فرارو- تحولات دیجیتال 25 تا 50 درصد مشاغل را تهدید می کند، در حالی که طبق آمارها، جمعیت زیادی از شاغلینی که شغل خود را از دست می دهند، زنان هستند. این مسأله در کنار آمار بالای زنان تحصیل کرده بیکار، به گره ای جدید در جامعه تبدیل شده است.

پرسش این است که دولت چه راهکارهایی برای بهبود شرایط در دستور کار دارد و چه موانعی در این مسیر وجود دارد؟ آیا این موضوع که قانونگذاران و مجریان قانون هر دو مرد هستند، بر تصمیم گیری ها در مورد زنان تأثیر می گذارد؟

پروین داداندیش، مشاور وزیر و رییس مرکز امور زنان و خانواده وزارت کشور، در گفت وگو با فرارو به بررسی این مساله پرداخت:

پروین داداندیش به فرارو گفت: بیکاری زنان در ایران بسیار بالاست و اگر این موضوع را در نسبت با فارغ التحصیلان دانشگاهی و دختران تحصیل کرده بسنجیم، مسئله جدی تر و قابل توجه تر می شود. دولت ها وظیفه دارند زمینه اشتغال زنان را فراهم کنند. یکی از عوامل مؤثر در این زمینه، افزایش سرمایه گذاری است؛ چرا که هرچه سرمایه گذاری بیشتر شود، فرصت های شغلی نیز افزایش خواهد یافت. با این حال، تحریم ها محدودیت های جدی در این مسیر ایجاد کرده اند.

وی افزود: از سوی دیگر، یکی از عوامل مهم در ایران، باور مسئولان به این نکته است که چون در قوانین، مرد نفقه دهنده محسوب می شود، پس اولویت باید کارآفرینی و اشتغال زایی برای مردان باشد. این باور در بسیاری از سیاست گذاری ها جاری و ساری است. حتی در قانون جوانی جمعیت نیز اگر دقت کنیم، می بینیم نمایندگان مجلس تلاش داشتند همین نگاه را به عنوان چتر اصلی این قانون تثبیت کنند.

داداندیش گفت: واقعیت های جامعه ایران در شرایط امروز، به ویژه پس از تحریم ها و با توجه به بحران های اقتصادی و تورم روزافزون، دیگر پاسخگوی چنین باوری نیست. آمارها نشان می دهد تنها درصد کمی از خانواده ها می توانند صرفاً با درآمد مرد، هزینه های زندگی را تأمین کنند. بنابراین، حضور زنان در بازار کار نه تنها یک انتخاب بلکه ضرورتی برای تشکیل و تداوم خانواده است.

وی افزود: وقتی این مسئله را با دختران و پسران تحصیل کرده در میان می گذارید، به این نتیجه می رسید که حتی بسیاری از پسران در زمان ازدواج به دنبال دخترانی هستند که شغل و درآمد داشته باشند. در واقع، دختران تحصیل کرده ای که فاقد شغل اند، فرصت کمتری برای ازدواج پیدا می کنند. حال می توان پرسید آیا این وضعیت ناشی از تصمیم و انتخاب دختران و پسران است یا نتیجه مستقیم تصمیم گیری ها، قوانین و برنامه هایی است که در مجلس تصویب شده و یا اقداماتی است که دولت ها باید انجام می دادند اما به دلیل همان باورهای سنتی و تبعیض آمیز انجام نداده اند؟

رییس مرکز امور زنان و خانواده وزارت کشور گفت: اکنون مسئله جوانی جمعیت نیز به دغدغه ای مهم تبدیل شده است. کاهش باروری زنان و افت تعداد تولدها در سال های اخیر دوباره به گردن زنان انداخته می شود؛ به این معنا که گفته می شود اگر دختران شاغل نباشند و تحصیلات نداشته باشند توقع آنان کمتر شده و در نتیجه زودتر ازدواج می کنند و در ادامه آن صاحب فرزند می شوند.

وی افزود: ضرورت اینجاست که دختران تحصیل کرده بتوانند به شغل و درآمد پایدار دست یابند تا هم آرامش و هم امید به آینده داشته باشند در این صورت می توانند به تشکیل خانواده نیز بیاندیشند. در مجموع، وقتی به این مسائل نگاه می کنیم، به روشنی مشخص می شود که خواست جامعه تا چه اندازه با خواست قانون گذار متفاوت است.

