ایرانیان یکشنبه شب عجیبی را تجربه کردند و آنان شاهد یک پدیده نادر نجومی معروف به ماه خونین بودند. رویدادی علمی که به سرعت مانند سایر پدیده های زمین شناسی بهانه ای برای دورهمی های شبانه قرار گرفت. تورهای مختلف تفریحی و گردشگری در تهران و سایر شهرهای کشور از چندین روز قبل برای دیدن این پدیده زیبا برنامه ریزی کردند که در نوع خودش جالب بود. همچنین برخی رستوران ها و کافه ها و مراکز تفریحی روباز نیز در ساعات امکان رویت ماه خونین که طبق اعلامیه ناسا برای تهران از ساعت 18:58 آغاز شده و در ساعت 00:25 بامداد به پایان می رسد، رویداد برگزار کردند.

به گزارش دنیای اقتصاد، این پدیده نوعی از همان خسوف یا ماه گرفتگی است، ولی با این تفاوت که ماه به رنگ سرخ درآمده و با چشم غیرمسلح نیز قابل رویت است؛ گویی دیشب نه عکس آسمان بر آب که عکس ماهی سرخ حوض شعرهای فروغ این بار بر ماه بازتاب شده باشد؛ همان ماه که فروغ فرخزاد در یکی از اشعارش آن را چنین سروده بود: در شب اکنون چیزی می گذرد/ماه سرخ است و مشوش/ و بر این بام که هر لحظه در او بیم فرو ریختن است/ابرها، همچون انبوه عزاداران/لحظه باریدن را گویی منتظرند… .

البته ماه و شمایل منحصرش در آسمان فقط به رویای شعرا و نویسندگان خلاصه نمی شود و از دیرباز تاکنون همیشه افسانه ها و قصه های زیادی برایش نقل شده است؛ همچنان که اینکاها خیال می کردند ماه از حمله حیوانات درنده زخم برداشته یا مصریان باستان که آن را خشم خدایان می دانستند یا اروپاییان قرون وسطی که آن را به آغاز جنگ و بلا و فلاکت تعبیر می کردند.

پدیده ماه سرخ با هم راستا شدن خورشید، ماه و زمین در مدارهایشان اتفاق می افتد. ماه ابتدا در سایه ای هلالی شکل قرار می گیرد و سپس به طور کامل توسط زمین از نور خورشید محروم می شود. مقداری نور خورشید در آن زمان از لبه های زمین عبور می کند. نور آبی توسط مولکول های هوا پراکنده می شود، درحالی که طول موج های باقی مانده از ماه منعکس شده و باعث می شوند ماه به رنگ سرخ به نظر برسد.

در واقع رنگ ماه برای سرخ شدن طی این ماه گرفتگی به شرایط جوی زمین در زمان خسوف بستگی دارد. این خسوف تنها حدود 3 روز قبل از رسیدن ماه به اوج خود یعنی نزدیک ترین نقطه آن به زمین رخ می دهد.

این امر موجب می شود که ماه در آسمان شب کمی بزرگ تر از حد معمول به نظر برسد. از آنجا که این خسوف کامل در سایه کامل زمین و تاریک ترین قسمت سایه سیاره ما قرار خواهد گرفت، انتظار می رود ماه به رنگ قرمز تیره درآید. بر اساس اعلام ناسا، تقریبا 77 درصد از جمعیت جهان قادر به تماشای تمام این ماه گرفتگی بودند. مردم در آسیا از جمله هند و چین، بهترین موقعیت را برای تماشای این رویداد داشتند.

این رویداد همچنین در لبه شرقی آفریقا و غرب استرالیا قابل مشاهده بود. آغاز ورود ماه به نیم سایه زمین از ساعت 18:58 و آغاز گرفتگی جزیی 19:57 و آغاز خسوف کامل از ساعت 21 بود. اوج خسوف یا فرورفتن تمام ماه در سایه زمین دقیقا در ساعت 21:41.46 و پایان خسوف کامل نیز 22:22 تا 22:23 و پایان گرفتگی جزیی 23:26 تا 23:27 و همچنین خروج کامل از نیم سایه در ساعت 00:25 اتفاق افتاد.

ستاره شناسان در اروپا و آفریقا فرصت کوتاهی برای دیدن این پدیده داشتند و این در حالی بود که ساکنان قاره آمریکا این پدیده را از دست دادند. البته همچنان فرصت هایی برای رصد یک ماه کامل درخشان برای ساکنان آمریکای شمالی و جنوبی در آخر این هفته وجود خواهد داشت که با نام ماه ذرت شناخته می شود.

درحالی که ماه کامل هر 29 روز یک بار اتفاق می افتد، خسوف ها معمولا فقط حدود دو بار در سال رخ می دهند. گفتنی است که خسوف کامل بعدی در تاریخ 3 مارس (12 اسفند 1404) رخ خواهد داد و در بخش هایی از آمریکای شمالی و جنوبی قابل مشاهده خواهد بود.

ماه کامل در ماه سپتامبر که به دلیل هم زمانی با فصل برداشت ذرت به ماه ذرت معروف است، تقریبا هم زمان با خسوف به اوج خود می رسد. دانشمندان توصیه می کنند که برای بهترین مشاهده ماه کامل و خسوف کامل به بیرون بروید و مکانی دور از نورهای روشن پیدا کنید، زیرا ممکن است این نورها مانع دید واضح در تمام مراحل خسوف شوند. ماه پس از آنکه به طور کامل توسط سایه زمین مسدود شود، به رنگ قرمز درمی آید و با نور قرمز و نارنجی طلوع و غروب خورشید روی زمین روشن می شود.

شایان ذکر است دو هفته پس از خسوف کامل در تاریخ 21 سپتامبر 2025 (30 شهریور 1404)، یک خورشیدگرفتگی جزیی در بخش هایی از استرالیا، اقیانوس اطلس، اقیانوس آرام و قطب جنوب قابل مشاهده خواهد بود.

همچنین فرصت هایی برای مشاهده دیگر فعالیت های منظومه شمسی، از جمله چندین بارش شهابی که در ماه های آینده آسمان شب را زینت خواهند داد، وجود دارد. آخرین خسوف کامل ماه در ماه مارس امسال (اسفند 1403) بود. دانشمندان رویداد دیشب را پیش درآمدی بر رویداد بزرگ سال آینده می دانند. این رویداد بزرگ یک خورشیدگرفتگی کامل نادر است که در یک باریکه از اروپا در تاریخ 12 اوت 2026 (21 مرداد 1405) قابل مشاهده خواهد بود. این رویداد تنها در اسپانیا و ایسلند قابل مشاهده خواهد بود.