محسن صالحی خواه طی یادداشتی در روزنامه هم میهن نوشت: قبل از این که به موضوع بپردازیم، لازم است این چند خط از صحبت های یکی از اساتید دانشگاه تهران را مرور کنیم. سیدحمزه صفوی، در برنامه اینترنتی آزاد به گفته های فردی در یک جلسه بسته با وزیر امور خارجه اشاره کرد که تصویری جامع از یک چارچوب فکری موثر در سیاست خارجی است. او گفت: در دولت قبلی، رییس گروه مشاورین وزیر محترم امور خارجه در حضور وزیر بحثی را مطرح کردند. گفتند ما در وضعیتی هستیم که در نظام بین الملل پنج قدرت وجود دارد؛ آمریکا، روسیه، چین، اتحادیه اروپا و ایران. تا به حال ندیده بودم که کسی بگوید ما قدرت بین المللی هستیم. ما قدرت منطقه ای می توانیم باشیم و هستیم. اما قدرت بین المللی ادعای عجیبی است.

صفوی ادامه داد: اینجا شگفتی ما به پایان نرسید. ایشان در ادامه فرمودند اتحادیه اروپا که پیر شده و در حال نابودی است. آمریکا در حال فروپاشی است. روسیه در حمله به اوکراین نابود شده، چین هم با مشکلات جدی مواجه است. بنابراین، ابرقدرتی در جهان جز ما باقی نمانده است. او همچنین تاکید کرد که این ذهنیت از قدرت که تطبیق با واقعیت نداشته باشد، در ارکان تصمیم گیری در ایران وجود داشته و ضعف های خود را در زمان چالش ها نشان می دهد.

این باور به صورت جدی و متواتر از تریبون های رسمی و نیمه رسمی به سمت جامعه پمپاژ می شود. محدود به دولت سیزدهم هم نیست. امری ریشه دار است. مهم نیست که در جامعه خریداری ندارد و پذیرندگان آن محدود هستند؛ مهم این است که چنین نگاهی وارد حوزه اجرا می شود و تاثیراتی مخرب از خود به جا می گذارد. مهم ترین مشکل این باور در آن است که پای باورمندانش به هیچ وجه روی زمین نیست.

تمام آنچه درباره اتحادیه اروپا، چین، روسیه و آمریکا مطرح کردند را صحیح فرض کنیم، ایران در چه وضعیتی است؟ ایران کشوری توانمند است که ظرفیت و امکاناتی برای بازیگری دارد. موقعیتی ژئوپلیتیک دارد که این توانمندی را تقویت می کند. اما ظرفیت ها و امکانات ایران محدود هستند و تا جایگاهی که بتوان آن را یک قدرت بین المللی نامید، سال ها فاصله وجود دارد. ایران نفوذ سیاسی، جایگاه اقتصادی، توان نظامی، وسعت سرزمینی و جمعیت قابل توجهی ندارد. به خصوص در حوزه اقتصادی به خاطر دست و پنجه نرم کردن با تحریم ها، توانش به شدت تحلیل رفته است.

وقتی در چنین شرایطی، برخی تصور کنند ایران جایگاهی بسیار بالا و راهبردی در معادلات جهان دارد، نادرست است. ایران بسیار مهم است اما نه به آن اندازه ای که این جریان دوست دارند یا تصور می کنند. نه بازیگر منفرد نظام بین الملل است که بتواند یک تنه دنبال حقوق خود برود مانند موضوع هسته ای و نه دیگر بازیگران نشسته اند که نفوذ خود را از طریق گروه های مقاومت تا ساحل مدیترانه افزایش دهد.

جهان، جهان کنش و واکنش، منافع و واقعیت هاست. اما باورمندان به این دست تئوری ها، با امکانات و ظرفیت ها کاری ندارند. آرزوها را مساوی تمام مؤلفه های ریشه دار در واقعیت می دانند.

با همین زمینه فکری است که کیهان چند وقت یک بار پیشنهاد می دهد تنگه هرمز را ببندیم. همین امروز تنگه هرمز را ببندیم، اولین کشوری که از آن ضرر می کند چین است و آن که سود می برد، روس ها هستند. چین بزرگ ترین خریدار نفت جهان است و روسیه دومین و به روایتی سومین صادرکننده آن. نفت روسیه از تنگه هرمز می گذرد؟ خیر اما نفت ایران تنها از این مسیر می گذرد. صادرات نفت کشورهای منطقه از این تنگه انجام می شود و بحرانی جدید در خاورمیانه به وجود خواهد آمد.

باقی ماندن در NPT و فعالیت تحت نظر آژانس، تاسیسات هسته ای ایران را حفظ نکرد. به همین دلیل عده ای در داخل کشور بر طبل خروج از آن می کوبند. وقتی NPT به کار ایران نیامد و جلوی جنگ را نگرفت، خروج از آن قطعاً بحرانی بزرگ تر را رقم می زند. نمی توانیم خودمعرف در آغوش بحران برویم و کشور را درگیر کنیم. گاهی به این فکر می کنیم که شاید بد نباشد این اقدامات انجام شود تا به چشم ببینیم پس از آن فقط بحران است و هیچ چیز دیگری وجود ندارد. از این دست تئوری پردازی ها در ایران زیاد است که تنها به مناظره ها، مقالات و مصاحبه ها محدود نمی ماند. ارائه می شود اما دافعه ای شدید دارد.

چون با برداشت جامعه از شرایط و آنچه پیش چشم خود می بینند، بسیار متفاوت است. در نهایت تزشان این است که منتظر بمانیم یا مسیری نادرست را ادامه دهیم که یک روز آمریکا فروبپاشد، اتحادیه اروپا از بین برود، چین منزوی شود، روسیه خود را در جنگ با غرب نابود کند تا ما ابرقدرت جهان بشویم؟ تا وقتی این اتفاقات رخ دهد، از ایران چه باقی می ماند؟ می گویند اگر بشود، چه می شود! اما متوجه نیستند که چه هزینه هایی پای این اگر داده ایم و همچنان می دهیم.