بالای 45 درصد از مرگ و میر ایرانی ها به دلیل بیماری‎های قلبی و عروقی است. امید جهان خواننده پاپ کشورمان در سن 44 سالگی به علت سکته قلبی فوت کرد. عارضه‎ای که سال 96 گریبانگیر پدرش شد و او هم بر اثر سکته قلبی جان سپرد. فوت پدر و پسر هنرمند و مرگ زودرس آن ها به علت بیماری‎های قلبی و عروقی این سؤال را در ذهن ایجاد می‎کند که عامل ژنتیک یا وراثت چقدر در بروز بیماری‎ها نقش دارد؟ بنابراعلام مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران اگر یکی از اعضای خانواده زیر 45 سال دچار سکته قلبی و مغزی شود، ریسک این عارضه در بستگان درجه یک او، بیش از 3درصد افزایش پیدا می‎کند.

به گزارش ایران، همیشه پای ژنتیک در میان است، به خصوص اگر موضوع سکته باشد. دکتر سعید صادقیان متخصص قلب و عروق و مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره نقش ژنتیک یا ارث در بیماری‎های قلبی عروقی می‎گوید: بیماری‎های قلبی و عروقی که شامل سکته های مغزی و قلبی می‎شود، چندعامل شناخته شده، دارند که می‎تواند در سنین پایین‎تر عارضه ایجاد کند. چربی خون، قند خون و فشارخون بالا، مصرف دخانیات مثل سیگار از جمله عوامل مشخص در ایجاد بیماری‎های قلبی و عروقی است، اما یکی‎دیگر از عوامل سابقه بیماری قلبی و عروقی سکته‎های قلبی و مغزی در بستگان درجه یک است.

براساس بررسی‎های انجام شده اگر در خانواده‎ای یکی از اعضا زیر 45 سال دچار سکته قلبی یا مغزی شود، در تک تک اعضای خانواده ریسک بیماری 3.8 درصد بیشتر می‎شود. حالا اگر این عارضه زیر 55 سالگی رخ دهد، ریسک 2.2 درصد افزایش می‎یابد. اگر زیر 65 سالگی سکته قلبی و مغزی در فردی رخ دهد، ایجاد این عارضه در بستگان درجه یک او 1.7 درصد بیشتر می‎شود.

او با بیان اینکه وجود سابقه بیماری قلبی عروقی در یک خانواده از اهمیت بالایی برخوردار است، توضیح می‎دهد: سابقه فامیلی به عنوان عامل پنجم می‎تواند ریسک ابتلای سکته‎های مغزی و قلبی را در سنین پایین بسیار بالا ببرد. به همین دلیل در مرکز قلب، درمانگاهی دایر شده است برای افرادی که دچار سکته قلبی زودرس شده‎اند، اعضای خانواده او را از لحاظ چربی، فشار، قند، استعمال دخانیات بررسی می کنند تا زودتر بتوانیم از ایجاد عارضه در دیگر اعضای خانواده جلوگیری کنیم.

در خانواده‎ای که سکته قلبی زودرس رخ دهد، یعنی خانم‎ها زیر 65 سالگی، آقایان زیر 55 سالگی و به طور میانگین زیر 60 سالگی را سکته زودرس می‎گویند. مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران با تأیید این موضوع می گوید: اینکه بگوییم ژن خاصی باعث ایجاد سکته قلبی می‎شود، بررسی‎ها چنین چیزی را نشان نمی‎دهد، اما ژن‎هایی هستند که به خصوص در چربی خون و فشار خون اثرگذار است. به همین دلیل در افرادی که سابقه فامیلی هم دارند، احتمال بروز سکته‎های مغزی و قلبی افزایش پیدا می‎کند.

این متخصص قلب و عروق در پاسخ به این سؤال که می‎توان گفت میانگین سنی سکته‎های قلبی و مغزی پایین آمده است، می گوید: برای چنین صحبتی باید هرم جمعیتی را در نظر بگیریم. یعنی چند درصد از جمعیت 85 میلیونی ایران در چه سنی قرار دارند. بعد بتوانیم در مورد چنین موضوعی نظر بدهیم. آمار و ارقامی که در پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه تهران داریم، نشان دهنده کاهش میانگین سنی سکته‎های قلبی و مغزی نیست. اما جمعیت ایران اکنون جمعیت جوانی است و کنترل موارد خطرزا به درستی انجام نمی‎شود.