داداندیش گفت: با توجه به تحول دیجیتال در سطح جهان، پیش بینی می شود که بین 25 تا 50 درصد شغل ها از بین برود. نکته جالب این است که اکثر این شغل ها، آن هایی هستند که دختران ما در آن فعالیت می کنند. بنابراین اگر اقدام مؤثری انجام ندهیم، وضعیت اشتغال دختران ممکن است بدتر شود.

وی افزود: سؤال این است که حال چه باید کرد تا این وضعیت اصلاح شود؟ پاسخ این است که باید زمینه آموزش برای دختران را گسترش دهیم و سرفصل هایی ایجاد کنیم که آن ها را با تحولات دیجیتال آشنا کند، تا دختران بتوانند در بازار کار جایگاه مناسبی پیدا کنند. هر فارغ التحصیل اگر بتواند آموزش های لازم برای تحولات دیجیتال مانند هوش مصنوعی، تحلیل داده، امنیت شبکه و موضوعات مرتبط با حدود 20 سرفصل آموزشی را دریافت کند، و اگر فضاهای آموزشی مناسب برای این موضوعات فراهم شود، می تواند بهتر وارد بازار کار شود.

وی یادآور شد: این مسئله حتی برای دختران دبیرستانی نیز قابل اجراست و می تواند زمینه ساز فرصت های شغلی بیشتر در آینده باشد. در حوزه های دانش بنیان و استارتاپ ها که در حال رشد هستند، وضعیت اشتغال زنان نسبتاً مناسب است، اما هنوز فرصت های زیادی وجود دارد که به آن ها پرداخته نشده است.

وی ادامه داد: در مورد امنیت دختران در محیط کاری باید گفت، ما در جامعه مان معمولاً تصور می کنیم این آسیب ها وجود ندارد یا اگر وجود داشته باشد، آن را نادیده می گیریم و تلاش می کنیم آن را پاک کنیم. در حالی که بسیار مهم است که ادارات و اماکن دولتی، مکان هایی داشته باشند تا از دختران صیانت کنند. به این معنا که اگر خدایی نکرده کسی خارج از اصول اخلاقی و عرفی با دختران رفتار کند یا منجر به سوءاستفاده شود، این مراکز بتوانند تضمین هایی ارائه دهند.

وی افزود: وقتی در جامعه ای فرصت اشتغال برای دختران ایجاد می کنیم، باید این تضمین ها نیز برقرار باشد. معمولاً با نادیده گرفتن این مسأله، طوری عمل می کنیم که انگار وجود ندارد و اگر زنی یا دختری مورد سوءرفتار قرار گیرد و بخواهد از خود دفاع کند، معمولاً اوست که توبیخ می شود و در مظان اتهام قرار می گیرد. این وضعیت باید تغییر کند و شکسته شود. همان طور که برای بسیاری از مسائل قانونی فکر و قانون گذاری می کنیم، برای این موضوع نیز باید فکر و گفت وگو شود. می توان از روش هایی که در دنیا وجود دارد استفاده کرد و آن ها را با شرایط بومی ما تطبیق داد. همچنین، ادارات باید فضایی فراهم کنند که زنان بتوانند وارد آن شده و اگر احساس کردند در محیط کار مورد سوءرفتار یا سوءاستفاده قرار گرفته اند، بتوانند شکایت یا اعلام کنند.

رییس مرکز امور زنان و خانواده وزارت کشور گفت: چند عامل مهم در این موضوع وجود دارد. اول اینکه اگر کارفرما یا مدیری رفتار نامناسب داشته باشد، قانوناً دستش بازتر است و می تواند شرایطی ایجاد کند که زن یا دختر مجبور به تحمل شود و حتی خطر از دست دادن شغل نیز وجود دارد. وقتی اشتغال زنان پایین باشد، این وضعیت بدتر می شود؛ چرا که با تلاش زیاد به شغل دست یافته اند و حال مجبورند همه فشارها را تحمل کنند.

