فرارو- 9 سپتامبر 2001 (18 شهریور 1380) احمدشاه مسعود، یکی از مشهورترین چهره های سیاسی و نظامی معاصر افغانستان بدست عوامل القاعده ترور شد. تروری که خیلی زود جهان را وارد دوره ای جدید از خشونت ها به ویژه در خاورمیانه کرد.

به گزارش فرارو، در دل کوه های هیمالیا، جایی که بادهای سرد پنجشیر با غبار جنگ های بی پایان آمیخته می شود، احمد شاه مسعود شیر دره پنجشیر به عنوان نماد مقاومت افغانستان در برابر اشغالگران شوروی، جنگ سالاران داخلی و رژیم طالبان ایستاده بود. او نه تنها یک فرمانده نظامی بود، بلکه یک استراتژیست باهوش بود که جبهه متحد اسلامی را علیه طالبان رهبری می کرد. اما در 9 سپتامبر 2001، دو روز پیش از حملات ویرانگر 11 سپتامبر به آمریکا، این شیر شجاع در دام یک عملیات جاسوسی پیچیده افتاد. ترور مسعود، که توسط القاعده با دقت یک ساعت ساز سوییسی طراحی شده بود، نه تنها پایان زندگی او را رقم زد، بلکه پرده برداری از توطئه های عظیم تر بن لادن را پیش بینی می کرد. این مقاله، با تکیه بر اسناد و گزارش های مستند، لحظه به لحظه این عملیات را ردیابی می کند از اتاق های تاریک طرح ریزی در اردوگاه های طالبان تا انفجار نهایی که جهان را تکان داد.

احمد شاه مسعود، متولد 2 سپتامبر 1953 در دره پنجشیر، از جوانی درگیر مبارزه با کمونیسم شد. او در دانشگاه کابل مهندسی خواند، اما انقلاب 1978 او را به صفوف مجاهدین کشاند. در جنگ شوروی-افغانستان (1979-1989)، مسعود با تاکتیک های چریکی اش، چندین حمله شوروی به پنجشیر را دفع کرد و لقب "شیر دره پنجشیر" را کسب کرد. پس از سقوط رژیم کمونیستی در 1992، او وزیر دفاع دولت اسلامی افغانستان شد، اما جنگ های داخلی با گروه هایی مانند حزب اسلامی گل اله خلیل اله حکمتیار که بن لادن از آن حمایت می کرد او را به حاشیه راند.

در دهه 1990، با ظهور طالبان که پاکستان و القاعده از آن پشتیبانی می کردند مسعود به شمال افغانستان عقب نشینی کرد و جبهه شمالی (Northern Alliance) را تشکیل داد. او تنها 5-10 درصد خاک افغانستان را کنترل می کرد، اما مانع اصلی برای سلطه کامل طالبان بود. مسعود در آوریل 2001، در پارلمان اروپا در استراسبورگ، از حمایت پاکستان از طالبان انتقاد کرد و گفت: "بن لادن و القاعده تهدیدی برای افغانستان، منطقه و جهان از جمله آمریکا هستند." او حتی به مقامات آمریکایی هشدار داد که القاعده در حال برنامه ریزی حملات عظیم است، اما نادیده گرفته شد.

این سخنرانی، جرقه خشم بن لادن را زد. اسامه بن لادن، در یک جلسه خصوصی، از نزدیکانش پرسید: "کی حاضره با احمد شاه مسعود برخورد کنه؟ چون اون به خدا و پسرانش آسیب زده." طبق شهادت ابوجندال، محافظ سابق بن لادن، "چند برادر داوطلب شدن تا مسعود رو ترور کنن و پاداش الهی بگیرن." این دستور مستقیم، عملیات را به راه انداخت عملیاتی که توسط ایمن الظواهری (معاون بن لادن) و ابوحنی المصری (مسئول عملیات خارجی القاعده) هدایت می شد.

