هفته گذشته بهمن رجبی؛ تنبک نواز چیره دست و استاد و پژوهشگر موسیقی کشورمان در 85 سالگی و براثر عارضه قلبی درگذشت. سومین مرگ در کمتر از 10 روز. بعد از هوشمند عقیلی و ژاکلین دردریان، بهمن رجبی نیز این جهان را ترک گفت. هنرمندی که درباره اش می گویند، در نواختن تنبک فکور بود و به سبک ابوالحسن صبا، شخصیت متفاوتی به این ساز داد.

به گزارش هم میهن، او هفتم اسفندماه 1318 در رشت و در خانواده ای متوسط الحال به دنیا آمد. سه ساله بود که در بحبوحه جنگ جهانی دوم پدرش را از دست داد. نوجوان که شد، دنبال موسیقی رفت و به ارزش آن پی برد و ساز تنبک را انتخاب کرد. سازی که او خیلی زود استعداد خدادادی خود را در آن نشان داد. نوازندگی تنبک را نزد اساتیدی چون امیرناصر افتتاح که خود از نوازندگان برجسته دوره پهلوی بود، فراگرفت و هنوز 30ساله نشده بود که وارد فعالیت حرفه ای تبنک نوازی شد.

حرفه ای که او دهه 1350 بدان مشغول بود و تا پایان عمرش نیز آن را کنار نگذاشت. رجبی آثار برجسته ای هم از خود برجای گذاشت. او بر جنبه های فنی و زیبایی شناختی تنبک تمرکز کرد و منابع ارزشمندی برای آموزش این ساز تولید کرد. منابعی که گذشته از خلاقانه بودن شیوه و اسلوب مدرن شان، حکایت از تفکر مستقل و بداهه پردازی مؤلف آن داشتند.

کتاب های آموزش تنبک او چهار سطح داشت که ازجمله آن ها آموزش تنبک در دو جلد است. رجبی در کتاب تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف ؛ با بررسی ریتم از منظرهای عملی، فلسفی، زیبایی شناختی و ریاضی، به نوعی می توان گفت جایگاه ساز تنبک را در پژوهش های علمی و دانشگاهی تثبیت کرد. این آثار کماکان برای نوازندگان جوان حکم منابع مرجع را دارند.

رجبی در تکنوازی و هم نوازی تنبک، آثاری ماندگار خلق کرد. هنرمندی که معتقد بود، ساز تنبک دارای عمیق ترین قابلیت های بیانگری است. در میان آثار او تکنوازی گفت وگوی چپ و راست با فربد یداللهی، برجسته و زبانزد است. عده ای این قطعه را نمادی از دیالوگ ریتمیک دست های چپ و راست در نوازندگی تنبک می دانند.

نوازندگی رجبی در آلبوم سواران دشت امید با آهنگسازی حسین علیزاده و اجرای گروه شیدا در سال 1355، در زمره شاهکارهای موسیقی معاصر است. او در مجموعه گلچین یک و دو با آهنگسازی رضا شفیعیان و علیرضا جواهری همراهی کرد و در نظم وزن ، در مکتب عشق و آوای چکاد که این آخر پاسداشت نیم قرن تلاش هنری رجبی بود، نقش آفرینی کرد.

بهمن رجبی را می توان بنیان گذار مکتب نوین تنبک نوازی ایرانی دانست؛ پیش از او، ساز تنبک عمدتاً ریتمیک بود و نقش همراه کننده در گروه های موسیقی سنتی را داشت. رجبی اما با آثار اجرایی و مکتوب خود و به قول علی تجویدی با دست توانای خود، تنبک را به سطحی برابر با سازهای ملودیک رساند و همواره نیز در هر جمع و محفلی از قابلیت های تک نوازی، بداهه پردازی و بیان فلسفی آن گفت. فقط همین هم نبود.

او می گفت، باید از ساز تنبک اعاده حیثیت کرد و در این راه خودش دست به کار شد و 11 نوع ریز یا ضربات ظریف انگشتی جدید، واریاسیون های ریتمیک، پلی ریتم و تکنیک های بدیع ابداع کرد تا قابلیت های تنبک در بداهه پردازی و بیان مستقل را گسترش دهد. گرچه برخی کارشناسان تنها بر نقش او در تکامل صدادهی ساز تاکید دارند. با تلاش های او و ناصر فرهنگ فر، که همگی هم ادامه دهنده راه حسین تهرانی و امیرناصر افتتاح بودند، ساز تنبک در موسیقی ایرانی از مهجوری درآمد و همین هم باعث شد نسل جدیدی از نوازندگان تنبک به موسیقی سنتی ایرانی تزریق شوند.

بهمن رجبی، هنرمندی عصیانگر با روحیه ای شجاعانه و نگرشی انتقادی بود و همواره خلاف جهت حرکت می کرد. در طول زندگی اش با فرازونشیب های سیاسی و اجتماعی روبه رو شد و در دهه 1360 نیز چندسال را در زندان گذراند. او به صراحت از جریان های هنری و فرهنگی انتقاد می کرد و درباره برخی استادان موسیقی ایرانی نیز نظرات بحث برانگیزی بر زبان آورد که بسیاری را دلخور کرد.

حتی در وصیتنامه معروفش هم که این روزها در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود و در آن نوشته بود در قطعه هنرمندان دفن نشود، این روحیه سازش ناپذیرش مشهود است. بهمن رجبی به معنای واقعی کلمه، هنرمندی جسور بود. تنبک در دستانش و در فکر و هنرش ارج یافت و زنده شد. او را نه تکنسینی ماهر که باید اندیشمندی دانست که شاید کمترین توصیف درباره اش این باشد که موسیقی ایرانی را غنی تر ساخت.