این نخستین بار نیست که اسراییل همزمان با جریان داشتن مذاکرات و تلاش های دیپلماتیک دست به حمله می زند. در طول این دو سال، ترورهای مهم و حملات متعددی در لبنان علیه حزب الله، در سوریه علیه دولت تازه تشکیل شده احمد الشرع ، در یمن علیه حوثی ها و علیه ایران طی جنگ 12 روزه ژوئن زمانی که تهران مشغول مذاکره با واشنگتن بود، صورت گرفت.

به گزارش ایرنا، حمله رژیم اسراییل به قطر به اسم تلاش هدفمند برای از بین بردن سران حماس همزمان که با واکنش های فوری و صدور قطعنامه و بیانیه های شدید اللحن بین المللی روبه رو شده است اما در نگاهی تحلیلی، خبر از به صدا درآمدن زنگ خطر در منطقه غرب آسیا نسبت به برنامه ها و اهداف توسعه طلبانه رژیم اسراییل دارد.

در چند روز گذشته از حمله ای که به گزارش رسانه ها، نخست وزیر رژیم اسراییل آن را پنجره ای کوتاه برای پیشبرد عملیات علیه حماس خوانده، رسانه های منطقه ای و فرامنطقه ای بسیاری درباره معنای این حمله برای معادله های جاری در منطقه و البته اتحاد کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با ایالات متحده نوشته اند.

گاردین در تازه ترین این نوشتارها در این باره به تبدیل شدن اسراییل به تهدید امنیتی اول منطقه اشاره کرده و می نویسد: ترور مذاکره کنندگان حماس در دوحه توسط اسراییل، خط قرمزی را رد کرد که حتی نزدیک ترین شرکای عرب آن هم نمی توانند نادیده بگیرند. اسراییل مدت ها حملات پیش دستانه و فرامرزی خود را برای تامین امنیتش توجیه کرده است.

طی دو سال گذشته، در واکنش به حملات 7 اکتبر حماس، به شش کشور منطقه حمله کرده تا هرگونه تهدید علیه امنیت خود را از میان بردارد.

اما هدف قرار دادن پایتخت قطر، یک پادشاهی ثروتمند در حاشیه خلیج فارس، شریک امنیتی و متحد غیرناتوی آمریکا و محل مذاکرات حساس بین اسراییل و حماس به ابتکار واشنگتن، صرفاً یک ترور هدفمند دیگر نیست. این اتفاق نشانه تغییری بنیادی است: جایی که کشورهای عربی دیگر ایران را عامل اصلی بی ثباتی منطقه نمی دانند و نام اسراییل را در این خصوص به زبان می آورند.

این نخستین بار نیست که اسراییل همزمان با جریان داشتن مذاکرات و تلاش های دیپلماتیک دست به حمله می زند. در طول این دو سال، ترورهای برجسته و حملات متعددی در لبنان علیه حزب الله، در سوریه علیه دولت تازه تشکیل شده احمد الشرع ، در یمن علیه حوثی ها و علیه ایران طی جنگ 12 روزه ژوئن زمانی که تهران مشغول مذاکره با واشنگتن بود، صورت گرفت.

این حملات اغلب به گونه ای زمان بندی شدند تا مذاکرات را به شکست بکشانند یا نشان دهند که اسراییل حاضر نیست دیپلماسی را از اجبار و زور جدا کند. حمله به دوحه هم در همین الگو قابل تعریف است، اما همزمان پیامدهای بلندمدتی خواهد داشت.

موشک ها در محله ای آرام در دوحه فرود آمدند، درست در نزدیکی قصری که اخیراً دونالد ترامپ در جریان سفر ماه مه خود به منطقه از آن بازدید کرده بود؛ سفری که شامل دیدار از یک پایگاه نظامی آمریکا در قطر نیز می شد. برای حاکمان خلیج فارس، این حمله فرض دیرینه آن ها را به چالش کشید: این تصور که روابط با آمریکا و وجود پایگاه های نظامی اش آن ها را از حملات مصون نگه می دارد.

اسراییل مدت هاست نسبت به قطر کینه دارد. بر اساس توافقی که با تایید آمریکا و اسراییل انجام شد، دوحه سال ها پول نقد به غزه می فرستاد تا منطقه را باثبات کند. اما پس از 7 اکتبر، مقام های اسراییلی این کمک ها را بازتعریف کردند و آن را به معنای تقویت حماس و حملات علیه اسراییل دانستند.با انتشار اسنادی که نشان می داد نزدیکان نتانیاهو ظاهرا از قطر پول دریافت کرده اند تا به نفع آن لابی کند، خشم اسراییل از دوحه آشکارتر شد.

