فرارو دکتر عبدالحفیظ السریتی پژوهشگر ارشد حوزه علوم سیاسی و جهان عرب در الجزیره

به نقل از الجزیره نت، هیچ کس نمی تواند اسراییل را از حمله به دشمنانش بازدارد ؛ این جمله را استیو ویتکاف بر زبان آورد و نتانیاهو، متهم به جنایت جنگی، بارها به بهانه های مختلف تکرار کرده است. حمله اخیر به هیئت مذاکره کننده حماس در دوحه، اقدامی پرمخاطره و بی سابقه ای خطرناک بود.

دوحه، در کنار ایالات متحده و مصر، از میانجی های اصلی گفت وگوهای غیرمستقیم میان حماس و اسراییل به شمار می رود؛ از همین رو، تعرض به حاکمیت آن نقض آشکار حقوق بین الملل محسوب می شود. این اقدام در عمل تیر خلاصی بر پیکر تلاش های جاری برای توقف تجاوز، لغو محاصره غزه و رساندن کمک های حیاتی به زنان و کودکانی بود که در میان جنگ و گرسنگی گرفتار شده اند؛ جنگی که صحنه های هولناک آن وجدان آزادگان را در شش قاره به لرزه انداخته است.

اسراییل در هر نقطه ضربه می زند؛ اما نه توانسته اسیران خود را از دست نیروهای مقاومت بازگرداند و نه قادر است تصویری را که در افکار عمومی جهان از آن شکل گرفته، تغییر دهد؛ تصویری که هر روز منفورتر و رسواتر می شود. رژیمی با سابقه ای طولانی در کشتار و ترورهای ناجوانمردانه، به خوبی می داند که این اقدامات چیزی جز تثبیت چهره یک موجودیت اشغالگر، جنایتکار و یاغی برایش به همراه نخواهد داشت.

همچنین بعید است که اسراییل از نتایج جنگ اخیر خود علیه ایران نیز رضایت داشته باشد. آنچه رهبران این رژیم درباره نابودی توانمندی های هسته ای ایران به دست آمریکا مطرح می کنند، فاصله ای آشکار با واقعیت دارد. واقعیت آن است که برنامه هسته ای ایران همچنان یک چالش جدی به شمار می رود؛ چالشی که آمریکا، اسراییل و سه کشور اروپایی را واداشته تا در تمامی سطوح برای مهار آن و جلوگیری از پیوستن ایران به باشگاه هسته ای تلاش کنند.

این تنها یکی از تصاویر جهان امروز است؛ جهانی که وارونه حرکت می کند: از موجودیت متجاوزی حمایت می کند که بیش از 200 کلاهک هسته ای در اختیار دارد، جنگ های تهاجمی به راه می اندازد و هم زمان علیه ایران تحریم های اقتصادی اعمال می کند؛ آن هم در شرایطی که تهران بارها به صراحت اعلام کرده به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای نیست.

نتانیاهو و حلقه افراطی پیرامون او به خوبی می دانند مشکل اصلی نه موضوع هسته ای، بلکه اصل موجودیت اسراییل در منطقه است که با چالش جدی روبه رو شده است. برتری نظامی، کشتار و نسل کشی ای که با پشتیبانی ایالات متحده دنبال می شود، نه به رسمیت شناختن سلطه اسراییل را به همراه داشته و نه تسلیم در برابر هژمونی آن را. برعکس، تنها نتیجه آن فروپاشی بیشتر اعتبار این رژیم بوده است؛ اعتباری که از آغاز با خشونت، آشوب و جنگ گره خورده است. اسراییل با غرور و زیاده خواهی، تلاش می کند خود را به قدرت مسلط و تعیین کننده سرنوشت در منطقه تبدیل کند؛ تلاشی که هر روز بیش از پیش با شکست و انزوا همراه می شود.

در همین چارچوب، جنگی که رژیم اشغالگر در 13 ژوئن 2025، تنها دو روز پیش از آغاز دور تازه مذاکرات آمریکا و ایران آغاز کرد، منجر به ترور چند تن از فرماندهان سپاه پاسداران و همچنین نُه تن از دانشمندان هسته ای کشور شد. با این همه، ایران توانست به عمق سرزمین های اشغالی ضربه وارد کند. هیچ یک از سامانه های پدافندی اسراییل از آرو و گنبد آهنین گرفته تا فلاخن داوود و پاتریوت نتوانستند مانع اصابت موشک های بالستیک ایران به اهداف تعیین شده شوند. این حملات وحشتی گسترده در داخل اسراییل برانگیخت و رژیم را ناچار ساخت بخش بزرگی از جمعیت خود را به پناهگاه ها منتقل کند.

