چهارمین مرحله پیش فروش سکه طلا در 17 شهریورماه برگزار خواهد شد. قیمت پیش فروش سکه حدود 83 میلیون تومان اعلام شده که 8.7 میلیون کمتر از قیمت کنونی بازار است. روز گذشته در بازار جهانی طلا، قیمت این فلز زرد پس از عملکرد ضعیف اشتغال آمریکا، رکورد جدیدی را ثبت کرد.

به گزارش دنیای اقتصاد، اولین مرحله پیش فروش سکه طلا توسط بانک مرکزی در سال جاری در تاریخ 17 شهریورماه برگزار خواهد شد و در این مرحله، یک میلیون قطعه سکه به فروش می رسد. پیش از این نیز، در سال 1403 سه مرحله پیش فروش سکه انجام شد که در مجموع 761 هزار قطعه انواع سکه طلا در این طرح عرضه شده بود.

این اقدام در کوتاه مدت می تواند بخشی از نقدینگی موجود را جذب کرده و فشار تقاضا بر بازار ارز و طلا را کاهش دهد. بنابراین با توجه به اعلام بانک مرکزی مبنی بر برخورداری از ذخایر طلای کافی، پیش فروش سکه می تواند در کوتاه مدت موثر باشد. با این حال، در بلندمدت این ابزار به تنهایی قادر به کنترل پایدار تورم نیست؛ زیرا با تحویل سکه ها، نقدینگی دوباره به بازار بازمی گردد. به عقیده کارشناسان برای مهار پایدار تورم و کنترل نقدینگی، باید اقداماتی نظیر بازنگری در شیوه های بودجه ریزی، تقویت استقلال بانک مرکزی، بهره گیری موثر از ابزارهای سیاست پولی مانند نرخ بهره و مدیریت انتظارات تورمی از طریق کاهش نااطمینانی های سیاسی انجام شود.

مرکز مبادله ارز و طلای ایران، جزییات چهارمین مرحله پیش فروش سکه طلا را اعلام کرد. در این طرح امکان خرید سکه های تمام بهار آزادی (امامی)، نیم سکه و ربع سکه با ضرب سال 1386 فراهم شده است. اولین مرحله پیش فروش در روز 17 شهریورماه 1404 برگزار خواهد شد. قیمت های اعلام شده به ازای هر قطعه سکه تمام برابر با 83 میلیون و 224 هزار تومان است. همچنین قیمت نیم سکه برابر با 44 میلیون و 119 هزارتومان و ربع سکه، 25 میلیون و 775 هزار تومان اعلام شده است.

سازوکار خرید سکه در پیش فروش های بانک مرکزی به این صورت است که متقاضیان پس از احراز هویت، باید مبلغ ارزش سکه به همراه کارمزد را واریز کنند. پس از آن ثبت سفارش برای هر قطع سکه در ساعت مشخص و از پیش اعلام شده انجام می شود. بر اساس دستورالعمل بانک مرکزی، هر فرد می تواند حداقل یک و حداکثر 15 قطعه سکه (شامل حداکثر 3 سکه تمام، 5 نیم سکه و 7 ربع سکه) خریداری کند. دریافت سکه های این مرحله از پیش فروش سکه از تاریخ 30 آذرماه آغاز می شود و سکه های خریداری شده از طریق شعب منتخب بانک ملی ایران، تحویل داده خواهد شد.

با ادامه روند پیش فروش سکه توسط بانک مرکزی، برخی کارشناسان نگرانی هایی درباره کاهش ذخایر طلای این بانک مطرح کرده بودند. با این حال، رییس کل بانک مرکزی بارها تاکید کرده است که ذخایر بانک مرکزی از میزان کافی طلا برخوردار است و جای نگرانی وجود ندارد. بر اساس اعلام مرکز پژوهش های مجلس مجموع کل ذخایر طلای کشور حدود 800 تن است. همچنین به گفته رییس کل بانک مرکزی، حدود 20 درصد از کل ذخایر طلای کشور در خزانه بانک مرکزی است. بنابر این می توان تخمین زد که حدود 160 تن طلا در خزانه بانک مرکزی است.

