عباس عبدی در روزنامه اعتماد نوشت: هفته گذشته به همت گروه مسوولیتِ اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران، انجمن روابط عمومی ایران، انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران و حامیان جامعه مدنی (حجم)، نشستی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با عنوان: بازخوانی جنگ از زبان رسانه و آسیب دیدگان برگزار شد که بنده نیز حضور داشتم. دو خانم از کسانی که به طور مستقیم تحت تاثیر بمباران اسراییل و از شهروندان عادی بودند، تجربیات و احساس خود را از اتفاقات لحظات بمباران و مسائل پس از آن گفتند. افراد دیگری از فعالان مدنی و رسانه ای نیز در این باره سخن گفتند.

آشنایی با پیامدهای روانی و اجتماعی و سیاسی این جنگ برای مواجهه بعدی و احتمالی با پدیده جنگ بسیار آموزنده است. یکی از خانم ها تغییر و بهبود ذهنیت نسبت به جنگ و آسیب دیدگان را پس از طرح اخبار و روایت های جنگ در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی شرح داد که نشانگر اهمیت ارتباطی اینترنت برای اطلاع رسانی و شکل دادن روایت واقع گرا از جنگ بود؛ کاری که از صدا و سیما ساخته نیست. دیگری از ضعف عملکردی نیروهای امدادی غیر رسمی در اولویت بندی به مسائل و نیز مواجهه رفتاری با آسیب دیدگان سخن گفت. همچنین تجربه خود را از فقدان دستورالعمل های چگونگی برخورد بیمارستان ها، نیروهای امدادی و خدماتی در شرایط جنگی و بحرانی شرح داد.

جالب تر اینکه آموزش های کافی برای چگونگی حفاظت شهروندان از خود و دیگران نیز در چنین وضعیت هایی به مردم داده نشده است. مثلا چگونگی مواجهه با استنشاق گاز شهری، یا گرد و غبار و دود، یا پرهیز از آتش و بسیاری از نکات ریز دیگری که باید بدانیم. این مساله برای چگونگی فعالیت نیروهای رسانه ای نیز خیلی مهم است. در همه موارد با دستوراتی مواجه می شوند که تابع سلیقه و مدیریت یک فرد معین است و از قواعد و مصوبات روشن تبعیت نمی کند. نظام تولید و توزیع و انتشار خبر نیز بی ضابطه و ناهماهنگ است. بسیاری از افراد در ابتدای مواجه شدن با این وضع نیازمند چیزهای ساده ای هستند که هر کس می تواند آن را تأمین کند. موردی که در نیمه شب و حتی روزهای بمباران با کمبود آن مواجه شده بودند، نداشتن لباس کافی و مناسب برای حضور میان جمع و بیمارستان یکی از این موارد است.

پول هم نداشته اند، چون کارت همراهشان نبوده. مساله مکان جهت سکونت و دسترسی به مدارک ضروری و مهم و… همگی مهم است. ولی رسیدگی روانی و روحی به ویژه به زنان و کودکان و نوجوانان بسیار مهم است. استفاده از ظرفیت نهادهای مدنی نباید فراموش شود. احساس تنهایی و فراموش شدن و بی پناهی از هر چیز دیگری بدتر است. نباید اجازه داد که این اتفاق رخ دهد. از همه بدتر وجود تبعیض است. مبادا میان مصدومان، خسارت دیدگان و شهدا و… هیچ تبعیض و تفاوتی قایل شد. توصیه می شود که راه را برای رسانه ها جهت تهیه گزارش باز بگذارید.

البته ملاحظات امنیتی و نظامی هم به جای خود اهمیت دارد ولی همه چیز را نمی توان قربانی این ملاحظات کرد. برای این کار می توان تعداد معینی از روزنامه نگاران و خبرنگاران رسانه ها را تعیین کرد و از اکنون به آنان کارت ها یا لباس های ویژه داد تا آزادی عمل کافی برای تهیه گزارش داشته باشند. برای آنان می توان کارگاه های آموزشی چگونگی انعکاس اخبار و گزارش های جنگی را هم گذاشت. تردید نکنید که مهار و سانسور شدید رسانه ای ممکن است از بروز برخی مشکلات نظامی جلوگیری کند، ولی در مقابل سبب مشکلات مهم تر به ویژه ارتباطی مردم با جنگ می شود که جبران زیان های آن غیر ممکن است. روایتی که نیروی متجاوز از این جنگ منتشر کرد به این دلیل غلبه یافت که در روزهای اول روایت واقع گرایانه رسانه های داخلی امکان تولید و انتشار نیافت.

در پایان پیشنهاد می شود که یکی از روزهای تعطیل تمامی اعضای هیات دولت و استانداران و معاونان آنان به منازل و محل های سکونت مجروحین و زیان دیدگان از این جنگ بروند و پای صحبت های آنان بنشینند. چنین کاری نه تنها مسوولان را با مسائل این گروه از مردم آشنا می کند، بلکه به ضعف های دولت در مواجهه با وضعیت بحرانی و شرایط اضطراری نیز آشنا می کند و از همه مهم تر به لحاظ روحی و روانی برای آنان اهمیت دارد. متأسفانه جنگ فقط عوارض کوتاه مدت ندارد، بلکه بخش مهمی از عوارض آن سال ها و دهه ها باقی می ماند و نباید مبتلایان به این عوارض دچار فراموشی دیگران شوند.