وی افزود: اگر این مسائل پذیرفته شود و مکانیزم های حفاظتی مناسب ایجاد گردد، فرصت های زیادی برای زنان فراهم می شود. برخی افراد تصمیم گیر یا تصمیم ساز ممکن است بخواهند این مسأله را پاک کنند، در حالی که این موضوع در همه جوامعی که زن و مرد در کنار هم کار می کنند، اقتضا است. ما باید مکانیزم هایی داشته باشیم که به صورت سالم و کارآمد از دختران صیانت کنند؛ طوری که بتوانند به کار ادامه دهند بدون آنکه آسیب ببینند و هیچ کس جرئت نکند رفتار نامناسب داشته باشد. برای افرادی که مرتکب سوءرفتار می شوند نیز باید بالاترین مجازات ها در نظر گرفته شود تا دیگران درس عبرت بگیرند و از تکرار چنین رفتارهایی بازداشته شوند.

داداندیش گفت: در مورد امنیت مالی و برابری حقوق در ادارات برای زنان و مردان، پس از انقلاب ما جزو کشورهایی بودیم که ادعای حقوق برابر داشتیم. اما اکنون، به دلیل اینکه زنان زیادی در صف انتظار برای کار هستند، کارفرمایان معمولاً حقوق کمتری پرداخت می کنند. در شرکت های IT نیز قراردادهای طولانی مدت بسته نمی شود. در این مسائل باید ورود کنیم و به مرور آن ها را اصلاح کنیم.

وی افزود: اگر بتوانیم مشکل را شناسایی کنیم، راه حل ساده خواهد بود. ما باید از درون جامعه مشکلات را پیدا کنیم و برای این کار با شاغلین زن ارتباط برقرار کنیم تا آن ها با اعتماد به ما بدانند که امکان اصلاح وجود دارد. اینکه هم قانون گذار و هم مجری قانون مرد است، مسائل را به تعویق می اندازد.چند راهبرد برای اصلاح وجود دارد. یکی از آن ها این است که باید کمک کنیم زنان در پست های بالاتر تصمیم گیری قرار گیرند. تجربه زیسته آنان می تواند به تدوین قوانین و آیین نامه های بهتر کمک کند. هدف ما این است که زنان با قرار گرفتن در این مراتب بتوانند تصمیم های بهتری برای زنان جامعه بگیرند.

مشاور وزیر کشور گفت: در گزارشی که وزیر کشور برای یک سال ارائه دادند، تعدادی زن وارد پست های مدیریتی شدند؛ اما ما راضی نیستیم و معتقدیم باید تعداد بیشتری افزایش یابد. اکنون زنان در بخشداری و فرمانداری ها حضور دارند. برای مثال، در استان فارس رشد مدیران زن به شکل بی سابقه ای مشاهده شده است.اگر بانوانی که در سمت مدیر قرار می گیرند حواسشان باشد که هم مدیر هستند و هم یک مدیر زن، باید نیم نگاهی به وضعیت بانوان شاغل و آینده داشته باشند. اگر مدیران در این جایگاه خوب عمل کنند، وضعیت قوانین و آیین نامه ها نسبت به زنان، درآمد و حقوقشان بهتر خواهد شد.

وی افزود: وزیر کشور نیز از ابتدا در مجلس اعلام کردند که باید فرصت های برابری برای بانوان ایجاد شود؛ این فرصت ها نه تنها برای زنان فعلی بلکه برای دختران آینده که وارد جامعه و محیط کار می شوند، اهمیت دارد و بر تربیت نسل آینده تأثیرگذار است.اگر مدیران زن موفق عمل کنند، اولاً فضای بهتری برای زنان و دختران شاغل یا علاقه مند به کار ایجاد می شود و ثانیاً اگر به مردم خدمت خوبی ارائه دهند، انتصابات بیشتری به آن ها سپرده می شود؛ چرا که اعتماد مردم افزایش می یابد.

وی یادآور شد: مطالعه روند انتخابات شورای شهر و روستا نیز جالب است: در دوره ششم، مردم بیشترین انتخاب را از بین زنان داشتند. این نشان دهنده اعتماد مردم به بانوان است. سطح تصمیم گیری در پست های کلیدی نیز اهمیت دارد؛ وقتی مردم عملکرد خوب بانوان را ببینند، تشویق می شوند و مدیران بیشتری از بانوان می خواهند. این یک ارتباط متقابل است: خانم ها باید در جایگاه های مدیریتی تأثیرگذار عمل کنند تا اعتماد مردم و مسئولین افزایش یابد و این چرخه ادامه پیدا کند.