در روز های گذشته گزارش مردادماه شاپرک منتشر شد. براساس این گزارش، حجم تراکنش های شبکه شاپرک در مردادماه به 1886 هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به تیرماه امسال رشد 10.7 درصدی داشته است. همچنین رقم تراکنش های شاپرک در مردادماه امسال نسبت به مرداد سال گذشته به لحاظ اسمی رشد 42 درصدی و به لحاظ ارزش حقیقی (درصد رشد تورم زدایی شده)، رشد آن نزدیک به صفر یا بدون تغییر بوده است.

به گزارش فرهیختگان،نکته جالب توجه گزارش شاپرک، سهم بانک های مختلف از گردش مالی صنعت و تراکنش های انجام شده در این شبکه است. آمار ها نشان می دهد بخش عمده و اصلی تراکنش های کارت ها و همچنین گردش مالی شبکه شاپرک در بانک های دولتی صورت می گیرد و سهم بانک های خصوصی بسیار ناچیز است.

داده های منتشرشده از سهم بانک ها در بازار کارت های اعتباری دارای تراکنش در شبکه شاپرک نشان می دهد که این بازار با تمرکز بالا در اختیار چند بانک بزرگ قرار دارد، درحالی که بسیاری از بانک های تخصصی، توسعه ای و خصوصی سهمی بسیار اندک یا حتی صفر دارند.

بر این اساس، سه بانک ملت، صادرات و ملی با سهم های به ترتیب 17.4،12.5 و 11.2 درصد در مجموع بیش از 41 درصد از کل کارت های اعتباری دارای تراکنش در شبکه شاپرک کشور را در اختیار دارند. این اتفاق نشان دهنده برتری زیرساختی این بانک ها در حوزه خدمات اعتباری است.

بانک رفاه کارگران با سهم حدود 8 درصدی و قرض الحسنه مهر ایران با 6.8 درصد نیز در رتبه های بعدی قرار دارند، اما فاصله قابل توجهی با سه بانک اول دارند. بانک هایی مانند پاسارگاد، تجارت، شهر، سامان و مسکن، هرکدام بین 3 تا 5 درصد سهم دارند.

این گروه از بانک ها، با وجود حضور فعال در بازار مالی، هنوز نتوانسته اند جایگاه قابل توجهی در بازار کارت های اعتباری کسب کنند. این موضوع می تواند ناشی از محدودیت های زیرساختی، سیاست های اعتباری محافظه کارانه یا تمرکز بر سایر حوزه های بانکی باشد. افزون بر این باید توجه کرد بانک هایی مانند صنعت و معدن، توسعه صادرات، توسعه تعاون و بانک مرکزی با سهم های ناچیز یک و کمتر کمتر از یک درصد عملاً نقشی در صدور کارت های اعتباری ندارند.

این موضوع نشان می دهد که مأموریت های توسعه ای این بانک ها به حوزه اعتبار مصرفی ورود نکرده یا نتوانسته اند در آن رقابت کنند. برخی کارشناسان حوزه پولی و بانک معتقدند سهم پایین بانک های قرض الحسنه و توسعه ای می تواند به معنای دسترسی محدود اقشار کم درآمد به اعتبار رسمی باشد.

بررسی داده های سهم بانک ها از کل کارت های برداشت دارای تراکنش در شبکه شاپرک نشان می دهد که بازار این ابزار پایه پرداخت، به طور قابل توجهی در اختیار بانک های بزرگ دولتی است. در صدر جدول، بانک ملی ایران با سهم 21. 2 درصدی، به تنهایی بیش از یک پنجم کارت های برداشت دارای تراکنش در شبکه شاپرک را در اختیار داشته است.