از طرفی برای بررسی بهتر میزان کل طلای عرضه شده در چهار مرحله نخست پیش فروش سکه را محاسبه کرده است. بر این اساس، مرکز مبادله ارز و طلای ایران در سال گذشته طی سه مرحله پیش فروش سکه طلا، در مجموع 761 هزار و 207 قطعه سکه شامل سکه تمام بهار آزادی (امامی)، نیم سکه و ربع سکه به فروش رساند. بر اساس شیوه نامه پیش فروش، متقاضیان می توانستند در هر سفارش حداکثر 3 سکه تمام، 5 نیم سکه و 7 ربع سکه خریداری کنند. با توجه به این نسبت، از کل سکه های فروخته شده، حدود 152هزار قطعه سکه تمام، 253هزار قطعه نیم سکه و 355هزار قطعه ربع سکه تخمین زده شده است. با فرض وزن 8 گرم برای هر سکه تمام، وزن کل طلا در این سه مرحله حدود 2.94 تن بوده است. از طرفی در سال جاری نیز، بانک مرکزی در نظر دارد در چهارمین مرحله پیش فروش، یک میلیون قطعه سکه به فروش برساند. با اعمال همان نسبت، وزن کل طلا در این مرحله در مجموع به حدود 3.87 تن طلا می رسد.

علاوه بر آغاز پیش فروش سکه طلا در سال جاری، حراج سکه نیز همچنان ادامه دارد. بررسی ها نشان می دهد که بانک مرکزی از اسفند سال 1402 تاکنون حراج سکه را در 85 مرحله در مرکز مبادله طلا و ارز ایران انجام داده است. در این روش، قیمت نهایی سکه ها بر اساس رقابت خریداران و پیشنهادهای ثبت شده در جلسات رسمی تعیین می شود. هر متقاضی می تواند حداکثر 50 قطعه سکه خریداری کند و معاملات به صورت روزانه انجام می شود.

خریداران پس از تکمیل فرایند، امکان دریافت فوری سکه ها را دارند. در مقابل، پیش فروش سکه به گونه ای است که قیمت از قبل تعیین و اعلام می شود و افراد با پرداخت وجه نقد، سکه های خود را برای تحویل در آینده خریداری می کنند. موعد تحویل معمولا چند ماه پس از ثبت سفارش مشخص می شود و تعداد سکه های پیش فروش شده نیز توسط بانک مرکزی محدود شده است.

در دوره هایی که اقتصاد با تورم مزمن و کاهش ارزش پول ملی مواجه می شود، افراد جامعه معمولا به دارایی هایی مانند ارز و طلا روی می آورد؛ زیرا این دارایی ها علاوه بر حفظ ارزش، از نقدشوندگی بالاتری برخوردارند. در چنین بستری، طرح پیش فروش سکه طلا از سوی بانک مرکزی نیز قابل ارزیابی است. در این طرح، بانک مرکزی با دریافت وجه نقد و تعهد به تحویل سکه پس از گذشت چندماه، بخشی از پول در گردش را موقتا از بازار خارج می کند.

این اقدام موجب کاهش سرعت گردش پول و مهار موقتی فشارهای تورمی می شود. با این حال، در زمان تحویل، ورود سکه ها به بازار و تبدیل سریع آنها به وجه نقد می تواند موجب افزایش نقدینگی و خنثی شدن آثار این ابزار شود. علاوه بر این، اختلاف قیمت میان سکه های پیش فروش شده و نرخ بازار آزاد، انگیزه سوداگران برای خرید و فروش سریع را افزایش می دهد و زمینه گسترش فعالیت های سفته بازانه را فراهم می سازد. با این حال در کوتاه مدت، عرضه سکه از طریق پیش فروش می تواند بخشی از فشار تقاضا در بازار ارز و طلا را کاهش دهد و نوسانات را تا حدی مهار کند؛ اما از نظر بسیاری از کارشناسان، دامنه این اثرگذاری محدود بوده و در بلندمدت نمی تواند به ایجاد ثبات پایدار بینجامد.

به بیان دیگر، هرچند پیش فروش سکه در چارچوب سیاست پولی نوعی اقدام انقباضی محسوب می شود و با جمع آوری بخشی از نقدینگی موجود به کاهش موقت تورم کمک می کند، اما با فرارسیدن موعد تحویل، نقدینگی دوباره به بازار بازمی گردد و اثر بازدارنده سیاست عملا خنثی می شود.

از این رو، کارشناسان بر این باورند که اتکا به این ابزار به تنهایی کارآمد نیست و مهار ریشه ای تورم مستلزم اصلاحات ساختاری در نظام مالی و سیاست های بودجه ای است. راهکار اساسی برای کنترل پایدار تورم را باید در بازنگری شیوه های بودجه ریزی و کاهش کسری بودجه، تقویت استقلال بانک مرکزی و استفاده موثر از ابزارهایی همچون نرخ بهره جست وجو کرد. علاوه بر این، بخشی از فشار تورمی در اقتصاد ایران ناشی از انتظارات تورمی و ریسک های سیاسی است؛ بنابراین، بهبود روابط بین المللی و کاهش نااطمینانی های سیاسی می تواند نقشی تعیین کننده در ایجاد ثبات اقتصادی و کنترل سطح عمومی قیمت ها ایفا کند.