خشکی زاینده رود، این شاهرگ حیاتی که روزگاری جان آبخوان های اصفهان را تغذیه می کرد، حالا به زخمی عمیق بدل شده که هر روز بیشتر دهان باز می کند.

به گزارش ایران، فرونشست زمین در نصف جهان به حدی رسیده که در برخی نقاط، زمین تا 18 سانتی متر فرو رفته؛ گویی شهر آرام آرام در خودش فرومی ریزد، بی آنکه کسی بتواند جلویش را بگیرد.

طبق گفته مهدی جمالی نژاد استاندار اصفهان، فرونشست اکنون نه تنها چهره شهر اصفهان را دگرگون کرده، بلکه زیرساخت های حیاتی را نیز در معرض تهدید قرار داده است. پدیده ای مخرب که همانند غول خفته در اصفهان بیدار شده و در حال بلعیدن یک تمدن است؛ آن هم تمدنی چند هزارساله که در سه دوره پایتخت کشور عزیزمان بوده است.

طبق آخرین آمار منتشرشده، 9 ایستگاه اصلی شهر اصفهان در وضعیت بحرانی قرار دارند. همچنین 274 فلکه آتش نشانی، 328 مسجد، 37 کتابخانه، سه بیمارستان، یک هتل، 258 مدرسه و 19 جایگاه سوخت در پهنه هایی با نرخ بالای فرونشست واقع شده و هر لحظه ممکن است دچار آسیب های جدی شوند.

استاندار اصفهان پیش تر در گفت وگویی اختصاصی با اعلام کرده بود که برای مقابله با این بحران، قراردادی با مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی منعقد شده است.

به گفته او، طرحی عملیاتی در سه فاز کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت تدوین شده و بودجه ای نیز به آن اختصاص یافته است. به باور جمالی نژاد، فرونشست را نمی توان به طور کامل متوقف کرد، اما می توان روند آن را کند کرد. در همین راستا، اجرای پروژه هایی مانند انتقال آب از دریا در دستور کار قرار گرفته تا شاید بتوان از گسترش بیشتر این پدیده جلوگیری کرد.

مهدی جمالی نژاد، استاندار اصفهان در گفت وگو با شبکه خبر سیما به موضوع بحرانی فرونشست زمین و تهدید آثار تاریخی و زیرساخت های شهری در اصفهان پرداخت. جمالی نژاد گفت: بحث فرونشست در همه جای دنیا وجود داشته و حد استاندارد فرونشست در دنیا بر اساس مطالعات بین المللی حدود چهار میلی متر در سال است؛ لذا فرونشست کمتر از این میزان طبیعی است و در هر جای جهان رخ می دهد. ولی در اصفهان در برخی مناطق بویژه در مکان های نزدیک شهر این عدد بسیار بالا می رود.

وی ادامه داد: فرونشست در نقاط مختلف ایران نیز وجود دارد؛ ولی در بسیاری از نقاط ایران در داخل دشت، کویر، جنگل و مناطقی رخ داده و نقاط کمتری از شهرها را درگیر کرده است. امامتأسفانه فرونشست در استان اصفهان در یک نقطه شهری حادث شده است. در برخی مناطق تاریخی اصفهان حتی فرونشست چهار تا پنج سانتی متر در سال نیز رخ می دهد؛ این میزان در برخی نقاط تا 18 سانتی متر نیز می رسد.

طبق گفته استاندار اصفهان، پهنه های معمول فرونشست در اصفهان حدود صدهزار هکتار، پهنه های با نرخ بالای فرونشست 206 هزار هکتار و بالاترین نرخ فرونشست حدود سه هزار و 500 هکتار است. برخی نقاط مانند دولت آباد، حبیب آباد، شرق دستگرد، دشت برخوار، مناطق 15.14، 7.8، 12.2، 9 و 11 و نوار شمالی اصفهان درگیر موضوع فرونشست شده اند.

استاندار اصفهان تصریح کرد: در استان اصفهان حدوداً 22 تا 23 هزار جاذبه تاریخی وجود دارد. برخی از کشورها حتی برخی از شهرهایشان یکی هم ندارند؛ حدود دو هزار و 300 جاذبه ثبت ملی وحدود 17 جاذبه نیز ثبت جهانی است. بسیاری از این جاذبه ها داخل محدوده شهر اصفهان قرار دارد. تمدنی ارزشمند که تنها تعلق به مردم اصفهان و ایران نداشته و متعلق به جهان است. حفظ این تمدن، نه فقط برای مردم اصفهان بلکه برای کل جهان ضروری است.

استاندار اصفهان با توصیف شرایط بحرانی اظهار کرد: هم اکنون 9 ایستگاه اصلی شهر اصفهان در شرایط فرونشست بحرانی است. 274 فلکه اصلی آتش نشانی، 328 مسجد، 37 کتابخانه از 167 کتابخانه، سه بیمارستان اصلی مان و یک هتل و تعداد 258 مدرسه و 19 پمپ بنزین همه در پهنه با نرخ بالای فرونشست قرار دارند.