اما پرسش اساسی اینجاست: آیا اسراییلی که در تمامی جنگ های خود در منطقه شکست خورده، توان آغاز نبردی تازه علیه ایران را دارد؟ آیا دولت آمریکا به رهبری ترامپ از حماقت های نتانیاهو پیروی خواهد کرد؟ و آیا غرب به رهبری واشنگتن، خطرات ناشی از تغییرات جاری در موازنه جهانی قدرت را نمی بیند؟ اسراییل امروز در باتلاق غزه فرو رفته است؛ چگونه می تواند در چنین شرایطی جنگی تازه علیه ایران به راه اندازد؟ این در حالی است که طولانی ترین جنگ تاریخ خود را در غزه تجربه کرده و همزمان دامنه جنایاتش را به لبنان، سوریه، ایران و یمن گسترش داده، بی آنکه بتواند به اهداف تجاوزکارانه اش دست یابد.

حتی مشارکت مستقیم دولت آمریکا در جنگ و حمایت بی قیدوشرط شماری از دولت های اروپایی که با تبلیغات رسانه ای، تأمین مالی و ارسال تسلیحات، روایت اسراییل را ترویج کرده و ابزار کشتار کودکان، زنان و سالخوردگان را فراهم ساختند نیز نتوانست این رژیم را به پیروزی برساند. با وجود بیش از 700 روز تخریب، کشتار و نسل کشی، نتانیاهو هرگز نتوانست مردم فلسطین را به تسلیم وادارد. نه محاصره، نه گرسنگی و نه مرگ، هیچ یک نتوانست اراده مقاومت و بقا را در میان فلسطینیان در هم بشکند. نتانیاهو همچنان سرگردان است؛ ترورهای ناجوانمردانه او در لبنان، ایران و یمن علیه رهبران سیاسی و نظامی نیز نتوانستند تصویری را که از او در افکار عمومی جهان شکل گرفته، تغییر دهند. او همچنان همان جنایتکاری است که پرونده های قضایی در داخل و خارج، گریبان گیر اوست.

در همین حال، محور مقاومت هرچند به دلیل رخنه های امنیتی و حملاتی مانند عملیات پیجر آسیب هایی دیده است؛ اما همچنان در صدر اولویت های آمریکا و اسراییل قرار دارد. در یمن نیز، با وجود ترور مقامات انصارالله این کشور همچنان حملات موشکی مافوق صوت خود را ادامه می دهد و مانع عبور کشتی های راهی سرزمین های اشغالی فلسطین می شود.

شاید بزرگ ترین دغدغه نتانیاهو و متحدانش این باشد که تمامی این سرمایه گذاری ها در قتل و جنایت، سرانجام به انزوا و محکومیت گسترده منتهی شود؛ چراکه جهان امروز حقیقتاً شاهد بیداری وجدان انسانی است. در برابر واقعیت ها و صحنه های کشتار کور، روایت صهیونیستی کاملاً برهنه و بی پایه شده است. خطرناک تر از این، تغییر موضع برخی کشورهای اروپایی است که اکنون در تناقض آشکار با ارزش ها و اصول خود در دفاع از حقوق بشر و حقوق بین الملل قرار گرفته اند. اسپانیا در صف مقدم این تغییر ایستاده و با اتخاذ مواضعی پیشرو علیه رژیم اشغالگر، تمامی روابط تجاری به ویژه عبور کشتی های حامل سلاح و مهمات از بنادر خود را متوقف کرده است.

اما منزوی کردن ایران آسان نیست. آمریکا و اسراییل هر راهی را برای آسیب رساندن به تهران آزموده اند. در ماه های اخیر نیز شاهد بودیم که باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان، به محلی مورد علاقه برای مذاکراتی تبدیل شد که همگی در خدمت اسراییل و علیه ایران و متحدانش قرار داشت.

آذربایجان در سطح راهبردی، اطلاعاتی و دیپلماتیک به یکی از مقاصد مورد علاقه آمریکا و اسراییل تبدیل شده است. پروژه های مربوط به ایجاد کریدورها و مسیرهای جدید که تحت نظر واشنگتن دنبال می شود، اهدافی بلندمدت را پیگیری می کند و تنها به تضعیف ایران محدود نمی شود؛ بلکه در پی مختل ساختن روند صعود قطبی است که چین و روسیه ستون های اصلی آن به شمار می روند.

