‎های مغز، کافیین را دریافت می‎کنند و همین فرآیند باعث می‎شود حس انرژی و آرامش بیشتری در سیستم عصبی ایجاد شود. همچنین نوشیدن قهوه با افزایش ضریب هوشیاری مغز و با تنگ‎تر شدن مردمک‎های چشم، سبب بینایی بهتر چشم هم می‎شود. اما همین انتقال انرژی می‎تواند سبب افزایش ضربان قلب و خون‎رسانی بیشتر به عضلات بدن شود. به همین دلیل برخی از مردم با خوردن قهوه می‎گویند دچار تپش قلب می‎شوند. این افراد نسبت به کافیین قهوه حساسیت دارند و توصیه می‎شود کمتر قهوه مصرف کنند.

به گفته این متخصص تغذیه، بر اساس تحقیقات انجام شده، کمتر از 10 درصد مردم دنیا نسبت به کافیین قهوه حساسیت دارند. البته ایرانی‎ها جزو نژادی هستند که حساسیت کمتری نسبت به قهوه نشان می‎دهند.

برخی قهوه‎ها جزو پرمصرف‎های این نوشیدنی محسوب می‎شوند که اصطلاحاً به آن قهوه فوری می‎گویند. دکتر نوروزی در مورد این نوع قهوه‎ توضیح می‎دهد: پودر قهوه در آب حل نمی‎شود، حتی اگر به قهوه‎های عربی یا ترکی نگاه کنید، نهایتاً پودر ته نشین می‎شود. برخی هم از این ته نشین شدن قهوه برای شوخی و سرگرمی حتی فال هم می‎گیرند. حالا همین قهوه برای اینکه در آب حل شود، باید مراحلی را طی کند که در اصطلاح آبگیری می‎گویند.

یعنی قهوه را فریز کرده بعد آبگیری می‎کنند. این فرآیند سبب تغییراتی در ساختار قهوه می‎شود که نتیجه آن قهوه فوری است؛ قهوه‎ای که به راحتی بدون نیاز به دم گذاشتن در یک لیوان آب حل می‎شود. همان طور که از اسمش پیداست، فوری و برای رفع نیاز کردن است به همین دلیل کیفیت پایینی دارد، اما باز هم دارای خواص خوب قهوه مثل آنتی اکسیدان‎ها و کافیین است. آنچه قهوه فوری را بد نشان می‎دهد، افزودن شیر خشک و شکر به این دسته از قهوه‎هاست که مصرف مداوم آن باعث چاقی و اضافه وزن می‎شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره افزایش مصرف قهوه در ایران طی چند سال گذشته می‎گوید: واردات قهوه در کشور از سال 1399 تا 1403 از چهل هزار تن به بیش از 150 هزار تن رسیده که دلیل آن اقبال مردم و افزایش مصرف قهوه در ایران است. بر اساس گزارش رسمی سازمان فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) قیمت جهانی قهوه حدود 15 درصد رشد پیدا کرده که یکی از دلایل رشد قیمتی، افزایش مصرفش در ایران است. مصرف قهوه خالی یا همراه با شیر حتی اگر طی روز چند فنجان یا لیوان قهوه هم بنوشیم مشکلی برایمان ایجاد نمی‎کند. حالا اگر افراد با خوردن قهوه دچار کم‎خوابی می‎شوند، توصیه می‎کنیم از ساعت 6 عصر به بعد قهوه نخورند تا مشکلی در روند خواب پیدا نکنند.

دکتر نوروزی با اشاره به اینکه کافیین قهوه دو برابر چای است، می‎گوید: در چای هم کافیین وجود دارد، اما میزان این ماده در قهوه خیلی بیشتر است. حدود 10 تا 15 دقیقه بعد از خوردن این نوشیدنی، کافیین اثراتش را نشان می‎دهد. بعد از گذشت یک ساعت هم دیگر هیچ اثری بر بدن ندارد. به همین دلیل برای کاهش خواب در طولانی مدت نمی‎توانیم روی خوردن قهوه حساب کنیم. بعد از اینکه اثرات کافیین قهوه در بدن از بین برود، خستگی فرد دو برابر خودش را نشان می‎دهد. قهوه نیاز به خواب را از بین نمی‎برد، بلکه به شکلی آن را به تعویق می‎اندازد. رانندگان به هیچ عنوان نباید با خوردن قهوه به رانندگی طولانی مدت ادامه دهند، با این تفکر که هر یک ساعت یک لیوان قهوه می‎خورند تا مسیر را طی کنند، چرا که منجر به خواب آلودگی‎های شدید برای افراد می‎شود.

او درباره مصرف قهوه در سنین پایین می‎گوید: قهوه به علت کافیین بالایی که دارد، برای بچه‎های زیر 12 سال توصیه نمی‎شود. مصرف چای هم باید کمرنگ و فقط صبح‎ها باشد. اینکه بچه‎های 9 یا 10ساله را به خوردن چای و قهوه عادت دهیم، بسیار اشتباه است.

از منوی کافه های لوکس تهران تا پست های اینستاگرامی و ویدیوهای مجازی، ماچا نه تنها یک نوشیدنی، بلکه نمادی از سبک زندگی مدرن و سلامت محور شده، اما در واقعیت چای ماچا همان چای سبز است که در سایه رشد داده شده است.

این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره تبلیغات بلاگرها از خواص این چای ژاپنی می‎گوید: گیاه چای به شکل برگ است، با چیدن برگ‎ها و فرآیندی که روی آن انجام می‎شود، انواع چای شکل می‎گیرد. اگر فرآوری کمتری در برگ چای انجام شود، تبدیل به چای سبز می‎شود. حالا کشور ژاپن برخی از این برگ‎های چای را در سایه و با نور کم کشت می‎کند و به همین دلیل رشد کند و با بازدهی کمتری دارد. همین خصیصه سبب شده رنگ سبز خوشرنگی هم داشته باشد. با فرآیندی که روی این نوع برگ چای انجام می‎شود، پودر نرمی شکل می‎گیرد که حلال آب است و ژاپنی‎ها آن را ماچا می‎نامند و خواصش همان خواص چای سبز است.

دکتر نوروزی با بیان اینکه این چای به دلیل کندی رشدی که دارد، گران قیمت است، می‎گوید: 95 درصد چای که به عنوان ماچا در دسترس ماست، چای سبز خودمان است که رنگ خوراکی به آن اضافه می‎کنند تا سبزتر و شبیه چای ماچا ژاپنی به نظر برسد. اما به طور کلی ماچا به عنوان چای سبز برای سلامتی مفید است و حتی می‎توان همراه قهوه هم نوشید. اگر دیده می‎شود بلاگرها به یکباره به سمت نوعی از نوشیدنی سوق پیدا می‎کنند، حتماً نفع اقتصادی برایشان دارد، اما طرف دیگر ماجرا مردمی هستند که به دنبال مزه‎های جدید و تنوع غذایی می‎گردند و به نوعی می‎خواهند برای فراغ از مشکلات کار و دغدغه‎های روزمره، تجربه جدیدی در خوردن یا نوشیدن کسب کنند. هیچ ایرادی ندارد اما باید بدانند چای ماچا همان چای سبز است.