فرارو آدام راسگون تحلیلگر ارشد مسائل اسراییل در روزنامه نیویورک تایمز

به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، روز سه شنبه اسراییل با حمله ای هوایی در خاک قطر، رهبران ارشد حماس را هدف گرفت؛ اقدامی که جنگ خاورمیانه را به یکی از نزدیک ترین متحدان آمریکا و مهم ترین میانجی آتش بس در غزه کشاند و سطح درگیری ها را به شدت بالا برد. رهبران ارشد حماس پس از این حمله به نظر آسیبی ندیدند، اما به گفته یک مقام نزدیک به گروه حماس، پسر خلیل الحیه، مذاکره کننده ارشد حماس به همراه مدیر دفترش در این حمله جان باخته اند. وزارت کشور قطر نیز تأیید کرد که یکی از نیروهای امنیت داخلی این کشور در جریان حمله کشته شده است.

این حمله مستقیم به خاک قطر، ریسک ایجاد تنش با دولت دوحه و تضعیف تلاش های دیپلماتیک این کشور برای برقراری آتش بس در غزه را در پی دارد. حساسیت موضوع از آن جاست که ثبات سیاسی و اقتصادی قطر به وجهه اش به عنوان پناهگاهی امن برای تجارت و گردشگری در منطقه ای بی ثبات وابسته است. حمله بعدازظهر سه شنبه در بخشی از دوحه رخ داد که در نزدیکی مدارس و سفارتخانه های خارجی قرار داشت و دود سیاه ناشی از آن برای ساعاتی آسمان پایتخت را فرا گرفت.

قطر با صدور بیانیه ای رسمی حمله اخیر اسراییل را محکوم کرد. ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر، اعلام کرد که این حمله مقر مسکونی شماری از رهبران سیاسی حماس را هدف گرفته بود. او تصریح کرد: این اقدام جنایتکارانه نقض آشکار تمامی قوانین و عرف های بین المللی است و تهدیدی جدی علیه امنیت و ایمنی شهروندان و ساکنان قطر به شمار می رود.

در سوی مقابل، مقامات اسراییلی تأکید کرده اند که رهبران حماس را، کسانی که در طراحی حمله هفتم اکتبر 2023 به جنوب اسراییل نقش داشتند از میان برخواهند داشت؛ حمله ای که جرقه جنگ کنونی در غزه شد. تنها یک هفته پیش، ژنرال ایال زامیر، رییس ستاد ارتش اسراییل اعلام کرد که تل آویو تمرکز خود را نه فقط بر حمله به حماس در غزه، بلکه بر رهبران این گروه در سراسر منطقه گذاشته است. او خطاب به نیروهای ذخیره اسراییل گفت: عملیات ما سراسر خاورمیانه را دربرمی گیرد. حماس هیچ پناهگاهی نخواهد داشت. هر جا که رهبران یا اعضایش را بیابیم، آن ها را هدف قرار خواهیم داد.

به گفته یک مقام قطری، نمایندگان حماس روز دوشنبه با شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر قطر دیدار کردند تا درباره آخرین طرح دولت ترامپ برای برقراری آتش بس در غزه رایزنی کنند. او تاکید کرد که قرار بود روز سه شنبه نیز جلسه دیگری برای ادامه بررسی این طرح برگزار شود. یک مقام ارشد حماس در گفت وگو با شبکه الجزیره تأکید کرد که حمله اسراییل درست در زمانی صورت گرفت که تیمی از این گروه مشغول بررسی پیشنهاد ترامپ برای آتش بس بود. یک مقام اسراییلی نیز در گفت وگویی محرمانه اذعان کرد که رهبران حماس برای بررسی طرح ایالات متحده گرد هم آمده بودند. نکته قابل توجه این است که در ماه مه، یسراییل کاتز، وزیر جنگ اسراییل، شخصاً خلیل الحیه، مذاکره کننده ارشد حماس که عمدتاً در قطر مستقر است، را تهدید کرده بود.