در همین راستا، کار بر روی کریدور زَنگِزور در خاک ارمنستان جریان دارد؛ هدف اصلی این است که ایران از طریق ارمنستان نتواند با روسیه ارتباط برقرار کند. فعالیت های گسترده ای برای فعال سازی این مسیر 50 کیلومتری در استان سیونیک ارمنستان آغاز شده است. نکته جالب توجه اینکه، توماس باراک، فرستاده آمریکا به سوریه و سفیر پیشین این کشور در آنکارا مسئولیت پیشبرد این طرح را بر عهده گرفته و حتی سخنانی درباره اجاره این کریدور برای مدت 99 سال مطرح شده است.

کریدور زَنگِزور جایگزین کریدور آراس شد؛ مسیری که قرار بود اراضی آذربایجان را از طریق خاک ایران به نخجوان متصل کند. اما ترامپ با شتاب عمل کرد و توانست این پروژه را از طریق توافقی میان آذربایجان و ارمنستان متوقف سازد. بدین ترتیب، آمریکا در پی بازتعریف جایگاه خود در منطقه قفقاز جنوبی برآمده است. منطقه اوراسیا با اهمیت ژئوپولیتیک خود، یکی از کلیدی ترین مناطق جهان به شمار می رود. تمامی این تحرکات در راستای محاصره ایران و تعمیق بحران ژئوپولیتیک آن صورت می گیرد؛ آمریکا و اسراییل با بازطراحی نقشه ها تلاش می کنند قدرت و نفوذ ایران را در منطقه تضعیف کنند.

با این حال، وزش بادهای تازه در اجلاس اخیر شانگهای که آغاز تولد یک قطب جدید برای ایجاد توازن جهانی پس از فروپاشی اتحاد شوروی و بلوک شرق را اعلام کرد مسیر دیگری را پیش روی جهان قرار داده است. این قطب نوظهور در حال پایه گذاری حوزه ای تازه برای تجارت و پول سازی است؛ حوزه ای مستقل از سلطه غرب به رهبری آمریکا، سلطه ای که جهان را با سیل تحریم ها و تعرفه های واشنگتن، حتی علیه متحدانش به ستوه آورده است.

اجلاس شانگهای که تلاش می کند با گروه هشت رقابت کند، ضمن اعلام همبستگی با ایران، به بازاری برای صادرات نفت این کشور تبدیل شد. در همین حال، تروییکای اروپایی آماده می شود بار دیگر مکانیسم اسنپ بک تحریم ها را فعال کند. ایران اکنون احساس می کند در برابر سه گانه آمریکا، اروپا و اسراییل، به دلیل برنامه هسته ای خود وارد رویارویی بی پایان شده است. تهدید تروییکای اروپایی به فعال سازی سازوکار تحریم های سریع علیه ایران، موسوم به مکانیسم ماشه یا اسنپ بک ، تنها بر شدت این بحران افزوده است.

ایران و متحدانش، به خوبی درک می کنند که شرایط کنونی نیازمند دیپلماسی گسترده و پرهیز از تنش است تا بتوان ظرفیت های تخریب شده را بازسازی و موازنه قوا را در برابر اسراییل و متحدان غربی آن احیا کرد. در حقیقت، کشورهای اروپایی با تهدید به بازگرداندن تحریم ها علیه ایران، انتخاب کرده اند که در کنار آمریکا و اسراییل قرار گیرند؛ و به جای آنکه بخشی از راه حل باشند، خود به بخشی از مشکل تبدیل شده اند.

رابطه ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی همواره میان سخت گیری و گشایش در نوسان بوده است؛ موضوعی که پرسش هایی جدی درباره میزان استقلال این نهاد از فشارهای آمریکا و اسراییل برانگیخته است. در ایران، بی اعتمادی به آژانس ریشه دار است؛ بسیاری گزارش های آن را جانبدارانه می دانند و معتقدند همین گزارش ها بهانه لازم را برای حمله اخیر آمریکا به تأسیسات هسته ای کشور فراهم کرده است.

در گزارشی محرمانه که از سوی رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی منتشر شد، آمده است که ایران سرعت تولید اورانیوم با غنای 60 درصد را افزایش داده است؛ سطحی که نگرانی های غرب و اسراییل را برانگیخته، هرچند تهران همچنان بر ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای خود تأکید می کند. با این حال، به نظر می رسد آژانس و ایران در دیدار سه جانبه ای که در قاهره برگزار شد، توانسته اند تا حدی از بحران عبور کنند. انتظار می رود این دیدار بخشی از تنش میان ایران از یک سو و ایالات متحده و تروییکای اروپایی از سوی دیگر را کاهش دهد. اگر این توافق زمینه بازگشت بازرسان آژانس به تأسیسات هسته ای ایران را فراهم کند، ضروری است همزمان به تهدیدهای اروپا برای بازگرداندن تحریم ها علیه ایران نیز پایان داده شود.