این سهم بالا، نه تنها نشان دهنده گستره عملکردی بانک ملی در شبکه بانکی است، بلکه بیانگر برتری چند بانک در ایجاد زیرساخت های پرداخت است. پس از بانک ملی، بانک ملت با سهم 10.3 درصدی و بانک صادرات ایران با سهم 9.5 درصدی در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. مجموع سهم این سه بانک به 41. 2 درصد می رسد؛ یعنی تقریباً نیمی از بازار کارت های برداشت دارای تراکنش در شبکه شاپرک در اختیار سه بانک دولتی است.

پس از آن، بانک های سپه، کشاورزی، رفاه کارگران و تجارت، هرکدام با سهمی بین 6 تا 7.7 درصد، در رده های بعدی قرار دارند و ساختار بازار همچنان در دست دولت هاست. در این میان، بانک سامان با سهم 5.5 درصدی تنها بانک غیردولتی هستند که توانسته اند سهمی بالاتر از 4 درصد کسب کنند.

بانک های خصوصی بزرگ مانند پاسارگاد، پارسیان، اقتصاد نوین و آینده به ترتیب به سهم های 3،1.3، یک درصد و کمتر از 1 درصد در رتبه های پایین تر قرار دارند و نتوانسته اند در بازار کارت های برداشت دارای تراکنش در شبکه شاپرک جایگاه رقابتی قدرتمندی ایجاد کنند. بانک های توسعه ای مانند صنعت و معدن، توسعه صادرات و توسعه تعاون به سهمی حول وحوش صفر درصد عملاً نقشی در صدور کارت های برداشت ندارند.

بر اساس آخرین داده های گزارش شاپرک تا مرداد امسال، بانک شهر با سهم 14.4 درصدی از کارت های هدیه دارای تراکنش در شبکه شاپرک در صدر بازار صدور کارت هدیه و بن کارت قرار دارد. بانک ملی ایران نیز با سهم 13.9 درصدی در جایگاه دوم ایستاده است؛ حضوری که احتمالاً وابسته به گستردگی شعب، سابقه تاریخی آن دارد. بانک پارسیان با سهم 10.4 درصدی، جایگاه سوم را به خود اختصاص داده و تنها بانک خصوصی است که سهم قابل تاملی در بازار کارت های هدیه دارد.

این 3 بانک در مجموع 41 درصد این بازار را تشکیل می دهند. بانک های ملت، سپه، مهر ایران، صادرات و تجارت نیز با سهم هایی بین 6 تا 8 درصد، در میانه جدول قرار دارند. نکته قابل توجه، حضور بانک قرض الحسنه مهر ایران با سهم 6.9 درصدی در میان بانک های بزرگ است.

در انتهای جدول، بانک هایی چون بانک صنعت و معدن (0.07 درصد)، بانک مرکزی (0.03 درصد) و بانک خاورمیانه (0.01 درصد) قرار دارند. این سهم اندک، بیش از آن که نشان دهنده ضعف باشد، بازتابی از مأموریت تخصصی این بانک هاست که تمرکز آن ها بر تأمین مالی پروژه های کلان، سیاست گذاری پولی یا خدمات بین المللی است.

بررسی آخرین آمار شاپرک در مرداد 1404 نشان می دهد که تعداد کارت های بانکی تراکنش دار در شبکه شاپرک طی مرداد 1404 نسبت به تیرماه با کاهش جزیی همراه بوده است. مجموع کارت های فعال از حدود 160 میلیون عدد در تیرماه به 158.6 میلیون عدد در مرداد رسید؛ یعنی افتی کمتر از یک درصد.

در این میان، کارت های برداشت همچنان پرکاربردترین ابزار پرداخت هستند و سهم شان از کل کارت های فعال به 95.5 درصد یا معادل 151 میلیون و 521 هزار کارت رسیده است. در مردادماه 5 میلیون عدد کارت هدیه و بن کارت با سهم 3.2 درصدی از کل کارت های دارای تراکنش دار در شبکه شاپرک بوده اند. تعداد کارت های اعتباری نیز در مردادماه حدود 2 میلیون عدد بوده که سهم 1.3 درصدی از کل کارت های تراکنش دار در شبکه شاپرک است.