عباس عبدی در اعتماد نوشت: از 10 سال پیش و هنگامی که رشد سالانه جمعیت در ایران حدود 1.5 درصد بود و هنوز خطری برای جمعیت نبود نسبت به روند کاهشی فرزندآوری حساس بودم. مجموعه مطالبی که در این مورد نوشتم را در یک کتاب 180 صفحه ای منتشر کرده ام.

علت حساسیت من فقط تعداد جمعیت نبود، زیرا حداقل در آن زمان مشکلی در این زمینه نداشتیم، بلکه مساله افول و بحران جامعه ایرانی بود که به دقیق ترین وجه خود را در مقوله فرزندآوری نشان می داد. پس اگر قرار بود که مساله ایران حل شود، بدون تردید باید آثارش در فرزندآوری دیده می شد. چرا این دو به هم مربوط بودند؟

به طور کلی با توسعه اقتصادی و اجتماعی، طبقه متوسط بزرگ و قوی می شود. این طبقه به دلایل فرهنگی و به مرور زمان زاد و ولد کمتری خواهد داشت و رشد جمعیت به نحو پیش بینی پذیری کم می شود و این یکی از قطعی ترین روندهای حاکم بر تحولات اجتماعی است.

ولی اگر جامعه ای که دارای طبقه متوسط قوی است، با عقبگرد فاحش اقتصادی مواجه شود، شاهد افت شدید و غیرمتعارف فرزندآوری خواهیم بود، زیرا طبقه متوسطی که به لحاظ اقتصادی فقیر شود، به لحاظ فرهنگی همچنان جزو طبقه متوسط است ولی به دلیل فقر، به کلی با فرزندآوری و حتی ازدواج قهر می کند، زیرا ازدواج و فرزندآوری برای این طبقه معنایی متفاوت از طبقه سنتی و فقیر گذشته دارد که فرزندآوری آنان زیاد بود.

بنابراین پس از آغاز تحریم ها در دهه 90 شاهد کاهش غیرمتعارف فرزندآوری در ایران هستیم، به ویژه از سال 1396 به بعد و شکست برجام، روند کاهشی زاد و ولد شیب تندتری پیدا می کند و همچنان هم ادامه دارد و قانون فرزندآوری نه تنها مانع آن نشده که به نظرم یکی از عوامل تشدیدکننده این کاهش همین قانون است.

در همین بهار امسال تعداد متولدین نسبت به بهار سال 1403، حدود 10 درصد کاهش یافته که رقم بسیار بالایی است. بنده از الان با قاطعیت پیش بینی می کنم، بهار سال 1405، این کاهش بیشتر خواهد شد و نه کمتر. در حالی که در شرایط جنگی معمولا شاهد افزایش زاد و ولد هستیم.

از ابتدایی که دولت جدید تشکیل شد به وزیر محترم بهداشت پیشنهاد کردم که با توجه به تاکید مقام رهبری در جلسه با دولت به آقای وزیر بر مساله مهم و درست فرزندآوری، بهتر است که در اولین گام گزارشی کارشناسانه در این مورد تهیه و تقدیم کنید، تا روشن شود که قانون موجود با هدف رساندن نرخ باروری به بالای 2 هیچ کمکی بر حل این مساله نمی کند، بلکه آن را تشدید خواهد کرد و این قانون جز خسارت نتیجه دیگری ندارد.

از زمان اجرا شدن آن باروری با شدت بیشتری کاهشی شده است. برای این منظور بهتر است یک مطالعه میدانی انجام شود که این مطالعه با چند ماه تاخیر به وسیله جهاد دانشگاهی انجام شد که تکرار دقیق پژوهش سال 1395 بود و نشان داد که موانع فرزندآوری با این قانون رفع نمی شود.

مطابق این پژوهش 4 علت اصلی درعدم رغبت به فرزندآوری عبارتند از: نگرانی نسبت به تامین آینده فرزند جدید (87 درصد)، افزایش مشکلات اقتصادی (81 درصد)، فقدان درآمد کافی برای فرزند جدید (79 درصد) و فقدان مسکن و فضای مناسب برای فرزند جدید (73 درصد). جالب اینکه پاسخ های مردم در هر چهار مورد در سال 1403، به نحو بسیار روشنی نسبت به پژوهش قبلی در سال 1395 حدود 15 تا 20 درصد بیشتر شده اند.

در واقع در این 8 سال اصلی ترین موانع فرزندآوری نه تنها بهبود نیافته که بدتر هم شده است. جالب است که این تحقیق نشان می دهد مشکل مردم نداشتن تمایل به فرزندآوری نیست که خیلی هم دوست دارند و حتی این تمایل در سال 1403 نسبت به سال 95 بیش از 40 درصد بیشتر هم شده است. (در این مورد یک یادداشت مستقل باید بنویسم)

مشکل مردم نخواستن فرزندآوری نیست، نتوانستن است. جز این 4 عامل اصلی بقیه عوامل اهمیت چندانی ندارند، و این چهار عامل نیز با قانون فرزندآوری بهبود پیدا نمی کند، بلکه بدتر می شود که شده است. کسانی که منشا ناامیدی هستند چگونه می توانند مردم را به آینده امیدوار و فرزندآوری را افزایش بدهند؟ پس چرا تندروها این همه وقت و بودجه کشور را به صورت بیهوده در این راه تلف می کنند؟ شاید بگوییم هنگام تصویب قانون آگاه نبودند، حالا که حقیقت روشن شده، چرا اتلاف منابع را ادامه می دهند؟