به همین دلیل می‎توان گفت، به علت وجود عوامل خطرزا وعدم کنترل آن ها این دو عامل دست به دست هم داده‎اند تا بیماری‎های قلبی و عروقی در کشور در مقایسه با کشورهای اروپایی در سنین پایین‎ تری رخ ‎دهد اما در مقایسه با کشوری مثل ترکیه حدود دوسال فاصله داریم. در 10 تا 15 سال گذشته برنامه جامعی برای کنترل عوامل خطر این بیماری‎ها درکشور نداشتیم، به همین دلیل عوامل خطرزا، افزایش پیدا کرده اند. آن طور که آمارها نشان می‎دهند، بالای 45 درصد از مرگ ومیر ایران به دلیل بیماری‎های قلبی و عروقی است و یک سوم این فوت ها در سنین زیر 65 سال رخ می‎دهد.

طبق گفته دکتر صادقیان به مرگ و میرهای زیر 65 سال، مرگ های زودرس می‎گویند. او درباره برنامه‎های دیگر کشورها برای کاهش این نوع فوتی‎ها توضیح می‎دهد: کشورهایی مثل فنلاند توانسته اند با برنامه ریزی جامع و کنترل عوامل خطر، تا 80 درصد مرگ‎های زودرس ناشی ازبیماری‎های قلبی و عروقی را کاهش بدهند. در قدم اول باید سواد سلامت در جامعه به شکل مؤثر گسترش پیدا کند، مردم با علائم و موارد هشداردهنده بیماری آشنا شوند و مسئولان هم باید برنامه‎های جامع و کلی برای کنترل این عوامل خطر داشته باشند و پیاده‎سازی کنند.

به گفته مسئول پژوهشکده قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی تهران، در سال‎های گذشته برنامه‎هایی انجام شده، اما مهم تداوم این برنامه‎هاست که اتفاق نمی‎افتد که تا بررسی نتایج آن ها، برنامه‎ها اصلاح شود، او می گوید: باید برنامه ملی داشته باشیم تا با تغییر مدیران و دولت‎ها برنامه تداوم داشته باشد، چون بحثی بسیار جدی است، اگر عوامل ایجاد خطر کنترل نشود براساس آمار و ارقامی که در پژوهشکده قلب و عروق داریم، سکته‎های قلبی و مغزی به شکل خطی در آینده افزایش پیدا می‎کند.

10 تا 15 سال آینده با سونامی بیماری‎های قلبی و عروقی روبه روخواهیم شد. به همین دلیل ضروری است برنامه‎ای مؤثر، قابل پیگیری و ملی را پیاده‎سازی و اجرا کنیم تا بتوانیم از این سونامی که پیش روی مان قرار دارد، پیشگیری مؤثری انجام دهیم. اکنون می‎توانیم از ابزارهای هوش مصنوعی مثل سلامت دیجیتال (Digital Health) که شامل گوشی های هوشمند، گجت های پوشیدنی و دستگاه هایی که به طور اختصاصی، برای پایش علائم طراحی شده اند، استفاده کنیم و در زمان کمتری آموزش‎های مؤثری در جامعه اجرا شود.

دکتر صادقیان درباره تفاوت سکته های قلبی زودرس در مردان و زنان هم می‎گوید: تفاوت قابل توجهی وجود دارد. در سنین زیر 50 سال تقریباً 25 درصد از بیماران را زنان تشکیل می‎دهند و 75 درصد را مردان. یکی از دلایل این موضوع، مصرف بالای سیگار است. حدود 20 درصد از مردان و حدود 5 درصد از زنان در این سن سیگار می کشند. اما نباید از جنسیت غافل شویم، چون در ایجاد این بیماری نقش زیادی دارد. به تدریج که سن خانم‎ها بالا می‎رود میزان ابتلا به هم نزدیک می‎شود اما در انتها، باز هم سکته‎های قلبی زودرس در مردان 60 درصد و در زنان 40 درصد رخ می‎دهد.