اسراییل تلاش کرد خود را از ایالات متحده در ارتباط با این حمله جدا نشان دهد و تأکید کرد که عملیات اخیر کاملاً مستقل بوده است. این در حالی است که هزاران نیروی آمریکایی در پایگاه هوایی العُدید قطر حضور دارند و دوحه سال ها پیش بنا به درخواست واشنگتن میزبانی دفتر سیاسی حماس را پذیرفته بود. دفتر نخست وزیری اسراییل در بیانیه ای اعلام کرد: این عملیات به ابتکار اسراییل آغاز شد، توسط اسراییل اجرا گردید و اسراییل تمام مسئولیت آن را بر عهده می گیرد. سازمان امنیت داخلی اسراییل (شین بت) نیز در بیانیه ای جداگانه گفت که بنیامین نتانیاهو و یسراییل کاتز، وزیر جنگ، هنگام اجرای حمله در قطر در مرکز فرماندهی این نهاد حضور داشته اند.

قطر تا پیش از این به عنوان زمینی بی طرف شناخته می شد؛ بخشی از این جایگاه به دلیل روابط فعالش با دولت اسراییل بود. مقام های بلندپایه اسراییلی بارها برای مذاکره با رهبران قطری درباره آزادی گروگان های غزه به دوحه سفر کرده بودند. اما حمله اخیر این معادله را تغییر داد. غیث العمری، پژوهشگر ارشد اندیشکده واشنگتن، در این باره گفت: دیگر بعید می دانم قطر بتواند نقش میانجی را ادامه دهد. ساختار دیپلماتیکی که از هفتم اکتبر بر آن بنا شده بود، عملاً فرو ریخته است.

حمله به پایتخت قطر همچنین می تواند پروژه دیرینه اسراییل برای گسترش روابط با دولت های عربی خلیج فارس که تل آویو آن ها را متحدان بالقوه علیه ایران می بیند به شدت تضعیف کند؛ روندی که پیش تر نیز با حملات اسراییل به غزه دچار فرسایش شده بود. به گفته العمری، این رویداد بر این برداشت رو به افزایش در منطقه مهر تأیید زد که اسراییل به بازیگری بی ثبات کننده تبدیل شده است.

این حمله، قطر و به طور ضمنی سایر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را در برابر تهدیدات خارجی آسیب پذیر نشان داد؛ حتی با وجود آنکه دوحه میلیاردها دلار برای سامانه های دفاعی آمریکایی هزینه کرده و میزبان بزرگ ترین پایگاه نظامی ایالات متحده در منطقه است. پایگاه العُدید نیز در ژوئن هدف حمله ایران قرار گرفت.

بدر السیف، استاد تاریخ دانشگاه کویت، در جمع بندی خود گفت: این روزها برای کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس سخت و پرآشوب است، اما بازنده اصلی ایالات متحده است. به گفته او، هرچند آمریکا مهم ترین متحد و پشتیبان نظامی اسراییل است، ناتوانی یا بی میلی واشنگتن در مهار اقدامات تل آویو، اعتبارش را به عنوان ضامن امنیت منطقه به شدت تضعیف کرده است.

وزارت خارجه عربستان سعودی با صدور بیانیه ای از جامعه جهانی خواست تا جلوی تخلفات اسراییل را بگیرد. امارات متحده عربی نیز، که در سال 2020 نقشی محوری در عادی سازی روابط کشورهای عربی با اسراییل ایفا کرده بود، به سرعت واکنش نشان داد و حمله را محکوم کرد. انور قرقاش، مشاور دیپلماتیک حاکم امارات، شیخ محمد بن زاید، در پیامی این اقدام را خیانتکارانه دانست و تأکید کرد که امنیت کشورهای خلیج فارس یکپارچه و تقسیم ناپذیر است. شیخ عبدالله بن زاید، وزیر خارجه امارات نیز در بیانیه ای این حمله را افزایش تنش غیرمسئولانه ای که امنیت منطقه و جهان را تهدید می کند خواند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، هم این اقدام را نقض آشکار حاکمیت و تمامیت ارضی قطر محکوم کرد و گفت: همه طرف ها باید در مسیر تحقق یک آتش بس دائمی گام بردارند، نه در جهت نابودی آن.