با این حال، این نگاه مورد تایید واشنگتن نیست. قطر میزبان پایگاه هوایی العُدید است که یکی از ارکان اصلی قدرت نمایی آمریکا در منطقه محسوب می شود. از همین پایگاه بود که نیروهای آمریکایی عملیات خود در افغانستان، عراق و سوریه را مدیریت کردند. جو بایدن در سال 2022 حتی قطر را متحد بزرگ غیرناتویی آمریکا نامید. دوحه همچنین در جنگ ایران و اسراییل در ژوئن، هدف حملات موشکی ایران قرار گرفت، آن هم در واکنش به حملات علیه تاسیسات هسته ای ایران.

آنچه چند روز پیش رخ داد دومین حمله ظرف چند ماه بود و این بار توسط یکی از نزدیک ترین متحدان آمریکا که پرسش هایی درباره کارآمدی حمایت واشنگتن ایجاد می کند. نویسنده این مطلب در ادامه ادعا می کند که دهه هاست که کشورهای خلیج فارس امنیت منطقه ای را از دریچه ایران تعریف کرده اند؛ با نگرانی از برنامه هسته ای آن، حمایت ایران از گروه های متعلق به محور مقاومت و توانایی این گروه ها در حمله فرامرزی همانند حملات پهپادی و موشکی به تأسیسات آرامکو در سال 2019. اما امروز، کارزار بی مهار اسراییل در غزه، عملیات فزاینده در کرانه باختری و تداوم حملات در لبنان، سوریه و قطر، گفت وگوها را دگرگون کرده است.

نویسنده در ادامه با تکرار این ادعای بی پایه که رفتارهای ایران در منطقه در شعله ور کردن برخی درگیری ها موثر بوده می نویسد که با این وجود، کشورهای عربی اکنون به این نتیجه رسیده اند که اسراییل بزرگ ترین تهدید برای ثبات منطقه است. در حالی که اقدامات ایران بیش از حد آشنا و قابل پیش بینی شده و شاید قدرت نمایی آن هم بیش از اندازه برآورد شده باشد در مقابل، اقدامات اسراییل جسورانه تر شده و هنجارهایی را زیر پا گذاشته که رهبران عرب تصور می کردند همچنان حاکم بر منطقه است.

انفعال آمریکا این برداشت را تقویت کرده است. هم دولت بایدن و هم دولت ترامپ از مهار حملات نظامی اسراییل خودداری کرده اند. حمله به قطر حاکمان خلیج فارس را وادار می کند با این واقعیت روبه رو شوند که واشنگتن یا نمی خواهد یا نمی تواند نزدیک ترین متحد خود را مهار کند.

کشورهای خلیج فارس مدت هاست بیم آن دارند که تمرکز راهبردی آمریکا به سمت آسیا منحرف شود. آن ها هنوز به خوبی به یاد دارند که چگونه سامانه های دفاعی آمریکا نتوانستند مانع حمله به عربستان در 2019 شوند، و امروز هم شاهد ناتوانی واشنگتن در مهار اسراییل هستند.

نتیجه این وضعیت، فرسایش حس تضمین های امنیتی است. توافق های ابراهیم و طرح های عادی سازی روابط قرار بود امنیت منطقه را مدیریت کنند اما امروز، تا زمانی که وضعیت غزه ادامه دارد، چنین طرح هایی دیگر عملی نیست.

در واکنش، رهبران خلیج فارس احتمالاً همکاری های خود را با یکدیگر عمیق تر می کنند، تلاش برای تنوع بخشی به شراکت های خارجی و امنیتی خود را سرعت می بخشند، روابط اقتصادی قوی با چین را حفظ می کنند، همکاری های دفاعی با ترکیه را گسترش می دهند و چشم انداز نامطمئن عادی سازی با اسراییل را دوباره ارزیابی می کنند.

برای کشورهایی که مدت ها کوشیده اند روابط با اسراییل و آمریکا را در برابر افکار عمومی داخلی و حساسیت های منطقه ای متوازن کنند، این حمله کار را به مراتب دشوارتر کرده است.

در همین حال، حاکمان خلیج فارس با جدیت بیشتری به دنبال دستیابی به خودمختاری راهبردی هستند و عزم آن ها برای کاستن از ریسک وابستگی به آمریکا افزایش یافته است. حمله به دوحه شاید در نهایت به نقطه عطفی تاریخی بدل شود؛ لحظه ای برای تثبیت این احساس که نظم سنتی منطقه ای در حال فروپاشی است و حاکمیت شرکای عربی امریکا بیش از حد بارها به نام امنیت قربانی شده است.

امروز دیگر پرسش این نیست که آیا کشورهای منطقه به این اقدام ها واکنش نشان خواهند داد یا خیر؟ بلکه سوال این است که این واکنش چگونه خواهد بود؟