طرح ترور در بهار 2001، در اردوگاه آموزشی دارونته یکی از پایگاه های اصلی القاعده در شرق افغانستان تحت کنترل طالبان شکل گرفت. الظواهری، با تجربه در عملیات انتحاری، ایده نفوذ از طریق هویت جعلی را مطرح کرد: دو عامل عرب به عنوان خبرنگار بین المللی، با یک دوربین مجهز به بمب.

دوربین سونی بتاکام BVW-200 AP، کلید عملیات بود. این دستگاه در 24 دسامبر 2000 از یک ماشین دزدیده شده در گرونوبل فرانسه ربوده شد. صاحب آن، ژان-پل وینسنت، بعدها در مصاحبه ای گفت: "اون شب، دزدها دوربین رو بردن و من افسرده شدم وقتی فهمیدم برای چی از اون استفاده شد."

کمربند باتری دوربین با 400 گرم مواد منفجره C-4 پر شد ترکیبی مرگبار که در اردوگاه دارونته مونتاژ گردید. نامه جعلی هم آماده شد: الظواهری در ژوییه 2001، نامه ای به زبان فرانسه غلط آمیز نوشت و ادعا کرد از "مرکز مشاهده اسلامی لندن" است. این نامه درخواست مصاحبه با مسعود را داشت و توسط عبدالرسول سیاف (رهبر جبهه شمالی) تأیید شد. ابوحنی المصری، از کندهر، با سیاف تماس گرفت و ادعا کرد از بوسنی با او تماس میگیرد.

دو عامل انتحاری انتخاب شدند: عبدالستار دحمانه (معروف به کریم توزانی)، 39 ساله، تونسی متولد 27 اوت 1962 در قابس، و راشد الوائر، 31 ساله، مراکشی. دحمانه، رهبر عملیات، پس از ناکامی در دانشگاه های بلژیک و مشکلات اقامتی، در اواسط دهه 1990 به القاعده پیوست. او تحت تأثیر طارق معروفی و شیخ بسام عیاشی رادیکال شد. الوائر که "بزرگ جثه و بوکسورمانند" توصیف شده، کمتر شناخته شده بود، اما هر دو در دارونته آموزش دیدند. طبق اسناد القاعده، این دو "داوطلب شهید" بودند.

12 اوت 2001، دحمانه و الوائر اردوگاه دارونته را ترک کردند. با پاسپورت های جعلی (دحمانه به نام "ابوالحسن" و الوائر به نام "کریم")، از طریق پاکستان وارد افغانستان شدند. آنها ابتدا به دره پنجشیر و سپس به خواجه بهاءالدین در استان تخار که مقر موقت جبهه شمالی رفتند. آنها برای دیدار با مسعود مجبور شدند چند روز را در آنجا منتظر بمانند. فهیم دشتی، خبرنگار نزدیک به مسعود، بعدها گفت: "10 روز با ما آرام و صبور بودن و هرگز اصرار بی جا نکردن."

در این مدت، آنها سؤالات مصاحبه را آماده کردند که بیشتر درباره بن لادن بود. مسعود، که همیشه محتاط بود، لیست سؤالات را بررسی کرد و مشکلی ندید. اما در سایه ها، القاعده منتظر لحظه مناسب بود. طبق گزارش های اطلاعاتی، ملا عمر (رهبر طالبان) نیز از این عملیات آگاه بود، هرچند که این موضوع را انکار می کرد ولی این ادعا بعدها توسط اسناد CIA تأیید شد.

9 سپتامبر 2001، ساعت 11:45 صبح به وقت محلی (UTC+4:30)، در خانه مهمان در خواجه بهاءالدین. مسعود، همراه با مسعود خلیلی (سفیر و مترجمش)، وارد اتاق شد. دحمانه و الوائر، با لباس های ژورنالیستی کت و شلوار و دوربین منتظر بودند. دشتی دوربین خودش را برای ضبط مصاحبه تنظیم می کرد.