جمالی نژاد با بیان اینکه اکنون بسیاری از مدارس متأسفانه تخلیه شده، اظهار کرد: یک میلیون و 242 هزار نفر روی پهنه ای قرار گرفتند که هر آن، ممکن است فرو بریزد و دفن شوند. 378 هزار و 771 واحد مسکونی. اینها اعداد قابل توجهی است.

جمالی نژاد علت اصلی را خشک شدن زاینده رود به عنوان شاهرگ تغذیه آبخوان دانست و گفت: این در واقع یک کار ترکیبی است، یک پازل است؛ هر کسی باید سهم خود را انجام دهد.

وی ادامه داد: افت سطح آب های زیرزمینی را به جد داریم؛ در گذشته به راحتی به آب دسترسی پیدا می کردید، اکنون چند صد متر می روید و متأسفانه نمی شود. افت سطح آب زیرزمینی در اصفهان، دو علت اصلی دارد؛ اولی خشک شدن زاینده رود به عنوان شاهرگ اصلی آبخوان اصفهان، تنها تغذیه کننده آبخوان و بدون رودخانه زاینده رود این فرونشست هم کند نخواهد شد. از سویی دیگر، چاه های متعدد مجاز و غیرمجاز که بی تردید آبخوان های فعلی را هم تخلیه می کنند.

استاندار اصفهان خاطرنشان کرد: شاید در دشت های استان اصفهان، دلیل اصلی افت سطح آب زیرزمینی و فرونشست، برداشت بی رویه از آبخوان ها به خاطر چاه ها باشد اما در خود شهر اصفهان، بیشتر خشکی زاینده رود است. بحث چاه ها را بیشتر برای اطراف شهر اصفهان مطرح می کنم؛ فرونشست شهر اصفهان که آثار تاریخی و آثار ثبت شده جهانی دارد، به دلیل نبود زاینده رود است.

وی گفت: تمام تلاش ما در استان اصفهان بر این است اتفاقاتی رقم بزنیم که برای همه منطقه مفید باشد، باید اتفاقاتی رقم بزنیم که برای استان های همجوار و برای خود اصفهان برد- برد باشد. پروژه هایی که از گذشته های بسیار دور مانده، مانند پروژه سد کوهرنگ سه، می تواند به ما کمک کند. شاید از دهه 80 تا کنون قول ساخت سد را دادند اما متوقف ماند.

استاندار اصفهان خاطرنشان کرد: از این پروژه ها، متأسفانه چندین مورد وجود دارد؛ انتقال آب دریا تنها کاری که توانست برای ما انجام دهد، این است که لب تشنه صنایع راتر کند؛ تمام تلاش مان بر این است که لب تشنه اینها را مشروب کنیم، سیراب کنیم تا بارگذاری روی رودخانه تا حدی کم شود.

اصفهان، قلب تاریخی ایران، این روزها با بحرانی پنهان اما ویرانگر دست وپنجه نرم می کند: فرونشست زمین. کاهش سطح آب های زیرزمینی، برداشت بی رویه از منابع و خشکی زاینده رود، موجب شده بخش هایی از شهر به طور تدریجی فرو بروند؛ پدیده ای که نه تنها زیرساخت های شهری را تهدید می کند، بلکه میراث فرهنگی و تاریخی این شهر را نیز در معرض خطر قرار داده است.

طبق گفته بهرام نادی عضو کارگروه فرونشست استان اصفهان و استاد ژئوتکنیک دانشگاه آزاد نجف آباد، مهم ترین سؤال درباره فرونشست این است که چرا به این جا رسیده ایم؟ تصویب قانون توزیع عادلانه آب از سال 1361 منجر به مجاز شدن حفر 150 هزار چاه غیرمجازشد.

وقتی 150 هزار چاه غیرمجاز، مجاز می شود، مفهوم این است که ما به سمت تخلیه آبخوان پیش می رویم. تخلیه آبخوان، مختص اصفهان نیست، در کل ایران این تخلیه اتفاق می افتد و طبق آماری که وزارت نیرو داده، 147 میلیارد مترمکعب کسری آبخوان در کشور وجود دارد؛ یعنی تهران، البرز، قزوین، همدان، اصفهان؛ همه دچار فرونشست هستند. مشهد، حتی گلستان و مازندران متأسفانه فرونشست را دارند.

عضو کارگروه فرونشست استان اصفهان ادامه می دهد: ما باید یک بازنگری در قوانین کنیم و یک قانون جامعی داشته باشیم که بتوانیم متولی آب و کنترل آب شویم. قانون توزیع عادلانه آب اتفاق افتاده؛ یعنی 150 هزار چاهی که سال 61 غیرمجاز شده که منحنی آب و افت تراز آب را نگاه کنیم، از سال 61 فوق العاده شدیدتر است.

قانون بعدی که آمده؛ بحث بهینه سازی مصرف آب کشاورزی است که اجازه می دهد برداشت همچنان اتفاق بیفتد؛ با اینحال مشروط به الگوی کشت است و وزارت جهاد کشاورزی را مکلف می کند که ظرف یک سال الگوی کشت را انجام دهند. اما همین حالا نیز الگوی کشت به صورت فراگیر انجام نمی شود. هر کدام از این قوانین، چون حجم زیادی از آب را مصرف می کنند، در تشدید پدیده فرونشست بسیار مؤثرند.