فرارو- در آستانه اجرای حکم اعدام کارگردان متجاوز برای دومین بار، ادعاهای تازه همسرش بار دیگر پرونده را به جریان انداخت.

به گزارش فرارو، تابستان 1401 خبر تجاوز یک کارگردان به چهار دختر نوجوان به دادگاه رسید. فریبا ، دستیار او، با وعده های فریبنده می گفت اگر می خواهید بازیگر موفقی شوید باید نزد این کارگردان آموزش ببینید. او حتی از قدرت های ماورایی کارگردان سخن گفته بود و دختران باور کرده بودند قرار است به بازیگرانی اسطوره ای تبدیل شوند. با این حال، هنوز نام این کارگردان مشخص نیست و جز چند نام و عدد پراکنده، هیچ شفافیتی در پرونده وجود ندارد.

نیره توکلی، جامعه شناس، فعال حقوق زنان، مترجم و مدرس دانشگاه، در گفت وگو با فرارو عامل بازدارنده در این نوع پرونده را این چنین بررسی کرد: بسیاری از پرونده های تجاوز و سوءاستفاده در فضای تاریک و پشت درهای بسته شکل می گیرند و فقدان شفافیت، فرصتی برای فرار مجرمان و سوءاستفاده های سیاسی فراهم می کند. به گفته او، عامل بازدارنده متجاوزان، افشاگری، حمایت خانواده ها و ایجاد محیط امن برای مطرح شدن مشکلات است، در حالی که فرهنگ آسان طلبی و دستیابی سریع به موفقیت، خطرات این روند را تشدید می کند.

نیره توکلی به فرارو گفت: پرونده هایی مانند ماجرای تجاوز لایه های پیچیده ای دارند. در فضایی که تبلیغات گسترده و هدفمند وجود دارد، بسیاری ناخواسته یا تحت تأثیر همان تبلیغات، برخلاف منافع ملی خود عمل می کنند. در کنار آن، کاستی ها و فشارهای موجود، پررنگ تر می شوند. وقتی کشوری هم زمان تحت فشار جنگ و بحران است، این مشکلات شدت می گیرند.

این جامعه شناس گفت: این پدیده البته منحصر به ایران نیست؛ در آمریکا هم با پرونده اپستین مواجه بودیم. او با نفوذ سیاسی برخی افراد را وارد ماجراهایی می کرد و سپس علیه آن ها سندسازی انجام می داد تا در آینده به عنوان حربه ای سیاسی به کار رود. چنین پرونده هایی گاهی دهه ها بعد افشا می شوند؛ همان طور که هنوز درباره چگونگی کشته شدن کندی ابهام و روایت های متناقض وجود دارد. مسئله اصلی این است: کدام یک از این روایت ها درست و کدام غلط است؟

وی افزود: چنین استفاده سیاسی از پرونده ها در همه جای جهان دیده می شود. ما در کشوری زندگی می کنیم که مدام با حقیقتی مواجه می شویم که شفاف نیست؛ گاهی چیزی به ما گفته می شود، اما در عمل برعکس آن رخ می دهد. به همین دلیل، بخشی از اطلاعات عملاً علیه خودشان عمل می کنند و حتی فرصت های شغلی یا اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهند.

وی اشاره کرد: از سوی دیگر، فرهنگی که در سال های اخیر ترویج شده ــ فرهنگ رسیدن به پول بادآورده، میان بر زدن و آسان طلبی ــ این وضعیت را تشدید کرده است. امید به دستیابی سریع و بی زحمت به موفقیت، برخی افراد را به مسیرهای غلط سوق می دهد. البته قربانیان را نمی توان سرزنش کرد. مسئله اصلی این است که اگر مسیر درست برای دستیابی به موفقیت روشن و درست برآورد نشود، تبلیغات و وعده های فریبنده جای آن را پر می کنند. در نهایت، ترکیب اطلاعات و ضداطلاعات، فضای بی اعتمادی، و استفاده ابزاری سیاستمداران، حتی در مدعی ترین دموکراسی ها، همگی زمینه ای فراهم می کنند که چرا چنین فریبکاری هایی همچنان مؤثر واقع می شود و چرا عده ای قربانی آن می شوند.

توکلی گفت: هر زنی در طول زندگی خود با شکل های مختلفی از تعرض و تجاوز جنسی ــ از کلامی تا جسمی و روانی ــ روبه رو می شود. وقوع چنین رخدادهایی کاملاً محتمل است، اما پرسش اصلی این است: چرا چنین اتفاقاتی رخ می دهد؟ نقش حمایت خانواده در این میان بسیار مهم است. بسیاری از مشکلات زمانی پدید می آید که فرد تنهاست و پشتیبانی ندارد؛ یا حتی از همان قدم نخست، کاری که انجام می دهد از سوی خانواده تأیید نمی شود.