لحظه اول: دحمانه شروع به مصاحبه کرد. او به انگلیسی گفت: "وضعیت در افغانستان چطوره؟" خلیلی کلمه اول را به مسعود ترجمه کرد "What...".

لحظه دوم: قبل از اینکه مسعود پاسخ دهد، الوائر که کمربند بمب را زیر لباس پنهان کرده بود دکمه را فشرد. انفجار وحشتناک C-4، دوربین را متلاشی کرد و ترکش ها به سینه و تنه مسعود اصابت کرد. دحمانه و الوائر فوراً مردند اجسادشان تکه تکه شد. خلیلی زخمی شد، اما زنده ماند و بعدها شهادت داد: "انفجار مثل رعد بود؛ خون همه جا پاشید."

مسعود، با خونریزی شدید، بیهوش شد. محافظانش فوراً واکنش نشان دادند؛ او را به هلیکوپتر بردند و به کلینیک نظامی در فرخور تاجیکستان منتقل کردند. پزشکان مرگ او را در دقایق اول تایید کردند و ساعت مرگ رسمی حدود 12 ظهر معیین شد.

مرگ مسعود در ابتدا پنهان شد. رهبران جبهه شمالی، از جمله محمد قسیم فهیم (جانشین مسعود)، می ترسیدند طالبان از آن سوءاستفاده کند و جبهه فروبپاشد. جسد به کولاب تاجیکستان منتقل شد و حتی برنامه ریزی برای انتقال به مشهد ایران وجود داشت، اما در نهایت در سردخانه محلی ماند. خبر تا 10 سپتامبر لو نرفت؛ بی بی سی ابتدا از "تلاش برای ترور" مسعود پرده برداشت، و نیویورک تایمز در 11 سپتامبر نوشت: "گزارش ها درباره سرنوشت رییس شورشی ضدطالبان متناقض است."

دو روز بعد، 11 سپتامبر، هواپیماها به برج های دوقلو کوبیده شدند. ترور مسعود، مقدمه ای برای این فاجعه بود القاعده با حذف مسعود، راه را برای حمله به آمریکا هموار کرد. طبق اسناد بن لادن (پس از مرگش در 2011)، این عملیات بخشی از "پاکسازی پیش از طوفان" بود. القاعده مسئولیت را بر عهده گرفت، اما شایعاتی درباره نقش ISI پاکستان نیز وجود داشت که البته تکذیب شد.

القاعده مسعود را کنار زد تا عملیات 11 سپتامبر را بدون مشکل پیش ببرد. این چیزی است که از اسناد بن لادن بدست امد اما هرگز معلوم نشد چرا مسعود را سد راه این عملیات می دانستند و زنده ماندن او چگونه می خواست برای عملیات 11 سپتامبر مشکل ساز شود. فاصله کوتاه زمانی ترور مسعود با حادثه 11 سپتامبر نیز نشان می دهد ترور او لازمه 11 سپتامبر نبود زیرا قطعا ریسک عدم موفقیت ترور محاسبه شده بود.

به هرحال احمدشاه مسعود ترور شد و دو روز بعد وقایع 11 سپتامبر با همان هدایت القاعده رخ داد. جهان از آن پس شاهد دورانی جدید از تحولات به ویژه در منطقه خاورمیانه شد. ایالات متحده به افغانستان و سپس عراق حمله کرد و این این کشورها را به اشغال خود درآورد، جریان های سلفی با توجیه جهاد با اشغالگران توسعه یافت و در ادامه داعش از دل آن پدید آمد، اعتراضات مردمی در خاورمیانه برضد حاکمان شلعه ور شد و چندین حکومت نیز سرنگون شدند، طالبان دوباره بر افغانستان مسلط شد و هند و پاکستان و اسراییل و ایران تا مرز جنگی تمام عیار پیش رفتند.

اما هنوز این سؤال باقیست: اگر احمدشاه مسعود زنده می ماند، آیا خاورمیانه و افغانستان مسیر دیگری را می رفت؟