کیومرث اشتریان در روزنامه شرق نوشت: 1- در توافق با آژانس انرژی اتمی، ایران بازی دیپلماتیک خود را پیش از شورای امنیت به آژانس انرژی اتمی برده است تا چالش هسته ای را به چارچوب قواعد، مقررات و هنجارهای سازمان انرژی اتمی بازگرداند و از سپردن سرنوشت این گوی آتشین به دستان اروپا و آمریکا که مطالبات فراهسته ای از ایران دارند، جلوگیری کند. یک بار این گوی آتشین در قالب برجام به دامان 1+5 افتاد که نتیجه آن را همگان می دانند.

نظریه بازی ها این آموزه را دارد که افزایش شمار بازیگران در یک منازعه بین المللی حل وفصل آن را دشوار می کند. اروپا و آمریکا اکنون می پندارند در موضع قدرتند و در پی مطالبات حداکثری وعدم تمایل به حل مسئله. این رویکرد، فرضیه حل نشدنی بودن اختلاف ایران و آمریکا را حداقل در میان مدت تقویت می کند.

در چنین مواردی، یک گزینه مهم برای طرفِ ضعیف تر کش دادن بازی یا به قاعده درآوردن آن است؛ هر قدر بتوانید از سر راه گله بوفالوهای وحشی کناره گیرید، غنیمت است. در این جنون سرکشِ ترامپ-نتانیاهو ، تمدن سیاسی مغرب زمین آبستن جوهره ای از خودتخریبی است.

ایران نیز از این ستون به آن ستون، طاس بازی خود را به بام فلک می اندازد و این چنین آینده بازی خود را به بساط ابهام می افکند؛ سیاست ناگذاری هم نوعی سیاست گذاری است، بنابراین گزینه ایران این است که از بازی در زمینی که مبهم یا فاقد چارچوب روشنی است، خودداری کند. در عوض این بازی را به درون یک چارچوب حقوقی یعنی همکاری با آژانس و پروتکل های مربوطه بکشاند. به عنوان یک تاکتیک، بازی ایران هوشمندانه است.

2- یک نکته منفی در تمرکز ایران بر آژانس این است که شما به تعهدات خود عمل می کنید اما در مقابل خبری از لغو یا تعلیق تحریم ها نیست.

آری درست است، اما مگر آمریکا و اروپا به تعهدات برجامی خود عمل کرده اند؟ به همین دلیل است که ایران نقد تعویق تصمیم را به نسیه تعلیق تحریم ترجیح داده است.

3- یک فرض این است که طرف های غربی می دانند که به کارگیری سازوکار ماشه سبب می شود تا ایران از پیمان منع گسترش موسوم به ان پی تی خارج شود. در چنین صورتی دست شان از چماق تهدید کوتاه می شود، پس خود نیز مایل اند که آن را به تأخیر بیندازند. به کارگیری سازوکار ماشه چیزی بیش از آنچه تا امروز با دست آورده اند، نصیب شان نخواهد کرد. سوز سهمگینی در ساز ماشه نمانده، چون تحریم های حداکثری آمریکا به سقف خود رسیده است، جنگ هم که یک بار انجام شده است و اگر تکرار شود، چیزی بیش از گذشته عایدشان نمی شود. ایران هم نشان داده است که با وجود آنکه از درگیری اجتناب می کند، می تواند آسیب های جدی به اقتصاد اسراییل وارد کند. جنگ برای آمریکا و اسراییل چندان هم کم هزینه نیست.

4- اروپا و آمریکا ابزار فشار سازوکار ماشه را دارند و ایران نیز ابزار خروج از پیمان را. ایران می تواند هرآینه عهد بشکند و بر سر پیمان نماند. ازاین رو باید بتواند این ابزار را هنگامی به کار گیرد که فایده آن بر هزینه اش بچربد. ایران اعلام کرده است که خواستار تولید بمب اتم نیست، بنابراین وجهی ندارد که فعالیت های خود را با خروج از ان. پی تی پنهان کند.

این خروج آن گاه اهمیت دارد که بخواهد بمب اتم بسازد؛ چیزی که در استراتژی هسته ای ایران تاکنون وجود نداشته است، بنابراین در برابر چماق اسنپ بک و چماق بزرگ تر، یعنی قلمدادکردن ایران به عنوان خطری برای امنیت بین الملل (موضوع ماده 42 فصل هفتم منشور)، ایران تنها ابزاری که دارد تهدید خروج از ان پی تی است. این چماق را باید فعلا بر سر آنان نگه دارد. ممکن است گفته شود بازرسان می توانند نقاط حساس امنیت هسته ای ما را بر دشمنان آشکار کنند. پاسخ این است که مگر اکنون آشکار نیست؟

5- برخی واکنش ها حرص آدمی را راضی می کند و نه عقل او را . آشکار است که گروسی مأموریت خود را با بوالهوسی دنبال می کند و در پی دبیرکلی بر سازمان ملل است. همچنین آشکار است که شرافت حرفه ای خود را در تمهید مقدمات جنگ 12روزه زیر پا گذاشته است. اما همه اینها توجیه نمی شود که ما براساس ملاحظات و اولویت های خود سیاست های مان را پیش نبریم و پیش رسانه و پیش دستانه از پیمان منع گسترش خارج شویم.

6- موضوع دیگر وضعیت ابهام است که غبار تردید در دل آینده برمی انگیزد و از نظر رنج مردمان، سراسر می بَرَد در استخوان درد. این البته اسباب نگرانی است. اما این وضعیت، ریشه در ناکارآمدی های اساسی در اداره کشور دارد. فرایندهای رسیدگی به پرونده هسته ای ایران در این ابهام وزن کمتری دارد. هرچند این وزنِ کمتر نیز برای روابط خارجی ما سرپنجه ای آهنین دارد.

همه چیز در گرو اصلاحات ساختاری و ازجمله اصلاحات ساختاری در اقتصاد سیاسی ایران است. قوه عاقله نظام سیاسی و بدنه خبرگی-علمی کشور ظرفیت لازم را برای فهم مشکلات اساسی ساختار اقتصاد سیاسی دارد. مهم اراده سیاسی در سطوح بالای حاکمیت است که بتواند خود را از چنگال اقتصاد سیاسی معیوب برهاند. مهم ترین مؤلفه آن درگیرشدن نهادهای سیاسی-نظامی در اقتصاد است که به معنی محروم شدن گستره وسیعی از نیروهای ملی در مشارکت اقتصادی است.