شاید این قانون به یک دکان سه نبش برای ارتزاق عده ای تبدیل شده و با پیمانکاری برای انجام تبلیغات بیهوده و سخیف و برنامه های نمایشی و به اصطلاح آموزشی و… پول به جیب می زنند. متاسفانه آنان هیچ درکی از مساله ندارند، یکی از آنان اعلام کرد که خانواده ها از 2 فرزندی به 6 فرزندی برسند. فرزندآوری 2 کودک را نمی توانند حفظ کنند، دنبال آوردن 6 فرزند هستند! در حالی که خودشان 2 یا حداکثر 3 فرزند دارند و درکی از معنای 6 فرزند ندارند. نه با فقه آشنا هستند، نه با جمعیت و نه با قانون و نه با علم، بعد برای کشور و مردم قانون می نویسند که جز هزینه و زیان هیچ اثر دیگری ندارد.

دیگری که عضو کمیسیون فرهنگی مجلس و از سردمداران اصلی این گونه قوانین است، می گوید که در جنگ 12 روزه که بیش از هزار شهید دادیم، بیش از 30 هزار تولد داشتیم که نشان می دهد جریان زندگی به راه است. توجه ندارد که این جریان زندگی مربوط به 9 ماه قبل بوده در مورد این جنگ بهتر است صبر کنند تا 9 ماه بعد آن را بسنجند. این گونه جمعیت را سقط می کنند.

چرا این سیاست ویرانگر را ادامه می دهند و نمی خواهند که علل واقعی کاهش فرزندآوری را بپذیرند؟ چون پذیرش شکست در قاموس آنان، هزار بار بدتر از اصل شکست است. البته از یک نظر شکست هم نخورده اند، چون دنبال یک سفره بودند که اکنون باز است و دور آن نشسته اند. هیچ دستاوردی جز کاهش شدیدزاد و ولد نداشته و فقط افزایش اندک در بچه های چهارم به بعد! در حالی که مساله اصلی آوردن فرزند اول و دوم و حتی اصل ازدواج است.

از خانم دکتر دستجردی انتظار می رود که به عنوان یک محقق و پزشک با تجربه که مسوولیت ستاد جمعیت را پذیرفته اند و به خوبی می دانند که علل کاهش فرزندآوری چیست و انتظار می رود که خیلی شفاف توضیح بدهند و عوارض قانون موجود را بیان کنند و کشور و اقتصاد را از سیاهچاله سیاستگذاری موجود بیرون آورند و مانع ادامه این فرآیند بسیار زیان بار و پر هزینه شوند.

در حالی که این یادداشت به پایان رسیده بود این خبر دریافت شد که هدیه 48 میلیون تومانی دولت برای مادران، براساس مصوبه اخیر شورای عالی انقلاب فرهنگی که امروز توسط پزشکیان ابلاغ شد در راستای سیاست های ابلاغی رهبر انقلاب درباره جمعیت، مادران بارداری که از یکم فروردین 1405 فرزند خود را به دنیا می آورند، مشمول دریافت کارت امید مادر خواهند بود.

این کارت به مدت 24 ماه، ماهانه 2 میلیون تومان شارژ می شود. این مبلغ صرفا برای تامین بخشی از هزینه های ضروری شامل خوراک، پوشاک و ملزومات کودک اختصاص خواهد یافت. با خواندن این خبر تعجب کردم. اولا شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اساس کدام اختیار خود این بودجه کلان را تصویب کرده؟ به علاوه آیا یک گزارش یک صفحه ای در توجیه و اثرگذاری و منطق این بودجه وجود دارد؟ اگر بلی، منتشر کنید؟ مگر شما پول خود را همین گونه خرج می کنید که بودجه مردم را خرج می کنید؟

اگر طی دو سال یک میلیون و 800 هزار کودک متولد شوند بودجه سالانه آن حدود 43 هزار میلیارد تومان خواهد شد. این پول را از کجا تامین می کنید؟ جز از طریق تورم و به قیمت کم کردن جیب ملت؟ شما همین الان هم کسری بودجه فراوان دارید و از نبود پول می نالید بعد یکباره چنین تصمیمی خارج از بودجه می گیرید؟ مجلس هم نمی تواند بدون تامین بودجه هزینه تعیین کند، شما چگونه انجام دادید؟ تازه دو سال دیگر ارزش این دو میلیون تومان برابر یک یا دو وعده غذا هم نمی شود چه دردی از مردم فرزندآورده را درمان می کند؟

مردم چه فرض می شوند چون به خوبی به یاد دارند، احمدی نژاد وعده مشابهی داد که انجام نشد در حالی که درآمد ارزی دولت او سر به فلک می زد. شما همین وام های ازدواج و فرزندآوری را هم نمی توانید بدهید چه رسد به پرداخت این رقم. خودتان کلاه تان را قاضی کنید آیا حاضرید با چنین وعده ای فرزند بیاورید؟ بعد چرا به پولدارها می دهید؟ همه اینها نشانه سردرگمی است و این تصمیمات هیچ اثر مثبتی بر بحران فرزندآوری ندارد.