وی افزود: بنابراین در حالی که واقعیت وقوع تجاوز برای زنان انکارناپذیر است، در سوی دیگر ماجرا نیز می تواند پای حربه و سوءاستفاده در میان باشد. چنین مواردی در همه جای دنیا دیده می شود؛ جایی که همچنان فرادستان و فرودستان وجود دارند و این حربه به مرور رو به تکرار و نخ نما شدن می رود. نمونه بارز آن در جنبش های بین المللی مانند می تو دیده شد؛ جایی که برخی روایت ها با یکدیگر تناقض داشتند.

توکلی گفت: در مورد این موقعیت می توان گفت که مشکل اصلی ناشی از آن است که برخی افراد بدون رعایت حریم، اقدامات خود را پشت درهای بسته انجام می دهند. بسیاری از مسائل که باید شفاف و در ملا عام مطرح شود، در این سال ها پشت درهای بسته پیش رفته و مشکل ایجاد کرده است. این وضعیت باعث می شود قواعد و قانون حاکمیت نداشته باشند. اگر مسائل فرهنگی با شفافیت و از سوی دولت و نهادهای ذی ربط مطرح شود، افرادی که به دنبال فرصت های شغلی هستند می پرسند: چرا این موضوعات علنی نیست؟ البته پاسخ به این پرسش بستگی به شخصیت فرد و میزان تأثیر تبلیغات و فشارهای محیطی دارد. فشارها می توانند افراد را وادار کنند علیه ارزش ها عمل کنند یا به دام بیفتند. در این میان، به هیچ وجه نمی توان قربانی را سرزنش کرد.

وی افزود: با این حال، فرهنگ آسان گیری که تبلیغ شده و جوانان را تشویق به دستیابی سریع به خواسته ها بدون زحمت می کند، مشکل را پیچیده تر کرده است. در تمام جهان برای رسیدن به خواسته ها نیاز به تلاش است، اما در ایران گاهی خرده فرهنگ هایی تزریق شده که ارزش فرد را بیش از حد می داند و او را به مسیرهای غلط سوق می دهد. طبیعی است که هر کسی بخواهد به شهرت یا موفقیت برسد، اما این فرهنگ می تواند مخرب باشد. به عنوان مثال، گاهی یک زن شاعر برای دیده شدن شعرهایش از زیبایی چهره خود بهره می برد یا رفتارهایی می کند که توازن را به هم می زند. در واقع، برخی افراد استفاده ابزاری را پذیرفته اند و مخاطبان و جامعه فرهنگی نیز به آسان طلبی کشیده می شوند.

این مدرس دانشگاه گفت: با این حال، این صحبت ها هرگز رفتار مجرمانه افراد را توجیه نمی کند؛ مقصر حتمی همان کسانی هستند که جرم را مرتکب می شوند. عامل بازدارنده برای متجاوز، افشاگری، حمایت خانواده ها و ایجاد محیط امن برای مطرح کردن مشکلات است. در کنار آن، امکان راستی آزمایی ضروری است تا از سوءاستفاده جلوگیری شود و چنین مسائلی به حربه ای برای کسب شهرت یا ابزار سیاسی تبدیل نشود. در این شرایط، اگر کسی جرمی مرتکب شود، باید بهای سنگینی پرداخت کند.

وی افزود: در یک تجربه در انجمن جامعه شناسی، وقتی موج افشاگری آغاز شد، عده ای مخالف و عده ای موافق بودند. در نهایت دادگاه فرد را مقصر شناخت، اما برخی ادعا کردند که این یک حربه سیاسی است. نکته مهم این است که در میان انبوه افراد، ناگهان نام یک نفر بیرون می آید و به عنوان مقصر معرفی می شود. گاهی هیچ گوش شنوایی برای مطرح شدن مسائل وجود ندارد و گاهی همه گوش ها شنوا می شوند. تا زمانی که شفافیت کم باشد و یک بام و دو هوا حاکم باشد، برخی افراد منحرف می توانند فرار کنند و بگویند ادعاها انگ یا حربه سیاسی بوده است. شفافیت می تواند معیار راستی آزمایی و سنجش همدلی افراد با جامعه باشد و نقش مهمی در پیشگیری از این اتفاقات ایفا کند.